Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Łodzi

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 lipca 2021 roku

Sąd Apelacyjny w Łodzi w I Wydziale Cywilnym w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Michał Kłos

Protokolant: sekr. sąd. Iga Kowalska

po rozpoznaniu w dniu 16 lipca 2021 roku w Łodzi na rozprawie

sprawy z powództwa A. B. przeciwko (...)Spółce Akcyjnej z siedzibą w W. o ustalenie i zapłatę na skutek apelacji powoda od wyroku Sądu Okręgowego w Płocku z dnia 14 listopada 2019 roku sygn. akt I C 515/18

I.  zmienia zaskarżony wyrok na następujący:

„1. ustala, że wypadek, któremu uległ A. B. w marcu 2015 roku jest wypadkiem ubezpieczeniowym, z którym wiąże się obowiązek spełnienia przez (...) Spółkę Akcyjną z siedzibą w W. na rzecz banku (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. świadczenia określonego w polisie o nr (...) grupowego ubezpieczenia na życie kredytobiorców kredytu hipotecznego banku (...) Spółki Akcyjnej, do którego to ubezpieczenia A. B. przystąpił w dniu 24 października 2013 roku w związku z zawarciem z bankiem umowy o kredyt hipoteczny o nr KH/ (...) z dnia 22 października 2013 roku w wysokości odpowiadającej kwocie roszczenia banku na dzień zdarzenia, powiększonego o należne odsetki, prowizje oraz inne koszty;

2. oddala powództwo w pozostałym zakresie;

3. zasądza od (...)Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz A. B. kwotę 4.428 (cztery tysiące czterysta dwadzieścia osiem złotych) z tytułu zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi przez adw. J. P., prowadzącą indywidualną kancelarię adwokacką w C.;

4. nakazuje pobrać od (...)Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Płocku kwotę 10.707 (dziesięć tysięcy siedemset siedem) złotych z tytułu należnych kosztów sądowych.”.

II.  oddala apelację w pozostałym zakresie;

III.  zasądza od (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz A. B. kwotę 3.321 (trzy tysiące trzysta dwadzieścia jeden złotych) z tytułu zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi przez adw. J. P., prowadzącą indywidualną kancelarię adwokacką w C. w postępowaniu apelacyjnym;

IV.  nakazuje pobrać od(...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Apelacyjnego w Łodzi kwotę 7.500 (siedem tysięcy pięćset) złotych z tytułu należnej opłaty od apelacji.

Sygn. akt I ACa 32/20

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy w Płocku w punkcie 1. oddalił powództwo w całości, w punkcie 2. zasądził od powoda na rzecz pozwanego tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego kwotę 5.417 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się niejszego orzeczenia do dnia zapłaty, zaś w punkcie 3. przyznał adwokat J. P. wynagrodzenie za pomoc prawną świadczoną powodowi z urzędu w kwocie 7.200 zł wraz z należnym VAT, które nakazał wypłacić ze Skarbu Państwa-Sądu Okręgowego
w P.. Powyższe orzeczenie zapadło na podstawie następujących ustaleń faktycznych i rozważań prawnych:

W październiku 2013 r. A. B. zawarł z Bankiem (...) S.A. umowę kredytu hipotecznego. W związku z tym przystąpił do umowy grupowego ubezpieczenia na życie kredytobiorców kredytu hipotecznego/pożyczki Banku (...) S.A. w W. zawartej z (...) S.A. w W..

W dniu 27 marca 2015 r. przy budowie domu A. B. spadł z rusztowania z wysokości około 2-3 metrów. W wyniku tego zdarzenia, w okresie od 27 marca 2015r. do 4 kwietnia 2015 r. przebywał w szpitalu z rozpoznaniem złamania szyjki kości udowej lewej, gdzie był operowany – wykonano zamkniętą repozycję złamania ze stabilizacją śrubami gąbczastymi. Do domu został wypisany w okresie gojenia rany z zaleceniami zmiany opatrunków co drugi dzień, zdjęcia szwów, zakazu obciążania operowanej kończyny przez okres 12 tygodni, zażywania leków przeciwbólowych. Okres niezdolności do pracy ustalono wówczas do 24 czerwca 2015 r .

Po wypadku powód nie mógł poruszać się samodzielnie, gdyż nie mógł obciążać nogi. Poruszał się przy pomocy kul łokciowych.

Orzeczeniem z 7 października 2015 r. lekarz orzecznik ZUS stwierdził, że w związku z rokowaniem odzyskania zdolności do pracy przez powoda, istnieją okoliczności uzasadniające ustalenie jego uprawnień do świadczenia rehabilitacyjnego na okres 4 miesięcy, licząc od daty wyczerpania zasiłku chorobowego.

W dniu 26 października 2017 r. u powoda usunięto zespolenie z szyjki kości udowej, do domu został wypisany w stanie ogólnym i miejscowym dobrym.

W dniu 29 listopada 2017 r. lekarz orzecznik ZUS stwierdził, że powód jest całkowicie niezdolny do pracy do 31 maja 2018 r., zaś data powstania całkowitej niezdolności do pracy to 26 października 2017 r.

Decyzją z 14 grudnia 2017 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych przyznał powodowi prawo do renty na okres do 31 maja 2018 r. z tytułu całkowitej niezdolności do pracy w kwocie 1.285,20 zł.

W dniu 17 grudnia 2017 r. A. B. zgłosił zdarzenie do (...) S.A. Decyzją z 16 stycznia 2018r. (...) S.A. odmówiło mu wypłaty świadczenia.

Orzeczeniem lekarza orzecznika ZUS z 11 czerwca 2018 r. powód został uznany za całkowicie niezdolnego do pracy do dnia 30 czerwca 2019 r.

A. B. ma aktualnie 45 lat. Posiada wykształcenie zasadnicze zawodowe rolnicze. Przez okres około 20 lat przed wypadkiem pracował jako pracownik budowlany, w tym także w ramach prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej. Od czasu wypadku nie pracuje zarobkowo. Aktualnie pobiera z ZUS świadczenie rentowe z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, przyznane mu okresowo do 31 lipca 2020 r. Nie posiada orzeczonego stopnia niezdolności do pracy.

Od 1 lutego 2018 r. wysokość rocznicowej sumy ubezpieczenia z tytułu grupowego ubezpieczenia na życie kredytobiorców kredytu hipotecznego/pożyczki hipotecznej w Banku (...) S.A. wynosiła 153.394,47 zł.

Sąd Okręgowy ustalił powyższy stan faktyczny na podstawie zgromadzonej w sprawie dokumentacji oraz opinii biegłego specjalisty ortopedii i traumatologii narządu ruchu, jak i biegłego z zakresu medycyny pracy, które uznał za fachowe, pozbawione sprzeczności i dające jednoznaczne odpowiedzi na postawione przez sąd pytania.

Z tych też względów Sąd I instancji oddalił wniosek powoda, o dopuszczenie dowodu z uzupełniającej opinii biegłego z zakresu medycyny pracy, bowiem sporządzona przez biegłego opinia, wbrew twierdzeniem strony powodowej, nie zawierała sprzeczności czy niejasności. Sąd podkreślił także, że w sprawie opinie sporządzało dwóch biegłych lekarzy z zakresu różnych specjalizacji, zaś ich wnioski końcowe pokrywały się i były ze sobą zgodne.

Sąd nie znalazł również podstaw prawnych do wezwania do udziału w sprawie w charakterze powoda Banku (...) S.A. w W.. Z uwagi na bezzasadność powództwa nie było również potrzeby ustalania faktycznej wartości kredytu powoda pozostałego do spłaty, o co wnosił powód na ostatniej rozprawie. W ocenie Sądu, w żaden bowiem sposób nie przyczyniłoby się to do rozstrzygnięcia sprawy a nadto wniosek ten należało uznać za znacznie spóźniony.

W tak zilustrowanym stanie faktycznym Sąd I instancji uznał, że powództwo zasługiwało na oddalenie. Odnośnie do powództwa o ustalenie Sąd podkreślił, że strona może z nim wystąpić, jeżeli ma w tym interes prawny. Nie ma natomiast interesu prawnego ten, kto może poszukiwać ochrony prawnej w drodze powództwa o zasądzenie świadczeń pieniężnych. Zasada ta opiera się na założeniach, że po pierwsze wydanie wyroku zasądzającego możliwe jest, jeżeli także zostanie ustalona legitymacja czynna powoda oraz po drugie, że wyrok tylko ustalający istnienie stosunku prawnego nie zapewni ostatecznej ochrony prawnej, ponieważ nie jest – w przeciwieństwie do wyroków zasadzających – wykonalny w drodze egzekucji sądowej. Taka sytuacja zdaniem Sądu Okręgowego zachodzi w przypadku roszczenia powoda określonego w punkcie 1 pozwu. Powód bowiem ma możliwość i z niej skorzystał z wystąpieniem z powództwem o zasądzenie świadczenia pieniężnego. Kwestia zaś ustalenia, czy jego przypadek stanowi podstawę do wypłaty odszkodowania na podstawie umowy grupowego ubezpieczenia, stanowi jedynie przesłankę do rozstrzygnięcia zasadności jego roszczenia o zapłatę.

Zdaniem Sądu na oddalenie zasługiwało również roszczenie powoda dotyczące zasądzenia na jego rzecz odszkodowania. W tym przypadku bowiem nie zostało udowodnione, by powód spełniał przesłanki do wypłaty odszkodowania.

Zgodnie z § 1 ust. 1 pkt 5 Ogólnych warunków grupowego ubezpieczenia na życie kredytobiorców kredytu hipotecznego/pożyczki hipotecznej w Banku (...) S.A. za niezdolność do pracy uważa się „całkowitą i trwałą niezdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy zarobkowej w dowolnym zawodzie oraz do samodzielnej egzystencji, będącą rezultatem nieszczęśliwego wypadku, powstałą i utrzymującą się dłużej niż 180 dni w okresie odpowiedzialności (...) S.A.”

W ocenie Sądu żadna z tych przesłanek nie została spełniona. Od daty wypadku powód jest osobą całkowicie niezdolną do pracy – co potwierdzają decyzje lekarzy orzeczników ZUS. Jednakże nie jest on osobą trwale niezdolną do wykonywania dowolnego zawodu. Zdaniem Sądu nie wynika to z decyzji lekarza orzecznika, nie wynika to również z opinii biegłych. Co więcej, z opinii biegłych tak lekarza ortopedy – traumatologa, jak i z zakresu medycyny pracy jednoznacznie wynika, że powód nie jest osobą trwale niezdolną do pracy.

Zdaniem biegłego lekarza ortopedy-traumatologa powód na skutek przedmiotowego wypadku nie doznał trwałej i całkowitej niezdolności do dowolnej pracy zarobkowej ani nie doznał trwałej i całkowitej niezdolności do samodzielnej egzystencji. U powoda doszło do złamania szyjki kości udowej lewej z następową jałową martwicą głowy kości udowej, która powoduje dolegliwości bólowe, ograniczenie ruchów stawu biodrowego lewego oraz skrócenie kończyny dolnej lewej o 1 cm. Powstałe u powoda obrażenia spowodowały niezdolność do wykonywanej przed wypadkiem pracy fizycznej i pracy na wysokościach. Od dnia wypadku powód nie mógł, nie może i nie będzie mógł w przyszłości wykonywać pracy fizycznej, pracy na wysokościach, a także pracy związanej z długim chodzeniem, dźwiganiem, chodzeniem po schodach, drabinach czy rusztowaniach. Powód może natomiast wykonywać prace lekkie, biurowe, siedzące. W związku z jego wykształceniem zawodowym do zmiany rodzaju pracy będzie wymagał przekwalifikowania się. Obecnie powód porusza się samodzielnie o kuli łokciowej, jest w stanie wykonać wszystkie czynności samoobsługi, a także czynności takie jak przygotowywanie posiłków, załatwianie spraw poza domem, zaopatrzenie gospodarstwa domowego itp. Dlatego aktualny stan zdrowia powoda nie daje podstaw do uznania go niezdolnym do samodzielnej egzystencji. Zdaniem biegłego jałowa martwica głowy kości udowej nie jest przeciwskazaniem do wykonywania jakiejkolwiek pracy. Powoduje ograniczenie możliwości podejmowania prac fizycznych, na wysokościach, a także związanych z długim chodzeniem, dźwiganiem, chodzeniem po schodach, drabinach, rusztowaniach. Zgodnie z aktualną wiedzą medyczną istnieją sposoby leczenia zmian martwiczych głowy kości udowej i być może powód zostanie zakwalifikowany do endoprotezoplastyki totalnej biodra. Leczenie takie powoduje zlikwidowanie dolegliwości bólowych, poprawę zakresu ruchomości stawu biodrowego, poprawę wydolności chodu, możliwość chodzenia bez zaopatrzenia ortopedycznego. Dodatkowo po przeprowadzonej rehabilitacji i codziennym wykonywaniu zaleconych ćwiczeń można utrzymać efekty leczenia operacyjnego i rehabilitacji, co poprawia ogólny stan pacjenta. W wyniku tego poprawiają się warunki do możliwości uzyskania pracy, choć nadal w przypadku powoda będzie przeciwskazana praca fizyczna.

Również biegły z zakresu medycyny pracy stwierdził, że powód wskutek przedmiotowego wypadku nie doznał trwałej, całkowitej niezdolności do pracy oraz do samodzielnej egzystencji. Biegły podzielił stanowisko ZUS, że powód do 31 lipca 2019r. spełnia kryterium całkowitej niezdolności do pracy. Natomiast zdolność do samodzielnego poruszania się przy wykorzystaniu zaopatrzenia ortopedycznego oraz pozostały dobry stan zdrowia somatycznego i psychicznego powoda powodują, że nie był i nie jest niezdolny do samodzielnej egzystencji Czasokres zachowawczego leczenia jałowej martwicy głowy kości udowej lewej powoduje, że po 31 lipca 2019 r. powód z wysokim prawdopodobieństwem zostanie uznany przez organ rentowy za częściowo niezdolnego do pracy zarobkowej. Z kolei poddanie się ewentualnemu leczeniu operacyjnemu, polegającemu na endoprotezoplastyce lewego stawu biodrowego w ocenie biegłego stworzy szanse na powrót do pracy zarobkowej, odpowiedniej do poziomu posiadanych kwalifikacji, z profilaktycznym przeciwskazaniem do ciężkiej pracy fizycznej, wymagającej długotrwałego stania i przemieszczania się. Powód będzie mógł w przyszłości wykonywać lekkie prace fizyczne o charakterze produkcyjnym, usługowym i handlowym – po przyuczeniu stanowiskowym. Całkowita niezdolność do pracy ma bowiem u powoda charakter okresowy.

Nadto, w ocenie Sądu I instancji nie została udowodniona druga z przesłanek uzasadniających wypłatę odszkodowania, a mianowicie niezdolność do samodzielnej egzystencji trwająca ponad 180 dni. Jedyne dowody w tej materii to dowody z opinii biegłych, z których jednoznacznie wynika, że powód nie był niezdolny do samodzielnej egzystencji. Poza tymi dowodami powód nie zainicjował innego postępowania dowodowego, chociażby w postaci zeznań osób, które sprawowały nad nim opiekę. Same natomiast twierdzenia powoda, o braku samodzielnej egzystencji po wypadku, nie stanowią dowodu zwłaszcza w sytuacji,, kiedy okoliczność ta jest kwestionowana przez stronę przeciwną.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 102 k.p.c. zaś o wynagrodzeniu pełnomocnika powoda z urzędu - na podstawie stosowanych przepisów rozporządzenia MS z 3 października 2016r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu.

Powyższy wyrok zaskarżył powód w całości. Zarzucił naruszenie przepisów prawa materialnego, tj.:

- art. 189 k.p.c. poprzez jego błędną wykładnię, a w konsekwencji oddalenie powództwa w zakresie ustalenia, że wypadek którego doznał był zdarzeniem ubezpieczeniowym, z którym wiąże się obowiązek spełnienia przez pozwanego świadczenia określonego w umowie- polisie grupowego ubezpieczenia na życie kredytobiorców kredytu hipotecznego/pożyczki hipotecznej Banku (...) S.A. z uwagi na brak interesu prawnego powoda w tak dochodzonym powództwie, podczas gdy prawidłowa jego wykładnia winna prowadzić do wniosku, że powództwo nie zmierza do ustalenia faktów, a do ustalenia, że zdarzenie jakim jest jego niezdolność do pracy jest wypadkiem ubezpieczeniowym w rozumieniu umowy ubezpieczenia na życie zawartej w celu zabezpieczenia zaciągniętego przez niego kredytu, a zatem istnienia pomiędzy powodem a ubezpieczycielem tego rodzaju relacji, która w myśl art. 805 § 1 k.c. obliguje tego ostatniego do wypłaty określonego w umowie świadczenia tj. spłaty reszty kredytu zaciągniętego przez powoda. Przedmiotem postępowania jest zatem ustalenie istnienia po stronie pozwanego obowiązku, którego wykonanie lub nie, bezpośrednio wpływa na sferę prawną powoda - dłużnika banku.

- art. 808 § 1 i § 5 k.c. oraz art. 385 § 2 k.c. poprzez ich niezastosowanie, a w konsekwencji zaniechanie badania oraz istnienia przyczyn, dla których przystąpienie przez powoda do umowy grupowego ubezpieczenia na życie kredytobiorców kredytu hipotecznego/pożyczki hipotecznej Banku (...) S.A. oznaczało w istocie akceptację przedstawionych mu przez podmiot profesjonalny jakim był bank i ubezpieczyciel warunków umowy i kredytu bez możliwości zmiany treści zawartych w nich postanowień, prowadząc do rażącego naruszenia jego interesów poprzez to, że zapisy umowy ubezpieczenia były zawiłe, niejasne a w szczególności czyniące ochronę ubezpieczeniową iluzoryczną

- art. 385 § 2 k.c. w zw. z art. 12 ust. 3 i 4 ustawy z 11 września 2015 r. o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej (t.j. Dz. U. z 2021 r., poz. 1130 z późn. zm. – dalej jako: „ustawa z 2015 r.”) poprzez ich niezastosowanie i zaniechanie badania oraz oceny istnienia podstawy do ich zastosowania w odniesieniu do postanowień umowy grupowego ubezpieczenia na życie kredytobiorców kredytu hipotecznego/pożyczki hipotecznej Banku (...) S.A. - w rezultacie uchybieniu wyrażanej przez te normy zasadom pro konsumenckiej wykładni umów - zasada in dubio contra profermentem oraz zasadzie transparentności ogólnych warunków umów, podczas gdy ich zastosowanie winno doprowadzić do zdelegalizowania skonstruowanego przez ubezpieczyciela abuzywnego mechanizmu powstawania po stronie ubezpieczyciela zobowiązania do wypłaty świadczenia ubezpieczeniowego.

Dodatkowo skarżący zarzucił powyższemu rozstrzygnięciu naruszenie przepisów postępowania w stopniu mającym wpływ na treść wyroku, a mianowicie:

- art. 227 w zw. z art 232 zd. drugie k.p.c. poprzez oddalenie wniosku dowodowego powoda o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z uzupełniające] opinii biegłego sądowego z zakresu medycyny pracy ze szczególnym uwzględnieniem faktu całkowitej niezdolności do pracy powoda oraz jego niezdolności do samodzielnej egzystencji powstałej i utrzymującej się dłużej aniżeli 180 dni w zakresie odpowiedzialności ubezpieczyciela oraz pominięcia w opinii twierdzeń powoda (protokół rozprawy z 6 listopada 2018 r.), że jeszcze w listopadzie 2018 r. - a więc ponad 3 lata po dacie wypadku, tj. 27 marca 2015 r. powód wymagał wciąż pomocy osób trzecich przy zwykłych czynnościach życia codziennego, co w dalszej kolejności przekłada się na to, iż nawet w razie oddalenia wniosków dowodowych strony ze względu na ich spóźnione zgłoszenie, Sąd - stosownie do treści art. 232 zd. 2 k.p.c, - mogąc dopuścić dowód niewskazany przez stronę, tym bardziej mógł i powinien dopuścić taki dowód z urzędu;

- art. 227 k.p.c. w zw. z art 232 zd. drugie k.p.c. poprzez oddalenie wniosku dowodowego powoda o zwrócenie się do Banku (...) S.A, z. siedzibą w W. o wskazanie aktualnego stanu zadłużenia z tytułu zaciągniętego przez niego kredytu hipotecznego i niedpuszczenie tegoż z urzędu, podczas gdy informacje te miały dla istotne znaczenie dla ustalenia zakresu odpowiedzialności ubezpieczyciela wobec banku z tytułu zaciągniętego przez powoda hipotecznego/pożyczki hipotecznej Banku (...) S.A. a w konsekwencji rozstrzygnięcia sprawy, co w dalszej kolejności przekłada się na to, iż nawet w razie oddalenia wniosków dowodowych strony ze względu na ich spóźnione zgłoszenie, Sąd - stosownie do treści ;art. 232 zd. 2 k.p.c, - mogąc dopuścić dowód niewskazany przez stronę, tym bardziej mógł i powinien dopuścić taki dowód z urzędu.

Powód wniósł również o rozpoznanie przez Sąd II instancji postanowienia Sądu Okręgowego w Płocku oddalającego zgłoszone wnioski dowodowe, o dopuszczenie i przeprowadzenie przez Sąd II instancji dowodów zgłoszonych przez powoda o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z uzupełniającej opinii biegłego sądowego z zakresu medycyny pracy, a także zwrócenie się przez Sąd do Banku (...) SA z siedzibą w W. o wskazanie aktualnego stanu zadłużenia z tytułu zaciągniętego przez niego kredytu hipotecznego. Skarżący podkreślił przy tym, że wyżej wymienione wnioski dowodowe dotyczą faktów mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, w szczególności, iż okoliczności sporne pomiędzy stronami nie zostały dotychczas dostatecznie wyjaśnione, ich pominięcie prowadzi do rozstrzygnięcia na podstawie niepełnego materiału dowodowego.

W konkluzji apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie powództwa w całości, a ponadto o zasądzenie kosztów postępowania w tym kosztów zastępstwa procesowego świadczonego powodowi z urzędu, według norm przepisanych a w wypadku oddalenia apelacji o nieobciążenie powoda kosztami apelacyjnymi, ewentualnie na wypadek uznania, że zachodzi konieczność przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania pozostawiając temu sadowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego według norm przepisanych.

W odpowiedzi na apelację pozwany wniósł o jej oddalenie i zasądzenie od powoda na jego rzecz zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym według norm prawem przepisanych.

W dniu 2 marca 2021r. do Sądu Apelacyjnego wpłynęło pismo procesowe pozwanego - (k. 240-241), zaś w dniu 15 marca 2021r. pismo procesowe powoda -
(k. 252 – 258).

Postanowieniem z 18 marca 2021 r. Sąd Apelacyjny zobowiązał pozwanego do złożenia pełnej dokumentacji związanej z zawarciem umowy grupowego ubezpieczenia na życie w tym polisy nr (...) dotyczącej A. B. - ( k.262).

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja zasługiwała na uwzględnienie w znacznej części.

Odnosząc się na wstępie do zarzutu błędnej wykładni art. 189 k.p.c. podkreślić należy, że interes prawny w rozumieniu wskazanego przepisu jest uznawany za kategorię obiektywną. Jest to zatem obiektywna (czyli rzeczywiście istniejąca), a nie tylko hipotetyczna (czyli w subiektywnym odczuciu strony) potrzeba prawna uzyskania wyroku odpowiedniej treści występująca wówczas, gdy powstała sytuacja rzeczywistego naruszenia albo zagrożenia naruszenia określonej sfery prawnej. Interes prawny występuje wtedy, gdy sam skutek, jaki wywoła uprawomocnienie się wyroku ustalającego, zapewni powodowi ochronę jego prawnie chronionych interesów, czyli definitywnie zakończy spór istniejący lub prewencyjnie zapobiegnie powstaniu takiego sporu w przyszłości, a jednocześnie interes ten nie podlega ochronie w drodze innego środka (wyroki SN: z 4 października 2001 r., I CKN 425/00, LEX nr 52719 i z 8 maja 2000 r., V CKN 29/00, LEX nr 52427).

Wytoczone w niniejszej sprawie powództwo zmierza do ustalenia, że wypadek którego doznał powód w dniu 27 marca 2015 r. był zdarzeniem ubezpieczeniowym, z którym wiąże się obowiązek spełnienia przez pozwanego świadczenia określonego w umowie-polisie nr (...) grupowego ubezpieczenia na życie kredytobiorców kredytu hipotecznego/pożyczki hipotecznej w banku (...) S.A., a zatem istnienia pomiędzy powodem a ubezpieczycielem tego rodzaju stosunku prawnego nakładającego na ubezpieczyciela obowiązek wypłaty świadczenia czyli spłaty reszty kredytu zaciągniętego przez powoda.

Podkreślić przy tym należy, że powód, który co prawda legitymacji do wytoczenia roszczenia o zasądzenie kwoty na swoją rzecz nie ma, posiada legitymację do żądania ustalenia, że w zdarzeniu któremu uległ w dniu 27 marca 2015r. było wypadkiem przy pracy, bowiem ma interes prawny w żądaniu ustalenia tej kwestii. Jak słusznie podkreślił apelujący, ustalenie to bowiem przesądza jednoznacznie o konieczności spełnienia świadczenia przewidzianego w art. 805 § 1 k.c., niepewność zaś co do obowiązku jego spełnienia po stronie ubezpieczyciela związana jest z tym, że podmiot ten kwestionuje zaistnienie wypadku ubezpieczeniowego.

Powód jako osoba, która przystąpiła do grupowej umowy ubezpieczenia, winien mieć możliwość dochodzenia przed sądem swych praw wynikających z tej umowy
( vide: wyrok SA w Katowicach z 29 października 2015 r., I ACa 492/15, Legalis nr 1370692). Niesłuszna zatem była konstatacja Sądu I instancji, że powód nie posiada interesu prawnego.

Podzielić również należało zarzut skarżącego sprowadzający się do zaniechania zbadania przez Sąd I instancji treści zapisów umowy ubezpieczenia, jak i umowy kredytowej pod kątem ich zgodności z obowiązującymi przepisami.

Zaznaczyć w tej kwestii należy, że powód przystępując do umowy grupowego ubezpieczenia kredytu nie miał rzeczywistego wpływu na jej postanowienia. Miał do dyspozycji jedynie dokument, który mógł podpisać, a zatem bezwarunkowo zaakceptować postanowienia umowy ubezpieczenia bez możliwości jakiejkolwiek ich modyfikacji od czego warunkowano zawarcie umowy kredytu hipotecznego. Ubezpieczony w drodze (adhezji) zawarł umowę, której warunki ustalone zostały przez inne podmioty, stąd zakres swobody umów po jego stronie został w znacznym stopniu ograniczony i sprowadzał się do akceptacji przedstawionych ogólnych warunków umów bez możliwości zmiany treści zawartych w nich postanowień.

W tak ukształtowanym stosunku prawnym zarówno ubezpieczyciel jaki ubezpieczający byli profesjonalnymi, współpracującymi ze sobą wyspecjalizowanymi instytucjami finansowymi, twórcami zintegrowanego pakietu usług finansowych obejmujących usługi bankowe i ubezpieczeniowe. Ubezpieczony, zawierający umowę ubezpieczenia komplementarnego z umową kredytu, był jedynym nieprofesjonalistą o statusie konsumenta. Przy takich relacjach podmiotowych i sposobie zawarcia umowy podstawowe znaczenie dla ustalenia treści, interpretacji i oceny jej skutków prawnych powinien mieć art. 385 § 2 k.c., a w odniesieniu do ubezpieczeń również art. 15 ust. 3 i 5 ustawy z 2015 r. (apelujący omyłkowo wskazał, jako obrażone, przepisy art. 12 ust. 3 i 4 tejże ustawy). Przepisy te wyrażają po pierwsze - zasadę transparentności (przejrzystości) ogólnych warunków umów stanowiąc, że powinny być sformułowane jednoznacznie i w sposób zrozumiały, po drugie - dyrektywę interpretacyjną prokonsumenckiej wykładni umów, skierowaną przeciwko posługującemu się wzorcem przedsiębiorcy ( contra proferentem). Reguła transparentności treści wzorca odwołuje się do powinności przedsiębiorcy sformułowania oraz posługiwania się takim wzorcem, którego postanowienia nie są nieostre, mogą być podstawą nadania im różnego znaczenia, a następnie odtworzenia kilku różniących się od siebie norm, regulujących stosunek prawny łączący strony ( vide: wyrok SN z 16 września 2016 r., IV CSK 711/15, Legalis nr 1716875).

W judykaturze wskazano, że wymogi formułowania wzorca nie są spełnione, gdy dokumenty doręczone konsumentowi zawierają „uregulowania niejasne, wieloznaczne, mylące i obiektywnie niezrozumiałe dla przeciętnego adresata" (por. wyroki SN: z 26 stycznia 2006 r. V CSK 90/05, z 12 stycznia 2007 r., IV CSK 307/06, nie publ.).

W wyroku SN z 15 stycznia 2016 r., I CSK 122/15 (nie publ.) podkreślono, że umowa ubezpieczenia należy do umów szczególnego zaufania, w której działania kontrahentów powinny być lojalne, przy czym „spełnienie funkcji ochronnej przez tę umowę wymaga, by przed jej zawarciem ubezpieczający miał świadomość, jakie wypadki nie są objęte ubezpieczeniem lub ograniczają albo wyłączają odpowiedzialność ubezpieczyciela. Należy wykluczyć możliwość takiej wykładni ogólnych warunków umowy ubezpieczenia, by usprawiedliwiała ona odmowę wypłaty odszkodowania w sytuacji, gdy ubezpieczający dopiero po zajściu zdarzenia dowiaduje się, że nie było ono objęte ubezpieczeniem. Musi on bowiem już przy zawieraniu umowy wiedzieć dokładnie, co jest przedmiotem ubezpieczenia i jaki jest jego zakres oraz jakie wypadki nie są nim objęte”.

Reasumując, kontrahenta mogą wiązać tylko takie oświadczenia, które są dla niego zrozumiałe. Wyrażenia niezrozumiałe z istoty rzeczy nie mogą być przedmiotem interpretacji i są prawnie irrelewantne. Wzorzec uznany w całości za nietransparentny w ogóle nie kształtuje treści stosunku (art. 58 § 1 k.c.), a jeżeli wada ta dotyczy tylko części postanowień, skuteczność wzorca należy ocenić, stosując przepis art. 58 § 3 k.c. Powyższa ocena musi wyprzedzać dokonywanie kontroli abuzywności ogólnego wzorca umowy, bowiem może uczynić ją bezprzedmiotową
( vide wyrok SN z 16 września 2016r., IV CSK 711/15, Legalis nr 1716875).

Przenosząc powyższe, ogólne rozważania na grunt niniejszego stanu faktycznego należy przypomnieć treść definicji niezdolności do pracy w rozumieniu umowy łączącej strony. Ogólne warunki grupowego ubezpieczenia na życie kredytobiorców kredytu hipotecznego/pożyczki hipotecznej w Banku (...) S.A. definiują ów stan w § 1 ust. 1 pkt 5 jako „całkowitą i trwałą niezdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy zarobkowej w dowolnym zawodzie oraz do samodzielnej egzystencji, będącą rezultatem nieszczęśliwego wypadku, powstałą i utrzymującą się dłużej niż 180 dni w okresie odpowiedzialności (...) S.A.” ( k.7).

Po pierwsze zatem, w definicji O.W.U. mowa o niezdolności do pracy rozumianej jako stan braku możliwości wykonywania jakiejkolwiek pracy zarobkowej w dowolnym zawodzie. Treść tego postanowienia stwarza pole do rozbieżnych interpretacji. Jego wykładnia literalna uprawnia do sformułowania tezy, że można od powoda wymagać chociażby pracy wymagającej wyższych studiów albowiem abstrakcyjnie ujęta, biorąc pod uwagę obecny status wykształcenia i stan zdrowia powoda, możliwość jej wykonywania również pozbawiłaby go ochrony ubezpieczeniowej.

Po drugie, wnioski jakie wyprowadził Sąd I instancji nie są oparte na prawidłowo odczytanych opiniach biegłych lekarza ortopedy-traumatologa (k.122-126, k.155-158) i biegłego z zakresu medycyny pracy (k.177-180). Możliwość podjęcia pracy w innym zawodzie niż wykonywana przez ostatnie 20 lat praca w charakterze pracownika budowlanego uznali oni jako sytuację przyszłą i – co więcej – w istocie niepewną, albowiem uzależnioną od prawidłowego leczenia, w tym operacyjnego i rehabilitacji. W dacie zamknięcia rozprawy przed sądem II instancji, a ta data jest miarodajna, jako kreująca będący podstawą orzekania stan rzeczy (art. 316 § 1 w zw. z art. 391 § 1 k.p.c.), istnieje sytuacja w której powód jest niezdolny do pracy.

Po trzecie wreszcie należy pamiętać, że powód przystąpił do umowy adhezyjnej przewidującej zawężenie odpowiedzialności ubezpieczyciela o obarczenie jej koniecznością wykazania okoliczności, która dalece wykracza poza granice ryzyka ubezpieczeniowego. W OWU sformułowano drugi kumulatywnie mający wystąpić warunek, jakim jest stan braku możliwości samodzielnej egzystencji, który jest z gruntu odmiennym stanem od stanu niezdolności do pracy. Wypada jednak podkreślić, że jako przedmiot ubezpieczenia wskazane zostały: zgon ubezpieczonego lub niezdolność do pracy ubezpieczonego będąca wynikiem nieszczęśliwego wypadku – (deklaracja przystąpienia do ubezpieczenia – k. 265). Jeśli zatem tym ryzykiem, które strony uznały za wymagające ubezpieczenia, jest brak możliwości wykonywania przez powoda pracy i – tym samym – spłaty kredytu hipotecznego, to obarczenie tego warunku w treści definicji dodatkowym, jakim jest niezdolność do samodzielnej egzystencji, jest zbędne. W niczym bowiem nie zmienia jakościowo stanu braku możliwości zarobkowania. Tego rodzaju dodatkowy warunek w sposób niedopuszczalny ogranicza zatem odpowiedzialność ubezpieczyciela. Stanowi o abuzywności klauzuli, kształtując prawa i obowiązki ubezpieczonego w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco narusza jego interesy w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c.

Podsumowując powyższe rozważania należy stwierdzić, że analizowana klauzula umowna, zawierająca definicję niezdolności do pracy jest nieprecyzyjna a także ma charakter klauzuli abuzywnej, co skutkuje jej nieważnością (art. 58 § 2 k.c.). Powód może zatem ubiegać się o ustalenie zgodnie z pozwem.

W związku z powyższym na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. Sąd Apelacyjny zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że ustalił, iż wypadek, któremu uległ A. B. w marcu 2015 roku jest wypadkiem ubezpieczeniowym, z którym wiąże się obowiązek spełnienia przez (...) Spółkę Akcyjną z siedzibą w W. na rzecz banku (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. świadczenia określonego w polisie o nr (...) grupowego ubezpieczenia na życie kredytobiorców kredytu hipotecznego banku (...) Spółki Akcyjnej, do którego to ubezpieczenia A. B. przystąpił w dniu 24 października 2013 r. w związku z zawarciem z bankiem umowy o kredyt hipoteczny o nr KH/ (...) z 22 października 2013 r. w wysokości odpowiadającej kwocie roszczenia banku na dzień zdarzenia, powiększonego o należne odsetki, prowizje oraz inne koszty (pkt 1.) i oddalił powództwo w pozostałym zakresie (pkt 2.).

Powyższe skutkowało wydaniem rozstrzygnięcia w przedmiocie kosztów poniesionych w postępowaniu przed Sądem I instancji i zasądzeniem od strony pozwanej na rzecz powoda kwoty 4.428 zł z tytułu zwrotu kosztów zastępstwa procesowego (pkt 3.) oraz nakazem pobrania od strony pozwanej na rzecz Skarbu Państwa- Sądu Okręgowego w Płocku kwoty 10.707 zł z tytułu należnych kosztów sądowych, na które złożyło się wynagrodzenie za sporządzenie opinii przez biegłych sądowych (1.536,22 zł + 900,69 zł + 770, 08 zł) i opłata sądowa od pozwu (7.500 zł) o czym Sąd Apelacyjny orzekł jak w punkcie I. jak niniejszego wyroku.

Odnosząc się zaś do roszczenia w zakresie wypłaty żądanej kwoty, podkreślić należy, że powód mógłby mieć legitymację do żądania jej zasądzenia na rzecz banku nie zaś na swoją rzecz. W związku z powyższym, wysokość tej kwoty nie została w niniejszym postępowaniu ustalona. Wymaga w tej kwestii podkreślenia,
że przystępując do ubezpieczenia powód dokonał cesji praw do świadczenia z tytułu niezdolności do pracy ubezpieczonego będącej rezultatem nieszczęśliwego wypadku w wysokości sumy ubezpieczenia na ubezpieczającego, która to okoliczność została ujawniona w toku postępowania przed Sądem Apelacyjnym i wynika z załączonego do akt dokumentu w postaci deklaracji przystąpienia – grupowego ubezpieczenia na życie kredytobiorców (k. 254). Zatem kwota, która jest ewentualnie możliwa do zasądzenia będzie mogła być przyznana dopiero w wypadku w którym wystąpi z przedmiotowym roszczeniem bądź właściwy podmiot na rzecz którego powód przelał uprawnienia do dochodzenia tej wierzytelności albo powód korzystając z konstrukcji umowy na rzecz osoby trzeciej.

W związku z powyższym, apelacja w pozostałym zakresie podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c., o czym Sąd Odwoławczy orzekł jak w punkcie II. sentencji.

W oparciu o art. 98 § 1 k.p.c. Sąd Apelacyjny zasądził od(...)S.A. na rzecz powoda kwotę 3.321 zł z tytułu zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej w postępowaniu apelacyjnym, o czym orzeczono jak w punkcie III. sentencji.

W punkcie IV. wyroku Sąd Apelacyjny nakazał pobrać od strony pozwanej na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Apelacyjnego w Łodzi kwotę 7.500 zł z tytułu należnej opłaty od apelacji stosownie do art. 113 ustawy z 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t. j. Dz. U. z 2019 r., poz. 785 z późn. zm.).