Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Łodzi

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 lutego 2022 r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący – Sędzia SA Wiesława Kuberska

Protokolant: Żaneta Maciąg – Pawlak

po rozpoznaniu w dniu 4 lutego 2022 r. w Łodzi na rozprawie

sprawy z powództwa M. S.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W.

o zapłatę ewentualnie o ustalenie nieważności i zapłatę

na skutek apelacji strony pozwanej

od wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi

z dnia 28 stycznia 2021 r. sygn. akt XII C 578/19

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz M. S. kwotę 4.050 (cztery tysiące 50/100) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Sygn. akt I ACa 566/21

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z 28 stycznia 2021 r. Sąd Okręgowy w Łodzi,
w sprawie z powództwa M. S. przeciwko (...) Spółce Akcyjnej
z siedzibą w W. o zapłatę, ewentualnie o ustalenie nieważności i zapłatę, zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 85.040,54 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 30 czerwca 2019 r. do dnia zapłaty (pkt 1), zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 7.179,67 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania (pkt 2), zwrócił powodowi kwotę 237,33 zł z zaliczki wpłaconej
w dniu 15 marca 2020 r. w kwocie 1.000 zł i zaksięgowanej pod pozycją 500059080693 (pkt 3), a także zwrócił powodowi kwotę 30 zł tytułem opłaty od zażalenia wpłaconej w dniu 3 marca 2021 r. w kwocie 30 zł i zaksięgowanej pod pozycją 500069919248 (pkt 4).

(wyrok – k. 563, postanowienie – k. 593)

Powyższe rozstrzygnięcie zostało oparte na ustaleniach, które Sąd Apelacyjny w całości podzielił i przyjął za własne.

Z ustaleń tych wynikało, że w dniu 24 stycznia 2007 r. w S. pomiędzy (...) Bank Spółką Akcyjną z siedzibą w W. Oddziałem Bankowości Detalicznej w Ł., zwanym dalej (...), a M. S., w imieniu którego umowę podpisał jego pełnomocnik – J. S., zawarta została umowa nr (...) o kredyt hipoteczny dla osób fizycznych (...) waloryzowany kursem (...). Zgodnie z treścią § 1 ust. 1 umowy celem kredytu było budownictwo mieszkaniowe. W § 1 ust. 2 umowy określono kwotę kredytu na 335.000 zł. Stosownie do treści § 1 ust. 4 umowy okres kredytowania ustalono na 360 miesięcy, tj. od 24 stycznia 2007 r. do 20 lutego 2037 r. W § 1 ust. 5 i 6 ustalono, że kredyt będzie spłacany w równych ratach kapitałowo-odsetkowych, do 20 dnia każdego miesiąca. W § 1 ust. 7 umowy wskazano, że opłata przygotowawcza wynosi 1% kwoty kredytu, tj. 3.350 zł, zaś w § 1 ust. 7A przewidziano opłatę prowizyjną z tytułu ubezpieczenia spłaty kredytu w (...) S.A. i (...) S.A. w wysokości 0,20% kwoty kredytu, tj. 670 zł. Z § 1 ust. 8 umowy wynika, że oprocentowanie kredytu w stosunku rocznym w dniu zawarcia kredytu wynosi 3,20%. W okresie ubezpieczenia kredytu w (...) S.A. i (...) S.A. oprocentowanie kredytu ulega podwyższeniu o 1,50 p.p. i wynosi 4,70%. Po zakończeniu okresu ubezpieczenie obniżenie oprocentowania o 1,50 p.p. następuje od daty spłaty najbliższej raty. Zgodnie z § 10 ust. 1 umowy kredyt oprocentowany jest według zmiennej stopy procentowej, która w dniu zawarcia kredytu ustalona jest w wysokości określonej w § 1 ust. 8. W myśl § 10 ust. 2 i nast. umowy wysokość zmiennej stopy procentowej, o której mowa w ust. 1, ustalona została jako stawka bazowa LIBOR 3M z 29 grudnia 2006 r. wynosząca 2,10%, powiększona o stałą w całym okresie kredytowania marżę w wysokości 1,10%. (...) zobowiązał się do dokonywania co miesiąc porównania aktualnie obowiązującej stawki bazowej ze stawką bazową ogłaszaną przedostatniego dnia roboczego poprzedniego miesiąca i dokonania zmiany wysokości oprocentowania kredytu w przypadku zmiany stawki bazowej LIBOR 3M o co najmniej 0,10 punktu procentowego, najpóźniej piątego dnia roboczego miesiąca, następującego po miesiącu, w którym dokonana została zmiana stawki bazowej. Na mocy § 11 ust. 1 umowy powód zobowiązał się do spłaty kapitału wraz z odsetkami miesięcznie w ratach kapitałowo-odsetkowych określonych w § 1 ust. 5, w terminach i kwotach zawartych w harmonogramie spłat. W § 5 określono sposób wypłaty kredytu: kwota 332.000 zł na rachunek prowadzony w (...) Bank (...) S.A., zaś kwota 3.000 zł zgodnie z dyspozycją kredytobiorcy tytułem refinansowania wniesionego wkładu własnego. Wypłata kredytu miała nastąpić w 7 transzach. § 6 umowy regulował sposób spłaty kredytu – na podstawie nieodwołanego przez czas trwania umowy zlecenia dokonywania przelewu z rachunku utworzonego w pozwanym Banku na ten cel, przy czym powód miał obowiązek zapewniania odpowiednich środków na tym rachunku przed terminem spłaty poszczególnych rat, a Bank został upoważniony do pobierania środków pieniężnych na spłatę kapitału i odsetek z tytułu udzielonego kredytu (§ 12 A i B umowy). W § 8 ust. 8 umowy Bank zobowiązał się uruchomić kredyt w terminie 3 dni roboczych (z wyłączeniem sobót) od daty wskazanej przez kredytobiorcę w pisemnej dyspozycji uruchomienia kredytu/transzy kredytu. W § 14 umowy uregulowano obowiązki kredytobiorcy, w tym terminowego regulowania wszelkich należności wynikających z umowy kredytu. W § 13 przewidziano możliwość wcześniejszej spłaty kredytu, a w § 15 i 18 możliwość i warunki wypowiedzenia umowy odpowiednio przez Bank i kredytobiorcę.

W § 3 umowy przewidziano zabezpieczenia spłaty kredytu w postaci hipoteki łącznej kaucyjnej na nieruchomościach finansowanych z kredytu, wpisanej na pierwszym miejscu do kwoty 502.500 zł oraz ubezpieczenia niskiego wkładu własnego. W § 3 ust. 3 umowy zapisano: „Ubezpieczenie niskiego wkładu własnego kredytu w (...) S.A. i tym samym opłacenie składki ubezpieczeniowej za 36-miesieczny okres ubezpieczenia w wysokości 3,50% różnicy pomiędzy wymaganym wkładem własnym kredytobiorcy a wkładem wniesionym faktycznie przez kredytobiorcę, tj. 4.690 zł. Jeśli z upływem 36 pełnych miesięcy okresu ubezpieczenia nie nastąpi całkowita spłata zadłużenia objętego ubezpieczeniem ani inne zdarzenie kończące okres ubezpieczenia, kredytobiorca zobowiązuje się do kontynuacji ubezpieczenia i tym samym opłacenia składki ubezpieczeniowej w wysokości 3,50% od kwoty niespłaconego brakującego wkładu własnego, przy czym łączny okres ubezpieczenia nie może przekroczyć 108 miesięcy, licząc od miesiąca, w którym nastąpiła wypłata kredytu. Kredytobiorca upoważnia (...) do pobrania środków na opłacenie składki z tytułu kontynuacji ubezpieczenia z rachunku wskazanego w odrębnej dyspozycji.”

W § 1 ust. 3 przedmiotowej umowy kredytowej zapisano: „Waluta waloryzacji kredytu: (...), a w § 1 ust. 3A umowy: „Kwota kredytu wyrażona
w walucie waloryzacji na koniec dnia 12 stycznia 2007 r. według kursu kupna waluty z tabeli kursowej (...) Banku S.A. wynosi 142.577,45 CHF. Kwota niniejsza ma charakter informacyjny i nie stanowi zobowiązania Banku. Wartość kredytu wyrażona w walucie obcej w dniu uruchomienia kredytu może być różna od podanej w niniejszym punkcie.” Zgodnie z § 11 ust. 5 umowy raty kapitałowo-odsetkowe oraz raty odsetkowe spłacane są w złotych po uprzednim ich przeliczeniu według kursu sprzedaży (...) z tabeli kursowej (...) Banku S.A., obowiązującego na dzień spłaty z godziny 14:50. W myśl § 13 ust. 5 umowy wcześniejsza spłata całości kredytu lub raty kapitałowo-odsetkowej,
a także spłata przekraczająca wysokość raty powoduje, że kwota spłaty jest przeliczana po kursie sprzedaży (...) z tabeli kursowej (...) Banku S.A., obowiązującym w dniu i godzinie spłaty. Zgodnie z treścią § 16 ust. 3 umowy
z chwilą wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego/od dnia wytoczenia powództwa o zapłatę wierzytelności (...) z tytułu umowy kredytowej, (...) dokonuje przeliczenia wierzytelności na złote po kursie sprzedaży (...), z tabeli kursowej (...) Banku S.A. z dnia wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego lub wytoczenia powództwa.

Zgodnie z brzmieniem § 26 umowy kredytowej integralną część umowy stanowi „Regulamin udzielania kredytu hipotecznego dla osób fizycznych (...)”, a kredytobiorca oświadcza, że przed zawarciem umowy zapoznał
się z treścią regulaminu i uznaje jego wiążący charakter. W § 1 ust. 2
i 3 regulaminu zapisano: „2. MultiBank udziela kredytów i pożyczek
złotowych waloryzowanych kursem następujących walut wymienialnych: USD/EUR/ (...)/ (...)/ (...) według tabeli kursowej (...) Banku S.A. Kredyty/pożyczki waloryzowane mogą być udzielane zarówno posiadaczom (...), jak i osobom nieposiadającym takiego rachunku. 3. Kredyt waloryzowany udzielany jest w złotych, przy jednoczesnym przeliczeniu na wybraną przez kredytobiorcę walutę.” Według § 23 ust. 2 i 3 regulaminu:
„2. Wysokość każdej raty odsetkowej lub kapitałowo-odsetkowej kredytu waloryzowanego kursem przyjętej waluty określona jest w tej walucie, natomiast jej spłata dokonywana jest w złotych po uprzednim jej przeliczeniu wg kursu sprzedaży danej waluty, określonym w tabeli kursowej (...) Banku S.A. na
dzień spłaty. 3. Wysokość rat odsetkowych i kapitałowo-odsetkowych kredytu waloryzowanego wyrażona w złotych ulega comiesięcznej modyfikacji
w zależności od kursu sprzedaży waluty, według tabeli kursowej (...) Banku S.A. na dzień spłaty”. W myśl § 31 ust. 3 regulaminu: „W przypadku kredytów złotowych waloryzowanych kursem waluty bankowy tytuł egzekucyjny wystawiany jest w złotych, po przeliczeniu wierzytelności M. na dzień sporządzania tytułu egzekucyjnego według średniego kursu danej waluty w tym dniu, według tabeli kursowej (...) Banku S.A.” § 35 ust. 1-3 regulaminu stanowi: „1. Przewalutowanie kredytu waloryzowanego na złotowy odbywa się po kursie sprzedaży dotychczasowej waluty kredytu według tabeli kursowej (...) Banku S.A. 2. Przewalutowanie kredytu złotowego na waloryzowany odbywa się po kursie kupna waluty według której kredyt ma być waloryzowany z tabeli kursowej (...) Banku S.A. 3. Przewalutowanie kredytu waloryzowanego w jednej walucie na kredyt waloryzowany w innej walucie odbywa się w następujący sposób: a) przewalutowanie z dotychczasowej waluty po kursie waluty według tabeli kursowej (...) Banku S.A. – na złotówki, b) przewalutowanie ze złotówek na walutę docelową według kursu kupna waluty według tabeli kursowej (...) Banku S.A.”

W ramach czynności związanych z uzyskaniem kredytu powód składał wymagane dokumenty w kilku bankach, jednak pozwany bank został mu polecony przez dewelopera. Przed podpisaniem umowy powód odbył dwa spotkania z pracownikiem Banku, podczas których uzyskał informacje, że kredyt frankowy jest najbardziej korzystny, posiada najkorzystniejsze oprocentowanie, nadto podkreślano, że frank szwajcarski ma stabilny kurs. Powód nie spodziewał się, że saldo kredytu może się podwoić i przyznał, że wtedy nie podjąłby takiego ryzyka. Powód nie był informowany, kto i w jaki sposób będzie ustalał kursy stosowane przez Bank. Powód nie miał żadnego wpływu na postanowienia dotyczące ubezpieczenia niskiego wkładu własnego, które zostały mu przedstawione jako konieczność.

Kredyt w kwocie 335.000 zł został uruchomiony w dniu 5 lutego 2007 r. kwotami 3.000,01 zł oraz 64.000 zł, odpowiadającymi – według wyliczeń Banku - w walucie (...) kwotom: 1.280,03 CHF oraz 27.307,25 CHF. Kwota kredytu została wypłacona w 8 transzach wypłacanych odpowiednio:

- w dniu 23 lutego 2007 r. w kwocie 83.750,02 zł odpowiadającej 35.851,89 CHF,

- w dniu 23 kwietnia 2007 r. w kwocie 83.750,01 zł odpowiadającej 37.095,28 CHF,

- w dniu 6 sierpnia 2007 r. w kwocie 33.500,01 zł odpowiadającej 14.797,48 CHF,

- w dniu 4 września 2007 r. w kwocie 33.500,02 zł odpowiadającej 14.770,73 CHF,

- w dniu 5 grudnia 2007 r. w kwocie 16.750,02 zł odpowiadającej 7.823,82 CHF,

- w dniu 22 kwietnia 2008 r. w kwocie 16.750 zł odpowiadającej 8.047,08 zł (...).

Wniosek o wypłatę 8 transzy kredytu został złożony przez pełnomocnika powoda w dniu 18 kwietnia 2008 r. ze wskazaniem, jako proponowaną datę wypłaty, dzień 21 kwietnia 2008 r. Transza została uruchomiona 22 kwietnia 2008 r. Z tytułu ubezpieczenia niskiego wkładu własnego kredytu Bank pobrał
z rachunku bankowego powoda następujące składki: kwotę 4.690 zł w dniu
5 lutego 2007 r., kwotę 4.983,51 zł w dniu 5 marca 2010 r. i 4.532 zł w dniu
4 marca 2013 r.

W okresie od 5 lutego 2007 r. do 26 marca 2019 r. powód regularnie dokonywał spłat rat kapitałowo-odsetkowych zgodnie z przedstawianym harmonogramem spłat przez zapewnianie odpowiednich środków na specjalnie utworzonym przez Bank rachunku. Wysokość zmiennego oprocentowania nie była kwestionowana przez żadną ze stron. Powód nadal spłaca kredyt zgodnie
z bieżącym harmonogramem przedstawianym przez (...).

W kwietniu 2009 r. (...) Bank S.A. dokonał modyfikacji regulaminu udzielania kredytów, która wiązała się m.in. ze zmianami w ubezpieczeniach kredytów oraz doprecyzowaniem zapisów umownych, obowiązków informacyjnych, określeniem zasad ustalania i modyfikacji kursów wymiany walut oraz wysokości spreadu walutowego. W lipcu 2009 r. (...) Bank S.A. wydał pismo okólne przewidujące możliwość składania wniosków o modyfikację umowy przez wprowadzenie możliwości spłaty kredytu waloryzowanego bezpośrednio w walucie waloryzacji, zgodnie z rekomendacją S (II). Powód nie korzystał z możliwości spłaty kredytu bezpośrednio we franku szwajcarskim.

W dniu 22 listopada 2013 r. dokonano zmiany nazwy (...) Bank S.A. na (...) S.A. Pozwany Bank jest zarejestrowany w Rejestrze Przedsiębiorców za numerem (...).

W dniu 13 maja 2019 r. powód wystąpił do Sądu Rejonowego dla Warszawy-Śródmieścia w Warszawie z wnioskiem o zawezwanie pozwanego (...) S.A. do próby ugodowej, żądając od wezwanego zapłaty kwoty 247.623,60 zł z uwagi na nieważność zawartej pomiędzy stronami umowy kredytowej, ewentualnie zapłaty kwoty 85.040,54 zł, na którą składają się: kwota 75.525,03 zł tytułem nienależnie pobranych od wnioskodawcy rat kapitałowo-odsetkowych w wyższej wysokości niż rzeczywiście powinien on spłacić w okresie w okresie od 20 maja 2009 r. do 21 marca 2019 r. oraz kwoty 9.515,51 zł tytułem nienależnie pobranych od wnioskodawcy środków z tytułu dwóch składek ubezpieczenia niskiego wkładu własnego, powołując się na stosowanie przez Bank w umowie kredytowej niedozwolonych postanowień umownych. W odpowiedzi na wniosek o zawezwanie do próby ugodowej
(...) S.A. odmówił zawarcia ugody. Do zawarcia ugody nie doszło.

W dniu 21 maja 2012 r. powód wystąpił do (...) S.A. z reklamacją dotyczącą umowy kredytu w zakresie nienależnie pobranych od kredytobiorcy środków w związku z nieważnością przedmiotowej umowy w świetle przepisów prawa w kwocie 85.040,54 zł, a w przypadku zanegowania skutku w postaci nieważności umowy, w zakresie nienależnie pobranych od powoda rat kapitałowo-odsetkowych w wyższej wysokości niż rzeczywiście powinien on spłacić w okresie w okresie od 20 maja 2009 r. do 21 marca 2019 r. w związku
z zawarciem w treści umowy niedozwolonych postanowień umownych, których treść miała wpływ na wysokość spłaconych przez powoda rat kredytu w kwocie 75.525,03 zł oraz nienależnie pobranych od powoda środków tytułem refinansowania dwóch składek ubezpieczenia niskiego wkładu własnego,
w związku z abuzywnością postanowień umownych stanowiących podstawę do ich pobrania w kwocie 9.515,51 zł. W piśmie z 28 maja 2019 r. reklamacja powoda została przez (...) S.A. rozpatrzona negatywnie.

W okresie od 20 maja 2008 r. do 21 marca 2019 r. powód uiścił na rzecz pozwanego Banku tytułem rat kapitałowo-odsetkowych 207.831,81 zł. Kwota należna stronie pozwanej z tytułu spłat rat kapitałowo-odsetkowych kredytu
w tym okresie, przy pominięciu klauzuli indeksacyjnej, wynosi 132.296,75 zł,
a różnica pomiędzy wysokością świadczenia otrzymanego przez stronę pozwaną przy stosowaniu klauzul waloryzacyjnych a kwotą, jaką strona pozwana otrzymałaby, gdyby umowa nie zawierała klauzuli indeksacyjnej, przy pozostawieniu w mocy pozostałych warunków umowy dotyczących okresu kredytowania, rodzaju rat oraz daty spłat poszczególnych rat kredytu, wynosi
75.535,06 zł.

Powód oświadczył, że ma świadomość konsekwencji unieważnienia umowy kredytu, w tym możliwości ewentualnego wystąpienia przez Bank
z roszczeniem o zapłatę z tytułu bezumownego korzystania z kapitału.

Sąd Okręgowy wyjaśnił, że powód skonstruował pozew w ten sposób, że roszczeniem głównym uczynił żądanie zapłaty kwoty 75.525,03 zł tytułem nienależnie pobranych przez pozwanego rat kapitałowo-odsetkowych w wyższej wysokości niż rzeczywiście powinien on spłacić w okresie od 20 maja 2009 r. do 21 marca 2019 r. wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 30 czerwca 2019 r. do dnia zapłaty oraz żądanie zapłaty kwoty 9.515,51 zł tytułem nienależnie pobranej przez pozwanego II i III składki ubezpieczenia niskiego wkładu własnego w trakcie trwania umowy kredytowej wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 30 czerwca 2019 r. do dnia zapłaty. Natomiast, jako roszczenie ewentualne powód wskazał zasądzenie od pozwanego kwoty 217.347,32 zł tytułem nienależnie pobranych środków w okresie 20 maja 2009 r. do 21 marca 2019 r. w związku z nieważnością umowy kredytu wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia następnego po dniu doręczenia odpisu niniejszego pisma do dnia zapłaty oraz ustalenie, że umowa kredytu nr (...), zawarta przez strony w dniu 24 stycznia 2007 r., jest nieważna.

Sąd zgodził się z roszczeniem głównym powoda, rozpatrując je w świetle regulacji art. 385 ¹ k.c., art. 410 k.c. w zw. z art. 405 k.c., a tym samym brak było podstaw do ustosunkowywania się do roszczenia ewentualnego.

Sąd a quo podniósł, że w okolicznościach niniejszej sprawy powód domagał się uznania wszystkich wyszczególnionych przez siebie postanowień umowy odnoszących się do zastosowania klauzuli indeksacyjnej oraz ubezpieczenia niskiego wkładu własnego za niedozwolone postanowienia umowne, a jego stanowisko zasługiwało na uwzględnienie. Dlatego też zarówno suma uiszczonych przez powoda składek ubezpieczenia niskiego wkładu własnego, jak i zapłata części rat kapitałowo – odsetkowych, zawyżonych względem wysokości rat, jakie uiszczałby, gdyby umowa nie zawierała niedozwolonych postanowień umownych, stanowiła świadczenie nienależne.

Sąd Okręgowy ostatecznie uznał, że powód ma status konsumenta, a zakwestionowane klauzule umowne nie były indywidualnie z nim uzgadniane, bowiem wprost pochodzą ze wzorca umownego stosowanego przez stronę pozwaną. Sąd pierwszej instancji uznał za abuzywne postanowienia umowne dotyczące ustalania kursu (...) według tabel strony pozwanej oraz postanowienia zawarte w § 3 ust. 3 umowy, kształtujące po stronie powoda obowiązek uiszczenia składek ubezpieczenia niskiego wkładu własnego. Jednakże w ocenie Sądu a quo niedozwolony charakter tych postanowień umownych nie spowodował nieważności całej umowy, a jedynie skutek w postaci ich wyeliminowania. Wielkość świadczenia nienależnego w ramach zawyżonych rat kapitałowo – odsetkowych została wyliczona przez biegłego ds. rachunkowości, którego opinia nie była kwestionowana przez żadną ze stron. Wyliczenia biegłego pokrywały się niemal w całości z wyliczeniami powoda na tę samą okoliczność, przewyższając kwotę wskazaną w pozwie o 10,03 zł, i opierały się na założeniu, że z umowy usunięto wszystkie postanowienia odnoszące się do mechanizmu waloryzacji, a udzielony w złotówkach kredyt nie uległ indeksacji do waluty (...), przy pozostawieniu wszystkich pozostałych warunków umowy dotyczących obliczania należnych rat, w tym terminów płatności i oprocentowania opartego o LIBOR 3M.

Zdaniem Sądu pierwszej instancji możliwość przyjęcia takiego rozwiązania została wprost zwerbalizowana w najnowszym orzecznictwie Sądu Najwyższego, przy jednoczesnym uznaniu za niedopuszczalne zastąpienia postanowienia umownego o indeksacji do waluty (...) według kursów wyrażonych w tabeli Banku – kursami średnimi NBP. Zasądzone w punkcie 1 wyroku świadczenie w wysokości 85.040,54 zł stanowiło zatem sumę nienależnie pobranych składek uiszczonych przez powoda tytułem ubezpieczenia niskiego wkładu własnego – 9.515,51 zł (4.983,51 zł + 4.532 zł) oraz nienależnie pobranych tytułem rat kapitałowo – odsetkowych świadczeń w wysokości żądanej przez powoda, a mieszczącej się w kwocie wyliczonej przez biegłego – 75.525,03 zł.

Sąd Okręgowy nie uwzględnił podnoszonego przez pozwanego zarzutu przedawnienia, stwierdzając że dochodzone świadczenia uiszczono nienależnie nie dalej niż przed 10 laty od dnia skierowania do sądu zawezwania do próby ugodowej, które przerwało bieg przedawnienia (art. 123 § 1 i 124 § 1 k.c.). Na podstawie art. 118 k.c. w brzmieniu sprzed nowelizacji dokonanej ustawą
z 13 kwietnia 2018 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych
innych ustaw (Dz.U. z 2018 r., poz. 1104) w zw. z art. 5 ust. 3 przywołanej
ustawy nowelizującej k.c. należało stosować 10 letni termin przedawnienia, przyjmując że uiszczane raty kapitałowo-odsetkowe stanowiły spełnienie jednego świadczenia w ratach, nie miały natomiast charakteru świadczenia okresowego.

W ślad za art. 481 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 455 k.c. zostały zasądzone na rzecz powoda odsetki ustawowe za opóźnienie od 30 czerwca 2019 r. do dnia zapłaty, tj. po upływie 30-dniowego terminu od daty rozpatrzenia reklamacji powoda z dnia 21 maja 2019 r., w której pozwany został wezwany do zapłaty kwot żądanych w pozwie.

Podstawą rozstrzygnięcia o kosztach postępowania był art. 98 k.p.c.

(uzasadnienie zaskarżonego wyroku – k. 575 – 582)

Pozwany zaskarżył opisany wyrok w całości apelacją opartą na następujących zarzutach:

1. naruszenia przepisów postępowania, tj.:

a) art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 327 ¹ § 1 pkt 1 k.p.c. poprzez
nie odniesienie się w uzasadnieniu do szeregu dowodów bez uzasadnienia
i wyjaśnienia dlaczego w ocenie Sądu I instancji argumenty wynikające z tych dowodów nie zostały wzięte pod uwagę przy orzekaniu, co w szczególności dotyczy Białej księgi kredytów frankowych w Polsce, Raportu UOKiK dotyczącego spreadów, Raportów Komisji Nadzoru Finansowego, Pisma Banku do Prezesa UOKiK, Ekspertyzy prof. A. R. „Tabela Kursowa (...) - metodyka oraz analiza porównawcza”, pliku (...) (…), mimo że mają one znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, ponieważ dowodzą, że Bank nie mógł dowolnie kształtować publikowanych kursów (...)/PLN oraz w przedmiotowej sprawie nie doszło do spełnienia przesłanki braku zgodności z dobrymi obyczajami, a także nie doszło do spełnienia przesłanki rażącego naruszenia interesu konsumenta, co z powołanych dokumentów wynika, a do czego Sąd
I instancji się nie odniósł. Naruszenie to miało wpływ na rozstrzygnięcie, ponieważ gdyby Sąd oparł na ww. dowodach swoje ustalenia, to prowadziłoby to do oceny, że sporne klauzule nie są abuzywne, a zatem powództwo zostałoby oddalone,

b) art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 327 ^{( 1)} § 1 pkt 1 k.p.c., art. 227 k.p.c.,
art. 271 § 1 k.p.c. i art. 271 ^{( 1)} § 1 k.p.c. poprzez nie odniesienie się przez Sąd
I instancji do dowodu z protokołu z zeznań świadka M. D. - Dyrektora ds. polityki zarządzania kredytami hipotecznymi w walutach obcych w pozwanym Banku, złożonych na rozprawie w dniu 5 kwietnia 2019 r.,
w sprawie rozpatrywanej przez Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi pod sygn. akt III C 1071/18, podczas gdy z treści tego dokumentu wynikało, że proces udzielania kredytu w Banku zawierał obowiązkowe elementy (m.in. informacja o ryzyku, przedstawienie oferty kredytu Złotowego), których spełnianie Bank weryfikował, kontrolując swoich pracowników, który to proces świadek szczegółowo opisał, a powód nie wykazał w żaden sposób, że w jego przypadku miały miejsce jakiekolwiek odstępstwa od tej procedury,
w szczególności nie może być uznany za wiarygodny w tym zakresie wyłącznie dowód z zeznań powoda, który ma charakter akcesoryjny. Dowód ten został powołany również na szereg innych tez, niedotyczących obsługi Klientów (obliczanie kursów w Tabeli Kursów Walut Obcych Pozwanego Banku, finansowanie kredytów i koszty ponoszone przez Bank z tego tytułu), co miało wpływ na rozstrzygnięcie ponieważ doprowadziło Sąd I instancji do nieprawidłowych ustaleń faktycznych opisanych poniżej, które doprowadziły Sąd I instancji do przekonania o abuzywności spornych postanowień, a w oparciu
o zarzut abuzywności Sąd zasądził zwrot rzekomo nienależnych świadczeń na rzecz powoda,

c) art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 278 § 1 k.p.c., art. 232 k.p.c.
i art. 227 k.p.c. poprzez nie odniesienie się do wniosku pozwanego
o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego również na tezy wskazane w pkt. II petitum pisma procesowego pozwanego z 7 maja 2020 r., pomimo że uzupełnienie opinii biegłego o uwagi natury ogólnoekonomicznej pozwoliłoby bezsprzecznie wykazać brak dowolności Banku w ustalaniu kursów walut (a w konsekwencji brak ich abuzywności) oraz nieprawidłowość metodologiczną i niedopuszczalność konstrukcji kredytu postulowanej przez powoda, przyjętej w opinii biegłego oraz ostatecznie przyjętej przez Sąd
w wyroku (kredyt, który poprzez pozbawienie go ryzyka kursowego i ustalenie miernika wartości na stałym poziomie, jest faktycznie złotowy, ale oprocentowany w sposób właściwy dla kredytu waloryzowanego kursem (...)),
a zatem miało wpływ na rozstrzygnięcie w postaci uwzględnienia roszczenia
o zapłatę,

d) art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 273 § 1 k.p.c., art. 232 k.p.c. oraz
art. 227 k.p.c. poprzez nieprawidłową ocenę dowodu w postaci opinii biegłego oraz oparcie ustaleń faktycznych jedynie na wyliczeniach przeprowadzonych przez biegłego w zakresie, w jakim pomijają klauzule waloryzacyjne, podczas
gdy opinia biegłego wydana w niniejszej sprawie została sporządzona
o bezpodstawne założenia, że saldo kredytu powoda nie uległo waloryzacji. Naruszenie miało wpływ na rozstrzygnięcie, ponieważ w oparciu o błędną kalkulację przeprowadzoną przez biegłego Sąd zasądził określoną kwotę pieniężną od pozwanego na rzecz powoda,

e) art. 299 k.p.c. w zw. z art. 233 § 1 k.p.c. poprzez oparcie ustaleń faktycznych na zeznaniach strony powodowej w zakresie, w jakim były one niewiarygodne i sprzeczne z zasadami logiki i doświadczenia życiowego oraz
były sprzeczne z treścią dokumentacji kredytowej i innymi dokumentami zgromadzonymi w sprawie, podczas gdy z zeznań powoda złożonych na rozprawie w dniu 10 marca 2020 r. jednoznacznie wynikało, że powód jeszcze przed zawarciem przedmiotowej umowy otrzymywał wynagrodzenie w walutach obcych (USD i EUR)), co wskazuje na to, że powód niewątpliwie miał świadomość czym jest kurs kupna i kurs sprzedaży oraz na czym polega ryzyko kursowe, wynikające z niekorzystnych wahań kursu złotego wobec obcej waluty, co miało wpływ na rozstrzygnięcie, ponieważ doprowadziło Sąd I instancji do nieprawidłowych ustaleń faktycznych opisanych poniżej, a w konsekwencji do przekonania o abuzywności spornych postanowień,

f) art. 233 § 1 k.p.c. przez dokonanie sprzecznej z zasadami logiki
i doświadczenia życiowego, dowolnej, a nie swobodnej oceny dowodów, pozbawionej wszechstronnego i obiektywnego rozważenia całości materiału dowodowego i wyciągnięcie na tej wadliwej podstawie bezpodstawnych
i niezgodnych z rzeczywistym stanem faktycznym wniosków leżących u podstaw wyroku, w szczególności przez:

i. bezpodstawne przyjęcie, że Bankowi pozostawiona została dowolność
w zakresie wyboru kryteriów ustalania kursu (...) w swoich tabelach kursowych („prawo Banku do ustalania kursu waluty nie doznawało żadnych umownych ograniczeń w postaci skonkretyzowanych, obiektywnych kryteriów zmian stosowanych kursów walutowych” vide s. 8 uzasadnienia wyroku), co miało skutkować kształtowaniem wysokości zobowiązań klientów, których kredyty waloryzowane są kursem (...) oraz że powód „nie był informowany kto
i w jaki sposób będzie ustalał kursy stosowane przez bank” (vide s. 4 uzasadnienia wyroku), podczas gdy zasady ustalania kursów w (...) były uzależnione od niezależnych od Banku czynników makroekonomicznych i tym samym Bank nie miał dowolności w ustalaniu kursów w (...), zaś sposób ustalania kursów, poprzez nałożenie spreadu na kurs średni znajdował odzwierciedlenie w treści tabeli kursowej, która omawiana była z powodem, uchybienie to miało istotny wpływ na rozstrzygnięcie, ponieważ wpłynęło na ocenę Sądu w przedmiocie oceny przesłanki zgodności z dobrymi obyczajami oraz w szczególności przesłanki rażącego naruszenia interesów konsumenta,

ii. bezpodstawne przyjęcie, że „zasady stosowania klauzuli indeksacyjnej przewidzianej w wyżej wymienionych postanowieniach umowy oraz stanowiącym integralną część umowy regulaminie, nie zostały indywidualnie uzgodnione przez pozwanego z powodem, ale zostały użyte w niezmiennej postaci z wzorca umowy jaką posługiwał się pozwany” (vide s. 8 uzasadnienia wyroku), podczas gdy strony konkretnie umówiły się co do warunków umowy oraz wynikających
z niej świadczeń, co wprost wynika z treści umowy, zarówno w zakresie rodzajów kursów (kurs kupna i kurs sprzedaży), a także w zakresie zasad ustalania kursów (odesłanie do Tabeli Kursów Walut Obcych, publikowanej przez Bank, która z definicji musi zawierać kursy na poziomie rynkowym). Wpisanie spornych klauzul nastąpiło na jednoznaczny wniosek powoda, który wnioskował o kredyt w (...), ale o wypłatę środków w PLN (por. wniosek kredytowy - dowód nr 3 załączony do odpowiedzi na pozew),

(...). bezpodstawne przyjęcie, że Bank nie dopełnił obowiązków informacyjnych wobec powoda oraz, że powód „w całości ponosił ryzyko zmiany kursu waluty i został obciążony - bez świadomości funkcjonowania tej instytucji - dodatkową, niejako ukrytą, prowizją w postaci spreadu bankowego, naliczanego przez pozwany Bank na podstawie jednostronnych decyzji” (vide
s. 8 uzasadnienia wyroku), co miałoby potwierdzać abuzywność klauzul waloryzacyjnych, podczas gdy powodowi przedstawiono wyczerpującą
i szczegółową informację na temat ryzyk związanych z umową, co znajduje potwierdzenie w treści § 30 umowy, co miało wpływ na rozstrzygnięcie, ponieważ doprowadziło Sąd do przekonania o abuzywności spornych postanowień,

iv. bezpodstawne przyjęcie, że na Banku ciążył obowiązek spełnienia rygorystycznych obowiązków informacyjnych sformułowanych przez (...) na kilka lat po zawarciu umowy, podczas gdy Bank był zobowiązany do spełnienia obowiązków informacyjnych znanych mu na datę zawarcia umowy, a więc
w szczególności wynikających z Rekomendacji (...), które to obowiązki Bank wykonał, informując powoda o konsekwencjach zawarcia umowy,

v. bezpodstawne przyjęcie, że klauzula indeksacyjna nie była indywidualnie uzgodniona z powodem, podczas gdy:

• we wniosku kredytowym powód wpisał kwotę kredytu w PLN,
ale zaznaczył jako walutę kredytu (...) co oznacza, że to z warunków zawnioskowanych przez powoda (kwota w PLN - kredyt w (...)) wynikała konieczność wprowadzenia mechanizmu indeksacji (waloryzacji) do umowy,

• możliwe było zawarcie umowy bez spornych postanowień, powód miał zdolność kredytową dla zaciągnięcia zobowiązania w PLN (tj. bez klauzul waloryzacyjnych) i zaproponowano mu taką umowę,

• strony indywidualnie uzgodniły treść Harmonogramu spłat, stanowiącego załącznik do umowy, w którym wskazana była wysokość kwoty kredytu oraz wartość rat wyrażona w walucie (...) rzeczywisty wpływ powoda wyrażał się w szczególności w wyborze dnia uruchomienia kredytu, co było równoznaczne z wyborem kursu zastosowanego do przeliczeń

co miało wpływ na rozstrzygnięcie, ponieważ doprowadziło Sąd I instancji do bezpodstawnego wniosku, że sporne klauzule nie były indywidualnie uzgodnione i w konsekwencji były abuzywne, a w oparciu o zarzut abuzywności Sąd zasądził zwrot rzekomo nienależnych świadczeń na rzecz powoda,

vi. niedokonanie rzetelnej oceny wniosku kredytowego, co miało istotny wpływ na rozstrzygnięcie, ponieważ doprowadziło Sąd I instancji do błędnego wniosku, że powód nieświadomie zdecydował się na zawarcie umowy, podczas gdy w z wniosku kredytowego wynika, że powód w okresie negocjowania umowy i ubiegania się o kredyt posiadał wykształcenie wyższe i pracował jako marynarz, drugi oficer w firmie (...) LTD oraz że zawierał kontrakty marynarskie, co wskazuje na to, że strona powodowa niewątpliwie posiadała ponadprzeciętne doświadczenie w zakresie negocjacji, rozumienia postanowień zawieranych umów (w tym umowy będącej przedmiotem niniejszego postępowania), a także racjonalnego podejmowania decyzji, które mają wpływ na sytuację finansową powoda w tak długim okresie, co miało istotny wpływ na rozstrzygnięcie ponieważ doprowadziło Sąd I instancji do przekonania, że klauzule indeksacyjne kształtowały prawa i obowiązki powoda
w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami oraz naruszały jego interesy, i to jeszcze w sposób rażący,

vii. bezpodstawne przyjęcie, że postanowienie § 3 ust. 3 umowy dotyczące ponoszenia przez powoda kosztów składki ubezpieczenia niskiego wkładu własnego ( (...)) nie zostało z powodem indywidualnie uzgodnione, podczas gdy powód negocjował kwotę kredytu i formę zabezpieczenia brakującego wkładu własnego, w związku z czym Bank zaproponował mu w decyzji kredytowej (...), którego wprowadzenie do umowy zostało indywidualnie
z nim uzgodnione, co jednoznacznie wynika z treści dokumentacji w sprawie,
w szczególności z wniosku kredytowego,

viii. bezpodstawne przyjęcie, że postanowienie § 3 ust. 3 umowy nie zawiera dostatecznych informacji pozwalających powodowi uzyskać wiedzę co
do kosztów ubezpieczenia, do których poniesienia mógł być zobowiązany
na podstawie przedmiotowego postanowienia, podczas gdy wnioski takie są nieuprawnione, albowiem wszystkie istotne z punktu widzenia powoda informacje dot. (...) wynikały z treści umowy oraz zostały przedstawione powodowi w toku zawierania umowy,

ix. bezpodstawne przyjęcie, że korzyść z zawartej umowy (...) była jednostronna, podczas gdy dzięki poniesieniu kosztów opłaty powód nie angażował własnych środków na pokrycie wkładu własnego oraz nie był związany obowiązkiem zabezpieczenia niskiego wkładu własnego w innej formie,

g) art. 365 k.p.c. w zw. z (...) k.p.c. w zw. z art. 9 ustawy z 5 sierpnia 2015 r. o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2015 poz. 1634) poprzez nieprawidłową wykładnię i w efekcie nieprzeprowadzenie w niniejszej sprawie pełnej kontroli incydentalnej spornych postanowień umowy, co skutkowało przesądzeniem
o abuzywności ww. na podstawie ogólnikowych, abstrakcyjnych i oderwanych
od okoliczności faktycznych niniejszej sprawy stwierdzeń powielających argumentację przedstawioną w wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie - Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów ( (...)) z 24 sierpnia 2012 r., sygn. akt XVII AmC 2600/11 zamiast na sformułowaniach pewnych i wynikających ze stanu faktycznego niniejszej sprawy, podczas gdy niniejsza sprawa dotyczy kontroli incydentalnej postanowienia umowy, a nie kontroli abstrakcyjnej wzorca umownego. Naruszenie to miało wpływ na rozstrzygnięcie sprawy, ponieważ przeprowadzenie przez Sąd I instancji, w toku kontroli incydentalnej, pełnej oceny, czy wszystkie sporne postanowienia rzeczywiście spełniają łącznie przesłanki abuzywności (stanowią niedozwolone postanowienia umowne
w rozumieniu art. 385 ¹ k.c.), doprowadziłoby do stwierdzenia, że nie były one abuzywne, a zatem powództwo o zapłatę zostałoby oddalone,

h) art. 316 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie i w konsekwencji rozstrzyganie o skutkach abuzywności wyłącznie na podstawie przepisów aktualnych na dzień zawarcia umowy, podczas gdy przy rozstrzyganiu
o skutkach rzekomo nieprawidłowego ustalenia przez strony mechanizmu ustalania wysokości świadczeń można zastosować art. 358 § 2 k.c. w brzmieniu aktualnym na dzień zamknięcia rozprawy (tj. z uwzględnieniem nowelizacji zmieniającej art. 358 § 2 k.c., która weszła w życie 24 stycznia 2009 r., przewidującej oparcie przeliczeń wartości świadczeń w oparciu o kurs średni NBP), co miało wpływ na rozstrzygnięcie, ponieważ gdyby Sąd zastosował wskazany przepis postępowania, nie stwierdziłby że jedyną możliwością jest wyeliminowanie z umowy mechanizmu waloryzacji przy uwzględnieniu oprocentowania wynikającego z umowy,

2. naruszenia przepisów prawa materialnego, tj.:

a) art. 385 ¹ § 1 w zw. z § 3 k.c. przez błędną wykładnię art. 385 ¹ § 1 k.c.
i niezastosowanie art. 385 ¹ § 3 k.c., i w konsekwencji bezpodstawne przyjęcie, że sporne klauzule nie były negocjowane, podczas gdy powód miał rzeczywisty wpływ na te postanowienia, w rozumieniu art. 385 ¹ § 3 k.c., w szczególności:

i. możliwe było zawarcie umowy bez spornych postanowień, powód
miał zdolność kredytową dla zaciągnięcia tego zobowiązania, a powodowi zaproponowano umowę kredytu złotowego,

ii. powód we wniosku o kredyt zaznaczył walutę (...) (pomimo wpisania kwoty kredytu wyrażonej w PLN),

(...). strony indywidualnie uzgodniły treść Harmonogramu spłat, stanowiący załącznik do umowy, w którym wskazana była wysokość kwoty kredytu oraz wartość rat wyrażona w walucie (...) rzeczywisty wpływ powoda wyrażał się w szczególności w wyborze dnia uruchomienia kredytu, co wynikało z § 8 ust. 8 umowy, a także w negocjowaniu kwoty kredytu, od której zależała wysokość ubezpieczenia niskiego wkładu własnego oraz to, czy konieczne będzie zawarcie postanowień dotyczących ubezpieczenia niskiego wkładu własnego
w umowie,

b) art. 385 ¹ § 1 k.c. poprzez jego błędną wykładnię i bezpodstawne przyjęcie, że sporne postanowienia waloryzacyjne i dotyczące (...) spełniają przesłanki abuzywności, w szczególności że:

i. postanowienia umowy dotyczące waloryzacji są (1) sprzeczne z dobrymi obyczajami i (2) rażąco naruszają interes konsumenta,

ii. powód posiadając możliwość negocjowania kwoty kredytu oraz formy zabezpieczenia niskiego wkładu własnego, nie miał rzeczywistego wpływu na postanowienia dot. waloryzacji czy (...),

(...). kwestionowane w pozwie zapisy umowy dotyczące waloryzacji i (...) nie były sformułowane jednoznacznie,

iv. w niniejszej sprawie występują przesłanki kształtowania praw
i obowiązków powoda w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, co zdaniem Sądu I instancji miało się przejawiać rzekomym brakiem poinformowania powoda o szczegółowych warunkach (...),

c) art. 405 k.c. i art. 410 § 2 k.c. przez ich bezpodstawne zastosowanie, ewentualnie art. 409 k.c. przez jego niezastosowanie i stwierdzenie, że Bank bezpodstawnie wzbogacił się kosztem powoda (co nie miało miejsca), jak również nie wzięcie pod uwagę, że Bank uzyskane kwoty zużył (w całości, a co najmniej w części, w jakiej służyły one pokryciu kosztów pozyskania kapitału przez Bank - tj. w zakresie rat kapitałowych oraz rat odsetkowych w części, w jakiej odpowiadały stawce bazowej LIBOR 3M dla (...)),

d) art. 118 k.c. w zw. z art. 120 k.c. i art. 405 k.c. poprzez jego wadliwą wykładnię i zastosowanie oraz przyjęcie, że raty kredytu płacone przez powoda, którym odpowiada zasądzona kwota (Sąd I instancji uznał, że powód ma prawo do zwrócenia mu rzekomych „nadpłat” spłaconych przez niego rat kredytu)
nie stanowią świadczeń okresowych i nie podlegają 3-letniemu terminowi przedawnienia, jak to podnosił pozwany zgłaszając zarzut przedawnienia,

e) art. 65 § 1 i 2 k.c. poprzez jego niezastosowanie i przyjęcie, że eliminacja wskazanej klauzuli abuzywnej skutkuje koniecznością związania stron umową w pozostałym zakresie, podczas gdy okoliczności, w których złożone zostały oświadczenia woli stron, zasady współżycia społecznego oraz ustalone zwyczaje pozwalają na wykonanie umowy również po usunięciu z niej odwołań do Tabeli Kursów Walut Obcych ( (...)) Banku - zobowiązanie powinno zostać przeliczone po aktualnym na dzień uruchomienia kredytu, rynkowym kursie kupna (...),

f) art. 56 k.c. poprzez jego niezastosowanie, podczas gdy przedmiotem orzekania Sądu I instancji w tym zakresie było właśnie to, jakie skutki prawne wywiera czynność prawna (umowa), po usunięciu z niej postanowień dot. indeksacji. Art. 56 k.c. stanowi właściwy przepis dyspozytywny, uzupełniający treść stosunku prawnego pomiędzy stronami przewidując, że czynność prawna wywołuje skutki w niej wyrażone oraz wynikające z ustawy, z zasad współżycia społecznego i z ustalonych zwyczajów. Zatem zobowiązanie powinno zostać przeliczone po wynikającym z zasad współżycia społecznego i ustalonych zwyczajów, aktualnym na dzień przeliczenia, rynkowym kursie kupna (...) {takim jak konkretny kurs wskazany w (...) na daną historyczną datę),
i analogicznie, raty kredytu powinny zostać przeliczone po aktualnym na dzień spłaty, rynkowym kursie sprzedaży (...),

g) art. 69 ust. 2 pkt 4a i ust. 3 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (t.j. Dz.U. 2016, poz. 1938, dalej jako „Prawo bankowe”) w zw. z art. 4 ustawy z 29 lipca 2011 r. zmieniającej ustawę Prawo bankowe (Dz.U.2011, nr 165, poz. 984, dalej jako „ustawa antyspreadowa”) poprzez jego niezastosowanie i przyjęcie, że rzekomo brak jest przepisu dyspozytywnego, który pozwalałby na zastąpienie postanowień uznanych przez Sąd I instancji za abuzywne,

h) art. 65 § 1 i 2 k.c. poprzez jego niezastosowanie i dokonanie błędnej wykładni oświadczeń woli stron. Okoliczności, w których złożone zostało oświadczenie (w szczególności wpisanie do umowy odwołań do (...), które następnie zostały uznane przez Sąd I instancji za abuzywne) - jeżeli Sąd odwoławczy nie przyjmie interpretacji z pkt. 2, lit. g powyżej - nakazują tłumaczyć to postanowienie kierując się wolą stron wyrażoną w innych postanowieniach umowy, w szczególności opisanie salda kredytu kwotą wskazaną informacyjnie w § 1 ust. 3A umowy, tj. 142.557,45 CHF (powód godził się na taką wartość swojego zobowiązania, podpisując umowę),

i) art. 358 § 2 k.c. w brzmieniu aktualnym na dzień zamknięcia rozprawy w przedmiocie rzekomej abuzywności, do wszystkich rat, a co najmniej
w odniesieniu do rat spłaconych po 24 stycznia 2009 r. (wejście w życie nowelizacji k.c. przewidującej wpisanie przeliczeń w oparciu o kurs średni NBP do art. 358 § 2 k.c.). Naruszenie to miało wpływ na rozstrzygnięcie, ponieważ nawet w przypadku stwierdzenia przez Sąd abuzywności spornych klauzul, powstała w ten sposób luka mogłaby zostać zapełniona aktualnym na dzień danej operacji finansowej kursem średnim NBP,

j) art. 41 ustawy z 28 kwietnia 1936 r. Prawo wekslowe (obecnie tekst jednolity Dz. U. z 2016 r., poz. 160) ewentualnie dającego taki sam skutek
art. 358 § 2 k.c. w brzmieniu aktualnym na dzień orzekania przez Sąd I instancji poprzez ich niezastosowanie i nie podjęcie próby interpretacji umowy po usunięciu z niej rzekomo abuzywnych klauzul, podczas gdy możliwe jest zastosowanie do przeliczeń kursu średniego NBP - w szczególności poprzez zastosowanie analogii do przepisów Prawa wekslowego, jeżeli nie zostanie przyjęta interpretacja z pkt. 2, lit. e-h powyżej.

W konkluzji skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku przez oddalenie powództwa, ewentualnie zaś o jego uchylenie i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania, a także o zwrot kosztów postępowania za obie instancje.

(apelacja – k. 595 – 643)

Powód wniósł o oddalenie apelacji oraz zwrot kosztów, które poniósł na tym etapie sporu.

(odpowiedź na apelację – k. 656 – 662 verte)

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja okazała się nietrafna i podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.

Zaznaczyć przy tym należy, że Sąd Apelacyjny podziela pogląd Sądu Najwyższego wyrażony w uchwale z dnia 31 stycznia 2008 r. w sprawie III CZP 49/07 (OSNC 2008/6/55), że sąd drugiej instancji rozpoznający sprawę na skutek apelacji nie jest związany przedstawionymi w niej zarzutami dotyczącymi naruszenia prawa materialnego, wiążą go natomiast zarzuty dotyczące naruszenia prawa procesowego; w granicach zaskarżenia bierze jednak z urzędu pod uwagę nieważność postępowania. W związku z tym dla postępowania apelacyjnego znaczenie wiążące mają tylko takie uchybienia prawu procesowemu, które zostały przedstawione w apelacji i nie są wyłączone spod kontroli sądu odwoławczego na podstawie przepisu szczególnego.

W pierwszej kolejności należy odnieść się do zarzutów apelacji w zakresie ustaleń faktycznych, tj. naruszenia przepis art. 233 § 1 k.p.c. W tym zakresie trzeba wstępnie przypomnieć, że w orzecznictwie powszechnie przyjmuje się, iż ramy swobodnej oceny dowodów muszą być zakreślone wymaganiami prawa procesowego, doświadczenia życiowego, regułami logicznego myślenia oraz pewnego poziomu świadomości prawnej, według których sąd w sposób bezstronny, racjonalny i wszechstronny rozważa materiał dowodowy, jako całość, dokonuje wyboru określonych środków dowodowych i ważąc ich moc oraz wiarygodność, odnosi je do pozostałego materiału dowodowego (uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 20 marca 1980 r., II URN 175/79, OSNC 1980, Nr 10, poz. 200; uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 10 czerwca 1999 r., II UKN 685/98, OSNAPiUS 2000, Nr 17, poz. 655; uzasadnienie postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 15 lutego 2000 r., III CKN 1049/99, LEX nr 51627; uzasadnienie wyroków Sądu Najwyższego z dnia 16 maja 2000 r., IV CKN 1097/00, LEX nr 52624; z dnia 29 września 2000 r., V CKN 94/00, LEX nr 52589; z dnia 15 listopada 2000 r., IV CKN 1383/00, LEX nr 52544; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 czerwca 2001 r., II UKN 423/00, OSNP 2003, Nr 5, poz. 137; uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 14 marca 2002 r., IV CKN 859/00, LEX nr 53923; uzasadnienie postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 16 maja 2002 r., IV CKN 1050/00, LEX nr 55499; uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 27 września 2002 r., II CKN 817/00, LEX nr 56906; uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 27 września 2002 r., IV CKN 1316/00, LEX nr 80273). Skuteczne przedstawienie zarzutu naruszenia przez sąd art. 233 k.p.c. wymaga wykazania, że sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania, lub doświadczenia życiowego, to bowiem jedynie może być przeciwstawione uprawnieniu sądu do dokonania swobodnej oceny dowodów. Nie jest natomiast wystarczające przekonanie strony o innej niż przyjął wadze (doniosłości) poszczególnych dowodów i ich odmiennej ocenie niż ocena sądu (orzeczenia Sądu Najwyższego: z dnia 5 sierpnia 1999 r., II UKN 76/99, publ. OSNAPiUS 2000, Nr 19, poz. 732; z dnia 10 kwietnia 2000 r., V CKN 17/2000, publ. OSNC 2000, Nr 10, poz. 189; z dnia 10 stycznia 2002 r., II CKN 572/99, publ. Lex nr 53136; z dnia 27 września 2002 r., II CKN 817/00, publ. Lex nr 56096).

Wbrew tezom skarżącego nie doszło do naruszenia tego przepisu z następujących przyczyn.

Konieczne jest zwrócenie uwagi na to, że zasadnicze okoliczności faktyczne sprawy w istocie wynikają z treści samej umowy, dokumentów zgromadzonych w związku z przygotowywaniem umowy, korespondencji stron oraz przesłuchania powoda na okoliczności ustaleń w zakresie indywidualnego negocjowania kontraktu i należytego poinformowania konsumenta o skutkach zawarcia spornych umów. Niesporne jest bowiem, że powód dobrowolnie złożył i podpisał (przez pełnomocnika, co pozostaje bez znaczenia) wniosek o kredyt, oraz że sam zdecydował się na kredyt waloryzowany kursem (...). Jednak te okoliczności nie mogą być utożsamiane z faktem indywidualnego negocjowania warunków umowy kredytu hipotecznego. Na tę okoliczność pozwany bank nie przedstawił żadnych dowodów. Podobnie należy odnieść się do naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. przez zaniechanie wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego, jak również dokonanie sprzecznej z zasadami logiki i doświadczenia oceny dowodów, w tym oświadczeń zawartych w umowach kredytowych, z których wynikają istotne dla rozstrzygnięcia sprawy okoliczności, to jest faktu zrozumienia i akceptacji przez kredytobiorcę zasad przeliczania należności według kursów publikowanych w tabelach kursowych. Okoliczność zrozumienia tych elementów umowy znów nie była sporna, ale nie można jej utożsamiać z należytym poinformowaniem powoda, jako konsumenta przez pozwany bank.

Dla wyznaczenia miernika należytej staranności po stronie pozwanego w tym zakresie zasadnicze znaczenie odgrywa moment zawarcia danej umowy, z uwzględnieniem ogółu okoliczności, które mogły być znane przedsiębiorcy w owym momencie i mogły mieć wpływ na późniejsze jej wykonanie. Powód nie prowadził żadnych negocjacji poprzedzających zawarcie przygotowanej tylko dla niego umowy kredytu z bankiem. Złożył jedynie wniosek kredytowy i nie został dostatecznie uprzedzony o tym, że mimo wieloletniej, starannej i terminowej spłaty rat kredytu, jego zaległości będą jedynie rosnąć. Prawdą jest, że powód zawierając umowę oświadczył, że jest świadom ryzyka kursowego, związanego ze zmianą kursu waluty indeksacyjnej w stosunku do złotego, w całym okresie kredytowania i akceptują to ryzyko, ale in casu, była to czysta formalność. Powód nie został należycie poinformowany o możliwości wzrostu lub spadku wartości waluty obcej, oraz o potencjalnych konsekwencjach ekonomicznych dla jego zobowiązań. Nie można zgodzić się z twierdzeniem apelacji, że okoliczność, iż powód w okresie negocjowania umowy i ubiegania się o kredyt posiadał wykształcenie wyższe i pracował jako marynarz, drugi oficer w firmie (...) LTD, gdzie zawierał kontrakty marynarskie, zmienia tę ocenę. Podobnie, jak fakt, że powód jeszcze przed zawarciem przedmiotowej umowy otrzymywał wynagrodzenie w walutach obcych (USD i EUR)). Powód z wykształcenia nie był ekonomistą, ma status konsumenta, nie prowadził działalności gospodarczej w sektorze bankowym, a zatem był profesjonalnie nierównym partnerem strony pozwanej. Kuriozalne jest – w świetle zasad doświadczenia życiowego – twierdzenie, że bycie zawodowym marynarzem oznaczało, iż powód „niewątpliwie posiada ponadprzeciętne doświadczenie w zakresie negocjacji, rozumienia postanowień zawieranych umów (w tym umowy będącej przedmiotem niniejszego postępowania), a także racjonalnego podejmowania decyzji, które mają wpływ na sytuację finansową powoda w tak długim okresie”. Podobnie należy odnieść się do argumentu związanego z wiedzą powoda o tym „czym jest kurs kupna i kurs sprzedaży oraz na czym polega ryzyko kursowe”.

Jeżeli chodzi o zarzuty naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 278 § 1 k.p.c., art. 232 k.p.c. i art. 227 k.p.c. poprzez nie odniesienie się do wniosku pozwanego o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego również na tezy wskazane w pkt. II petitum pisma procesowego pozwanego z 7 maja 2020 r., oraz poprzez nieprawidłową ocenę dowodu w postaci opinii biegłego oraz oparcie ustaleń faktycznych jedynie na wyliczeniach przeprowadzonych przez biegłego w zakresie, w jakim pomijają klauzule waloryzacyjne, podczas
gdy opinia biegłego wydana w niniejszej sprawie została sporządzona
o bezpodstawne założenia, że saldo kredytu powoda nie uległo waloryzacji, to są one bezzasadne. Wynika to z innej oceny jurydycznej stanu faktycznego sprawy, niż ta dokonana przez Sad a quo. Będzie o tym mowa dalej.

Nie doszło także do naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 327 ^{( 1)} § 1 pkt 1 k.p.c., art. 227 k.p.c., art. 271 § 1 k.p.c. i art. 271 ^{( 1)} § 1 k.p.c. poprzez nie odniesienie się przez Sąd I instancji do dowodu z protokołu z zeznań świadkaM. D. – Dyrektora ds. polityki zarządzania kredytami hipotecznymi w walutach obcych w pozwanym Banku, złożonych na rozprawie w dniu 5 kwietnia 2019 r., w sprawie rozpatrywanej przez Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi pod sygn. akt III C 1071/18. Po pierwsze, dowód taki narusza zasadę bezpośredniości postępowania dowodowego, wyrażoną w art. 235 k.p.c. A po drugie, jak słusznie wskazuje to sam apelujący, dokument ten jedynie opisywał abstrakcyjny model procesu udzielania kredytu w pozwanym banku. Nie odnosił się w żadnej mierze do konkretnej umowy o kredyt bankowy. Natomiast dowód ten w odniesieniu do innych kwestii, niedotyczących tylko obsługi klientów, takich jak obliczanie kursów w Tabeli Kursów Walut Obcych Pozwanego Banku, finansowanie kredytów i koszty ponoszone przez Bank z tego tytułu, nie miał żadnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy, gdyż nie dotyczył okoliczności istotnych na płaszczyźnie art. 227 k.p.c.

Wadliwy jest zarzut naruszenia art. art. 327 ¹ § 1 k.p.c., poprzez brak odniesienia się w uzasadnieniu wyroku do szeregu dowodów dołączonych do odpowiedzi na pozew, bez konkretnego uzasadnienia i wyjaśnienia przyczyn, dla których w ocenie Sądu I instancji argumenty wynikające z tych dowodów nie zostały wzięte pod uwagę przy orzekaniu. Ramy swobodnej oceny dowodów są zakreślone wymaganiami prawa procesowego, doświadczenia życiowego, regułami logicznego myślenia oraz pewnym poziomem świadomości prawnej, według których sąd w sposób bezstronny, racjonalny i wszechstronny rozważa materiał dowodowy, jako całość, dokonuje wyboru określonych środków dowodowych i ważąc ich moc oraz wiarygodność, odnosi je do pozostałego materiału dowodowego. Poprawność rozumowania sądu powinna być możliwa do skontrolowania, z czym wiąże się obowiązek prawidłowego uzasadniania orzeczeń (por. wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z 1 lutego 2018 r., III AUa 1428/17, LEX nr 2956869). Zgodnie z obecnie obowiązującym art. 327 ¹ § 1 k.p.c. uzasadnienie wyroku powinno zawierać: wskazanie podstawy faktycznej rozstrzygnięcia, obejmującej ustalenie faktów, które sąd uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł, i przyczyn, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej, wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa. Tym samym niedopuszczalne jest konstruowanie uzasadnienia wyroku w sposób, który negatywnie wpływałby na jego czytelność i zrozumiałość. Jednakże przedmiotowy wyrok został uzasadniony w sposób prawidłowy, spełniający przywołane powyżej warunki, a w szczególności poddaje się on w pełni kontroli instancyjnej Sądu Apelacyjnego. Na pewno jego sposób uzasadnienia pozostaje bez wpływu na treść rozstrzygnięcia.

Dalej, nietrafny jest zarzut naruszenia art. 316 k.p.c., który nakazuje sądowi przy wydawaniu wyroku branie pod uwagę stanu rzeczy istniejącego w chwili zamknięcia rozprawy (zasada aktualności orzeczenia). Uszło uwadze skarżącej strony pozwanej, że normę indywidualno – konkretną prawa materialnego sąd stosuje według stanu z chwili zdarzenia prawnego rodzącego skutki prawne. Oceny bowiem zgodności postanowienia umowy z dobrymi obyczajami dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy. Chwila ta jest również miarodajna dla oceny, czy określone postanowienie rażąco narusza interesy konsumenta (zob. uchwała Składu Siedmiu Sędziów SN z 20.06.2018r., III CZP 29/17, L.). Należy to także odnieść do kwestii poszukiwania mechanizmów wypełniających lukę po usunięciu klauzul uznanych za abuzywne.

Kategorycznie trzeba powiedzieć, że zarzucany brak wykorzystania przez Sąd pierwszej instancji ekspertyz, raportów itp. dowodów, znajdujących się w aktach sprawy, o tyle jest bezprzedmiotowy, że Sąd przeprowadził dowód z opinii biegłego sądowego, który uwzględniał te elementy stanu faktycznego i dostarczył wiadomości specjalnych. W polskiej procedurze cywilnej dowód z opinii biegłego jest jedynym środkiem dowodowym mającym zastosowanie wtedy, gdy sąd musi zasięgnąć wiedzy specjalistycznej. Jak trafnie wskazał Sąd Apelacyjny w Szczecinie w wyroku z 12 września 2017 r. w sprawie III AUa 956/16 (Lex nr 2379137), w wypadkach wymagających wiadomości specjalnych należy sięgać do dowodu z opinii biegłego. Przedmiotem tego dowodu nie są zatem fakty lecz oceny wywiedzione z określonych faktów. Jeszcze inaczej mówiąc, opinia biegłego zgodnie z art. 278 k.p.c. służy stworzeniu sądowi możliwość prawidłowej oceny materiału procesowego w wypadkach, kiedy ocena ta wymaga wiadomości specjalnych w rozumieniu art. 278 k.p.c. (a więc wiedzy wykraczającej poza objętą zakresem wiedzy ogólnej – powszechnej). Zadaniem biegłego zasadniczo nie jest wiec poszukiwanie dowodów i okoliczności mających uzasadniać argumentację stron lecz dokonanie oceny przedstawionego materiału z perspektywy posiadanej wiedzy i przedstawienie sądowi danych (wniosków) umożliwiających poczynienie właściwych ustaleń faktycznych i właściwą ocenę prawną znaczenia zdarzeń z których strony wywodzą swoje racje (wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 14 lipca 2017 r. w sprawie I ACa 175/17, Lex nr 2402409).

Na koniec należy odnotować, że Sąd Apelacyjny nie podziela poglądu Sądu Okręgowego, dotyczącego możliwości przyjęcia za decydujące dla tej sprawy rozstrzygnięcia zawartego w innych sprawach, w tym odwoływaniu się do prejudycjalnego waloru wyroków Sądu Ochrony Konkurencji
i Konsumentów. Kontrola dokonywana w trybie przepisów art. 479 ³⁶ – 479 ⁴⁵ k.p.c. nie dotyczy bowiem analizy konkretnego stosunku zobowiązaniowego, lecz abstrakcyjnie rozumianej treści normatywnej wzorca umownego. Kontrola abstrakcyjna polega zatem na kontroli wzorca jako takiego, w oderwaniu od konkretnej umowy, której wzorzec dotyczy. Jednakże uznanie prawidłowości stanowiska skarżącego w tym zakresie, pozostaje bez wpływu na treść zaskarżonego rozstrzygnięcia.

Reasumując, stan faktyczny ustalony przez Sąd pierwszej instancji jest prawidłowy.

Przechodząc do kwestii zastosowanego prawa materialnego, Sąd ad quem podziela w całości rozważania Sądu Okręgowego o stwierdzonej abuzywności postanowień przedmiotowej umowy, przy czym trzeba wstępnie uznać, że sama umowa jest zgodna z art. 69 ust. 1 Prawa bankowego. Strony ustaliły wszystkie istotne elementy umowy kredytu przewidziane w tym przepisie,
a umowy zostały wykonane w pierwszej kolejności przez Bank poprzez zrealizowanie dyspozycji przekazania środków zgodnie z celem kredytowania,
a następnie były realizowane przez powodów poprzez spłatę rat kredytów. W tej sytuacji nie mamy zatem do czynienia z nieważnością bezwzględną umowy
z uwagi na zamieszczenie w niej postanowień dotyczących przeliczenia waluty kredytu i to zarówno z powodu sprzeczności z przepisami prawa (art. 58
§ 1 k.c.), jak i z powodu sprzeczności z zasadami współżycia społecznego (art. 58 § 2 k.c.), co znajduje oparcie w ugruntowanym orzecznictwie (zob. wyrok SN z 14.07.2017 r., II CSK 803/16, L.; wyrok SA we Wrocławiu z 19.07.2017 r., I ACa 780/17, L.; wyrok SA we Wrocławiu z dnia 07.09.2018 r., I ACa 666/18, L.).

Powód zasadnie natomiast zakwestionował zawarte w umowie klauzule indeksacyjne i postanowienia umowy w zakresie ubezpieczenia niskiego wkładu własnego, zarzucając im, że kształtują one prawa i obowiązki kredytobiorcy w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy, bowiem powód zastrzegł sobie prawo do jednostronnego regulowania wysokości rat kredytu waloryzowanego kursem franka szwajcarskiego poprzez wyznaczanie w tabeli kursowej kursu sprzedaży franka szwajcarskiego, nie wskazując w umowie kryteriów czy przesłanek ustalania kursu. Tym samym pozwany bank miał pełną kontrolę nad wysokością rat spłacanych przez powodów i ustalanie różnicy pomiędzy ceną kupna i sprzedaży (tzw. spread walutowy), która stanowił jego zysk. Nie było również sporne, że powód ma status konsumenta, a fakt indywidualnego uzgodnienia kwestionowanych przez powoda postanowień umownych dotyczących indeksacji kwoty kredytu nie został skutecznie przez pozwany bank wykazany. Zdaniem Sądu ad quem zakwestionowane przez powoda postanowienia umowy kredytu wyczerpują dyspozycję art.385 ¹ §1 k.c. Mają one charakter nieprecyzyjny, niejasny oraz przewidują uprawnienia do kształtowania treści stosunku tylko dla jednej, mocniejszej strony. W tych klauzulach brak jest oparcia zasad ustalania kursów na obiektywnych i przejrzystych kryteriach. Stosowanie mechanizmu przeliczania najpierw kwoty wypłaconych środków według kursu kupna walut, a następnie przeliczanie wysokości zobowiązania według kursu sprzedaży walut, przyznawało stronie pozwanej uprawnienie do ewentualnego uzyskania dodatkowego wynagrodzenia, którego oszacowanie dla konsumenta nie było możliwe. Na konsumenta, poza ryzykiem kursowym, na które godził się, zawierając umowę kredytu waloryzowanego do waluty obcej, zostało przerzucone ryzyko dowolnego kształtowania kursów wymiany przez kredytodawcę. Tym samym strona pozwana – będąca profesjonalistą i silniejszą stroną stosunku prawnego, kształtując treść umowy, wykorzystała swoją uprzywilejowaną pozycję. Od momentu zawarcia przedmiotowej umowy nie było obiektywnego mechanizmu, który pozwoliłby ustalić świadczenie kredytobiorców – powodów w sposób niezależny od decyzji Banku. Określenie wysokości należności obciążającej konsumenta z odwołaniem do tabel kursów ustalanych jednostronnie przez bank, bez wskazania obiektywnych kryteriów, jest nietransparentne, pozostawia pole do arbitralnego działania banku i w ten sposób obarcza kredytobiorcę nieprzewidywalnym ryzykiem oraz narusza równorzędność stron. Uwzględniając wskazania wypływające z orzecznictwa Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (zob. wyroki z 30.04.2014 r., C-26/13 i z 20.09.2017 r., C-186/16), trzeba przyjąć, że uznanie postanowień tego rodzaju za jednoznaczne wymaga, aby umowa określała w sposób zrozumiały dla konsumenta zasady ustalania przez bank kursów walutowych. Bez znaczenia dla oceny spornej klauzuli pozostaje to w jaki sposób pozwany Bank korzystał z przysługujących mu uprawnień do kształtowania kursów, w tym czy były one ustalane na poziomie rynkowym. Chodzi o samą zasadę, a nie jej praktyczną realizację. Zakwestionowane przez powoda postanowienia umowne z całą pewnością nie dotyczą świadczeń głównych i dlatego możliwa była ocena ich ewentualnego abuzywnego charakteru.

Tym samym niezasadny jest zarzut apelacji strony pozwanej naruszenia art. 385 ¹ § 1 k.c., art. 385 ² k.c. oraz art. 65 § 1 i 2 k.c. w zw. z postanowieniami dotyczącymi waloryzacji kredytu złotówkowego indeksowanego kursem (...), oraz § 3 ust.3 umowy kredytu rodzącego obowiązek uiszczania przez powodów składek ubezpieczenia niskiego wkładu własnego, poprzez dokonanie dowolnej i nieuprawnionej wykładni tych postanowień, prowadzącej do rezultatów sprzecznych z ich obiektywnym brzmieniem oraz intencjami stron, tj. że powód miał jednostronną i nieuzależnioną od żadnego obiektywnego kryterium możliwość zmiennego w czasie wykonywania umowy. Uzasadnienie tego zarzutu skargi apelacyjnej jest jedynie powieleniem stanowiska strony pozwanej zajmowanego w toku postępowania przed Sądem a quo. Nie dostarcza żadnych nowych argumentów.

Konsekwencją powyższej oceny jest wyeliminowanie klauzul abuzywnych z kontraktu łączącego strony ex lege, połączone z przewidzianą w art. 358 ¹ § 2 k.c. zasadą związania stron umową w pozostałym zakresie. Powyższe stwierdzenia pozwalają przejść do zagadnienia związanego z tym, czy umowa kredytowa pozbawiona indeksacji jest umową, która może dalej skutecznie funkcjonować w obrocie. Sąd Okręgowy udzielił na to pytanie odpowiedzi twierdzącej, której tutejszy Sąd nie podziela.

W tym zakresie konieczne jest odwołanie się do stanowiska zaprezentowanego w treści wyroku (...) z dnia 3 października 2019 r. w sprawie C-260/18 (K. D. i J. D. przeciwko (...) Bank (...), prowadzącej działalność w Polsce w formie oddziału pod nazwą Raiffeisen Bank (...) Oddział w Polsce, dawniej (...) Bank (...) SA), oraz w wyroku (...) z dnia 14 marca 2019 r. w sprawie C-118/17 (D.). Wnioski wypływające z wyroku w sprawie małż. D. mają bezpośrednie zastosowanie w przedmiotowym stanie faktycznym, gdyż postępowanie przed (...) także dotyczyło kredytu udzielonego w złotówce, waloryzowanego kursem waluty obcej, który to kurs był wyznaczany dowolnie przez kredytodawcę, a więc stan faktyczny był w swej istocie tożsamy.

Trybunał wydał orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczącym wykładni art. 1 ust. 2, art. 4, art. 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz.U. 1993, L 95, s. 29) w przedmiocie utrzymywanego nieuczciwego charakteru warunków umowy dotyczących mechanizmu indeksacji stosowanego w umowie kredytu hipotecznego indeksowanego do waluty obcej. Dla udzielenia odpowiedzi na postawione pytania przywołał treść obowiązującej dyrektywy.

Motyw trzynasty dyrektywy 93/13 stanowi: „Zakłada się, iż obowiązujące w państwach członkowskich przepisy ustawowe i wykonawcze, które bezpośrednio lub pośrednio ustalają warunki umów konsumenckich, nie zawierają nieuczciwych warunków; w związku z tym nie wydaje się konieczne rozpatrywanie warunków umowy, które są zgodne z obowiązującymi przepisami ustawowymi lub wykonawczymi oraz zgodne z zasadami lub postanowieniami konwencji międzynarodowych, których stronami są państwa członkowskie lub Wspólnota; użyte w art. 1 ust. 2 sformułowanie »obowiązujące przepisy ustawowe lub wykonawcze« obejmuje również zasady, które zgodnie z prawem będą stosowane między umawiającymi się stronami z zastrzeżeniem, że nie dokonano żadnych innych uzgodnień.”

Artykuł 1 ust. 2 owej dyrektywy przewiduje: „Warunki umowy odzwierciedlające obowiązujące przepisy ustawowe lub wykonawcze oraz postanowienia lub zasady konwencji międzynarodowych, których stroną są państwa członkowskie lub Wspólnota, zwłaszcza w dziedzinie transportu, nie będą podlegały przepisom niniejszej dyrektywy.” Artykuł 4 wspomnianej dyrektywy stanowi: „1. Nie naruszając przepisów art. 7, nieuczciwy charakter warunków umowy jest określany z uwzględnieniem rodzaju towarów lub usług, których umowa dotyczy i z odniesieniem, w momencie zawarcia umowy, do wszelkich okoliczności związanych z zawarciem umowy oraz do innych warunków tej umowy lub innej umowy, od której ta jest zależna. 2. Ocena nieuczciwego charakteru warunków nie dotyczy ani określenia głównego przedmiotu umowy, ani relacji ceny i wynagrodzenia do dostarczonych w zamian towarów lub usług, o ile warunki te zostały wyrażone prostym i zrozumiałym językiem.” Zgodnie z brzmieniem art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13: „Państwa członkowskie stanowią, że na mocy prawa krajowego nieuczciwe warunki w umowach zawieranych przez sprzedawców lub dostawców z konsumentami nie będą wiążące dla konsumenta, a umowa w pozostałej części będzie nadal obowiązywała strony, jeżeli jest to możliwe po wyłączeniu z niej nieuczciwych warunków.” Artykuł 7 ust. 1 tej dyrektywy brzmi następująco: „Zarówno w interesie konsumentów, jak i konkurentów państwa członkowskie zapewnią stosowne i skuteczne środki mające na celu zapobieganie stałemu [dalszemu] stosowaniu nieuczciwych warunków w umowach zawieranych przez sprzedawców i dostawców z konsumentami.”

Ostatecznie (...) ocenił, że art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, iż nie stoi on na przeszkodzie temu, aby sąd krajowy, po stwierdzeniu nieuczciwego charakteru niektórych warunków umowy kredytu indeksowanego do waluty obcej i oprocentowanego według stopy procentowej bezpośrednio powiązanej ze stopą międzybankową danej waluty, przyjął, zgodnie z prawem krajowym, że ta umowa nie może nadal obowiązywać bez takich warunków z tego powodu, że ich usunięcie spowodowałoby zmianę charakteru głównego przedmiotu umowy. Dalej, art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, że z jednej strony skutki dla sytuacji konsumenta wynikające z unieważnienia umowy w całości, takie jak te, o których mowa w wyroku z dnia 30 kwietnia 2014 r., K. i K. R. (C-26/13, EU:C:2014:282), należy oceniać w świetle okoliczności istniejących lub możliwych do przewidzenia w chwili zaistnienia sporu, a z drugiej strony, do celów tej oceny decydująca jest wola wyrażona przez konsumenta w tym względzie. Ponadto art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie wypełnieniu luk w umowie, spowodowanych usunięciem z niej nieuczciwych warunków, które się w niej znajdowały, wyłącznie na podstawie przepisów krajowych o charakterze ogólnym, przewidujących, że skutki wyrażone w treści czynności prawnej są uzupełniane w szczególności przez skutki wynikające z zasad słuszności lub ustalonych zwyczajów, które nie stanowią przepisów dyspozytywnych lub przepisów mających zastosowanie, w przypadku, gdy strony umowy wyrażą na to zgodę.

I na koniec, art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie utrzymywaniu w umowie nieuczciwych warunków, jeżeli ich usunięcie prowadziłoby do unieważnienia tej umowy, a sąd stoi na stanowisku, że takie unieważnienie wywołałoby niekorzystne skutki dla konsumenta, gdyby ten nie wyraził zgody na takie utrzymanie w mocy.

Reasumując, Trybunał Sprawiedliwości UE potwierdził dotychczasową linię orzeczniczą, że uzupełnienie umowy o postanowienia wywodzone z ogólnych reguł prawa cywilnego, jest niedopuszczalne. Luka powstała w umowie wskutek eliminacji nieuczciwych postanowień umownych, może być uzupełniona jedynie, tylko i wyłącznie, gdy zostaną kumulatywnie spełnione wszystkie warunki:

a.  brak uzupełnienia umowy prowadziłby do upadku całej umowy;

b.  upadek umowy byłby niekorzystny dla konsumenta, co czyniłoby mechanizm ochronny przewidziany dyrektywą iluzoryczny;

c.  istnieją przepisy dyspozytywne, które określają, jaki sposób ustawodawca uznał za modelowe ukształtowanie praw i obowiązków stron danego typu stosunku prawnego, a uregulowanie takie korzysta z domniemania uczciwości.

Nie można zatem w tym kontekście zaaprobować oceny Sądu a quo, że in casu przedmiotowa umowa kredytowa pozbawiona indeksacji jest umową, która może dalej skutecznie funkcjonować w obrocie. Jej wyeliminowanie powoduje, że umowa staje się sprzeczna z naturą stosunku zobowiązaniowego zawartego przez strony. Taki stosunek prawny musi zostać uznany za nieważny z racji sprzeczności z ustawą, polegającą na naruszeniu granic swobody umów (art. 58 § 1 k.c. w zw. z art. 353 ¹ k.c.). Nie ulega wątpliwości, że właściwość (natura) stosunku prawnego jest samoistnym czynnikiem delimitującym swobodę umów. Chodzi w nim o główne cechy charakterystyczne zobowiązaniowego stosunku prawnego jako pewnego modelu relacji między podmiotami, i to cechy określone przepisami prawa, ale też ukształtowanymi na rynku zwyczajami. Przy określaniu takich cech charakterystycznych dla umowy kredytu, należy mieć na uwadze nie tylko treść art. 69 Prawa bankowego, ale też treść art. 2 powyższej ustawy, zgodnie z którym, bank jest osobą prawną utworzoną zgodnie z przepisami ustaw, działającą na podstawie zezwoleń uprawniających do wykonywania czynności bankowych obciążających ryzykiem środki powierzone pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym. Eliminacja z umowy postanowień niedozwolonych powinna być korzystna dla konsumenta, równocześnie wywierając skutek odstraszający dla przedsiębiorcy. Jednakże pamiętać należy, że zadaniem przepisów chroniących konsumenta jest przywrócenie równowagi kontraktowej stron, nie zaś nadmierne i nieusprawiedliwione uprzywilejowanie konkretnego konsumenta wobec przedsiębiorcy, czy też innych konsumentów zawierających podobne umowy. Stosowanie regulacji wynikających z dyrektywy 93/13 nie może również zachwiać konkurencją na rynku, zmuszając część przedsiębiorców do wykonywania umów na zasadach tak znacząco odbiegających od tych, jakie analogiczne umowy wykonują inni przedsiębiorcy – nawet jeśli jest konsekwencją zastosowania w umowie niedozwolonych postanowień (zob. wyrok SA w Białymstoku z 14.12.2017 r,, I ACa 447/17, wyrok SA w Katowicach z 19.01.2018r, I ACa 632/17, opubl portale OSA).

Zgodnie z art. 58 § 3 k.c., jeżeli nieważnością jest dotknięta tylko część czynności prawnej, czynność pozostaje w mocy co do pozostałych części, chyba że z okoliczności wynika, że bez postanowień dotkniętych nieważnością czynność nie zostałaby dokonana. Mając na względzie poszanowanie woli stron umowy, jak również niemożność przyjęcia takich skutków wprowadzenia do umowy niedozwolonych postanowień, które byłyby niekorzystne dla konsumenta, przyjął, że w przedmiotowej sprawie bez dotkniętych nieważnością postanowień umowa nie zostałaby zawarta. Dlatego też należało przyjąć, że umowa kredytu zawarta między stronami jest w całości nieważna. Podkreślenia wymaga przy tym, że nie ma podstaw by uznać, że stwierdzenie nieważności całej umowy kredytu odbywa się ze szkodą dla powoda, naruszając jego interes ekonomiczny – zwłaszcza, że powód w pozwie oraz w toku dalszego postępowania wniósł o zwrot nienależnych im świadczeń z uwagi na nieważność przedmiotowej umowy.

Ponadto nie istnieją przepisy dyspozytywne, które określają, jaki sposób ustawodawca uznał za modelowe ukształtowanie praw i obowiązków stron danego typu stosunku prawnego, przy czym uregulowanie takie korzysta z domniemania uczciwości. Wejście w życie Ustawy antyspreadowej w żaden sposób nie podważa abuzywności spornych klauzul i nieważności przedmiotowej umowy kredytu. Również zawarcie aneksu do umowy nie usunęłoby pierwotnej przyczyny uznania całej umowy za nieważną, tj. niedozwolonego charakteru zawartych w niej postanowień dotyczących waloryzacji kredytu. Przede wszystkim umożliwienie kredytobiorcy spłacania należności, od pewnego momentu wykonywania umowy, bezpośrednio we frankach szwajcarskich, nie usuwa źródła abuzywności jakim jest nierównomierne rozłożenie ryzyka.

Powyższej oceny nie zmienia stanowisko zajęte przez (...) w najnowszym wyroku z dnia 29 kwietnia 2021 r. w sprawie C-19/20. Orzeczenie to, w zakresie odnoszącym się do kwestii uznania umowy za nieważną, jedynie po raz kolejny podkreśla potrzebę takiego stosowania prawa krajowego, aby w maksymalny sposób ochronić konsumenta, jednocześnie bez stosowania automatyzmu w unieważnianiu umów kredytowych indeksowanych kursem franka szwajcarskiego. Zdaniem Sądu ad quem ten postulat został w pełni zrealizowany w tej sprawie.

Z tych powodów zbędne było także dopuszczanie dowodu z opinii biegłego sądowego dla potrzeb uzupełnienia powstałej luki po wyeliminowaniu klauzuli abuzywnej. Doświadczenie tutejszego Sądu, wynikające z tego rodzaju prób czynionych w innych sprawach, pozwala przyjąć, że nie jest możliwe ustalenie tzw. marży godziwej rozumianej, jako średnia rynkowa marża banków. Złudne jest jej wyliczenie w oparciu o średnie spready stosowane przez polskie banki w transakcjach z indywidulanymi kredytobiorcami w badanym okresie, podobnie jak ustalenie wysokości zadłużenia w oparciu o kurs średni NBP. Skarga apelacyjna pozwanego banku nie zawiera żadnych nowych argumentów, które podważałyby tę ocenę. Z tych wszystkich względów należało uznać przedmiotową umowę za nieważną z mocy prawa od początku, a zarzuty naruszenia art. 385 ¹ § 1 k.c. w zw. z art. 58 § 1 k.c. oraz art. 358 § 1 i 2 k.c. poprzez jego niezastosowanie za nietrafne.

Skutkiem uznania spornej umowy za nieważną jest obowiązek zwrotu przez obie strony tego, co sobie wzajemnie świadczyły wobec odpadnięcia podstawy prawnej świadczenia (art. 410 k.c.). Poza sporem jest to, jaka kwota kredytu została udzielona powodowi i jakie kwoty zostały przez niego zapłacone pozwanemu bankowi. W ocenie Sądu Apelacyjnego nie było zatem przeszkód do uwzględnienia powództwa w całości, jako odpowiadającego części spłaconego kredytu, aczkolwiek z innym uzasadnieniem, niż zrobił to Sąd pierwszej instancji. Sąd ad quem podziela stanowisko wyrażone w uchwale SN III CZP 11/20 z dnia 16.02.2021 r. (OSNC 2021 nr 6, poz. 40), w której Sąd Najwyższy uznał teorię dwóch kondycji za prawidłowy sposób, w który sąd może rozstrzygnąć o roszczeniu „frankowicza” lub innej osoby pokrzywdzonej kredytem walutowym. W wypadku stwierdzenia nieważności umowy kredytowej frankowej lub innej walutowej roszczenia obu stron – kredytobiorcy (pokrzywdzonego konsumenta) oraz banku należy traktować oddzielnie, co oznacza, że kredytobiorca ma prawo domagać się od banku zwrotu spełnionych świadczeń, nawet jeśli nie spłacił kredytu. Nie jest bowiem istotne, ile kapitału kredytobiorca pożyczył od banku, ale ile mu oddał. Wzajemne świadczenia obu stron – kredytobiorcy oraz banku nie są automatycznie potrącane. Zatem bank może przedstawić swoje własne roszczenia, aby móc dochodzić zwrotu pożyczonego pokrzywdzonemu konsumentowi kapitału. W związku z tym pozwany bank, chcąc doprowadzić do wzajemnych rozliczeń z konsumentem, powinien wytoczyć powództwo wzajemne, ponieść zarzut potrącenia lub ewentualnie zarzut zatrzymania.

Z tej przyczyny podstawą uwzględnienia powództwa nie powinny być jakiekolwiek wyliczenia dokonywane na podstawie opinii biegłego poprzez przeliczanie kursu (...) na walutę polską, ale fakt, że powód dokonał spłaty dochodzonej kwoty w wykonaniu nieważnej umowy kredytowej. Poza sporem musi być, że przedmiotowy kredyt został udzielony w wysokości przewyższającej należność powoda, a zatem strona pozwana ma wobec drugiej strony – konsumentów wierzytelność w takiej wysokości. Pozwany bank nie zgłosił w tym postępowaniu ani zarzutu zatrzymania, ani zarzutu potrącenia, wobec czego brak było przeszkód procesowych w uwzględnieniu tak sformułowanego powództwa w całości. Należy przy tym pamiętać, że ważność czynności prawnej sąd każdej instancji bada z urzędu.

W konsekwencji takiej oceny jurydycznej podstawy prawnej uwzględnienia powództwa, zarzut potrącenia w postaci sformułowanej w apelacji jest oczywiście nietrafny.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono także zgodnie z art. 98 k.p.c.