Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Łodzi

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 listopada 2023 r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: Sędzia SA Marek Kruszewski

Protokolant: Dominika Marciniak

po rozpoznaniu w dniu 21 listopada 2023 r. w Łodzi na rozprawie

sprawy z powództwa W. K. i syndyka masy upadłości P. K. w osobie M. M.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W.

o ustalenie

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku częściowego Sądu Okręgowego w Kaliszu

z dnia 31 stycznia 2022 r. sygn. akt I C 147/21

1/ oddala apelację;

2/ zasądza od (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W., tytułem zwrotu kosztów procesu w postępowaniu apelacyjnym:

a/ na rzecz W. K. 8’100,00 zł (osiem tysięcy sto złotych) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia orzeczenia, którym je zasądzono, do dnia zapłaty,

b/ na rzecz syndyka masy upadłości P. K. 10’800,00 zł (dziesięć tysięcy osiemset złotych) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia orzeczenia, którym je zasądzono, do dnia zapłaty.

I ACa 645/22

UZASADNIENIE

Wyrokiem częściowym z 31 stycznia 2022 roku Sąd Okręgowy w Kaliszu ustalił, że nie istnieje stosunek prawny wynikający z umowy kredytu hipotecznego dla osób fizycznych (...) waloryzowanego kursem (...) Nr (...), zawartej pomiędzy powodami W. K. i P. K., a poprzednikiem prawnym pozwanego (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w (...) Bankiem Spółka Akcyjna z siedzibą w W..

Rozstrzygnięcie to oparto na następujących ustaleniach.

Następca prawnym (...) Bank S.A. z siedzibą w W. został (...) S.A. z siedzibą w W.. 25 sierpnia 2008 r. powodowie zawarli z (...) Bank S.A. z siedzibą w W. umowę nr (...) o kredyt hipoteczny dla osób fizycznych (...) waloryzowany kursem (...). Podstawą jej zawarcia był wniosek o udzielenie kredytu hipotecznego nr (...) z dnia 30 lipca 2008 r., na podstawie którego (...) BANK S.A. dokonał analizy zdolności kredytowej powodów.

W umowie została wskazana kwota 821’000,00 zł jako kwota kredytu i (...) jako waluta kredytu. Jako cel kredytu wskazano we wniosku refinansowanie kredytu w linii ( (...)) przyznanego przez MultiBank (należącego do bankowości detalicznej (...) Bank S.A.) na podstawie umowy z dnia 15 stycznia 2001 r., finansowanie prac wykończeniowych nieruchomości położonej w O. przy ul. (...), finansowanie opłat związanych z uruchomieniem kredytu oraz finansowanie części składki pakietu bezpieczna spłata. W umowie wskazano kwotę kredytu w walucie szwajcarskiej tj. 411 667,25 CHF, z zastrzeżeniem, że ma ona charakter informacyjny i nie stanowi zobowiązania banku. Rzeczywista kwota kredytu w walucie obcej miała zostać określona w dniu uruchomienia kredytu lub jego transz.

Oferta kredytu została przedstawiona powodom jedynie w świetle potencjalnych korzyści związanych z niższą przewidywaną wysokością raty miesięcznej w stosunku do rat kredytów pozbawionych odniesienia do walut obcych. Powodowie mieli zaciągnięty w tym banku kredyt złotówkowy, lecz po przedstawieniu przez doradcę opcji kredytu waloryzowanego do franka szwajcarskiego jawił im się on jako bardziej korzystny ekonomicznie. Pozwany zaniechał w toku prezentowania oferty jakichkolwiek symulacji przedstawiających możliwe niekorzystne zmiany w wysokości rat kredytu w związku ze wzrostem kursu (...). Powodowie nie zostali zapoznani przez pracownika Banku z kwestią ryzyka zmiany stopy procentowej oraz ryzyka kursowego, a także nie zostali poinformowani o mechanizmie indeksacji. Podpisali jednak umowę, w której zawarto oświadczenie, że kredytobiorcy są świadomi ponoszenia ryzyka zmiany stopy procentowej, która ma wpływ na wysokość zobowiązania względem banku wynikającego z wnioskowanego kredytu i na wysokość rat spłaty kredytu oraz, że zostali zapoznani przez pracownika Banku z kwestią ryzyka kursowego w przypadku udzielenia kredytu indeksowanego do waluty obcej. Kredyt miał być przeznaczony na refinansowanie wcześniej zaciągniętego kredytu oraz finansowanie wykończenia domu i opłat związanych z kredytem (§ 1 ust. 1 pkt 1 umowy). Spłata kredytu miała nastąpić w 240 równych ratach kapitałowo- odsetkowych, dokonywanych w złotych po uprzednim przeliczeniu rat kapitałowo-odsetkowych według kursu sprzedaży dewiz dla (...) zgodnie z "Tabelą kursów" obowiązującą w Banku w dniu spłaty z godziny 14:50. Kwota kredytu denominowanego w (...) została określona według kursu kupna dewiz dla wyżej wymienionej waluty zgodnie z " Tabela kursów" obowiązującą w Banku w dniu wykorzystania kredytu lub transzy kredytu. Kredyt miał zostać wypłacony w jednej transzy w wysokości 820’000,00 zł.

Kredyt wykorzystywany jest w złotych, przy jednoczesnym przeliczeniu kwoty kredytu według kursu kupna dewiz dla (...) zgodnie z "Tabelą kursów" obowiązującą w Banku w dniu uruchomienia kredytu. Wysokość rat kapitałowo- odsetkowych w złotych zależy od wysokości kursu sprzedaży dewiz dla (...) obowiązującego w Banku w dniu spłaty z godziny 14:50, w tym samym zmiana wysokości kursu waluty ma wpływ na ostateczną wysokość spłaconego przez kredytobiorcę kredytu. Miesięczne raty kapitałowo - odsetkowe ustalone są w malejącej wysokości i określone w (...) oraz spłacane w terminach i kwotach zawartych w Harmonogramie spłat będącym integralną częścią umowy kredytowej.

Podstawą do ustalenia oprocentowania była stawka odniesienia, którą była stawka rynku pieniężnego LIBOR 3M - miesięczny z zaokrągleniem do dwóch miejsc po przecinku. Rzeczywista roczna stopa oprocentowania kredytu wyniosła w dniu zawarcia umowy 3,78 % (stopa procentowa z dnia wydania decyzji wynosząca 2,78 % i marża Banku w wysokości 1,00 %).

Zabezpieczeniem kredytu jest m.in. hipoteka kaucyjna do kwoty 1 230 000,00 zł ustanowiona na nieruchomości położonej w miejscowości O. wpisana w księdze wieczystej nr (...).

W przypadku niewykonania przez kredytobiorcę zobowiązań wynikających z umowy, w tym braku spłaty zaległych należności w terminie określonym w wezwaniu do spłaty, bank ma prawo wypowiedzenia umowy oraz przystąpienia do odzyskania swoich należności z ustanowionych prawnych zabezpieczeń oraz majątku kredytobiorcy.

Bank wypłacił powodom na ich wniosek z dnia 27 sierpnia 2008 r. kwotę 820’000,00 zł w dwóch transzach przeliczając ją według kursu sprzedaży dewiz dla (...). Pierwsza transza w kwocie 100’945,01 zł i przeliczona na kwotę 49’945,58 CHF. Druga transza w kwocie 719’055,01 zł została przeliczona na kwotę 355’774,09 CHF. Obie transze zostały przeliczone po kursie sprzedaży dewiz dla (...) z dnia 29 sierpnia 2008 r. Łącznie udzielono powodom kredyt w kwocie 405 719,67 CHF.

W umowie kwota kredytu została określona z walucie polskiej, natomiast ustalone przez bank saldo zadłużenia zostało wyrażone z (...).

Wypłacony powodom w złotówkach kredyt został przeliczony na (...) po kursie jednostronnie ustalonym przez bank za pomocą "Tabeli kursów". Sposób ustalania kursu (...) nie został w umowie określony w sposób wyraźny i jednoznaczny, nie zostały wskazane mechanizmy według których bank będzie określał kurs (...) na potrzeby indeksacji.

Kwota kredytu waloryzowanego w (...) jest określana wg kursu kupna dewiz dla tej waluty zgodnie z "Tabelą kursów" obowiązującą w banku w dniu wykorzystania kredytu lub jego transzy. Spłata rat kapitałowo - odsetkowych została określona w § 10 umowy i przewidziano tam że spłata rat dokonywana jest w złotych po przeliczeniu rat wg kursu sprzedaży dewiz dla (...) zgodnie z "Tabelą kursów" obowiązującą w banku w dniu spłaty z godziny 14:50. Bank nie przedstawiał klientowi symulacji wpływu kursu waluty indeksacji na saldo kredytu.

Kredytobiorcy zawarli umowę kredytu jako konsumenci na wzorcu umownym przygotowanym przez poprzednika prawnego pozwanego. Postanowienia umowy nie były indywidualnie uzgadniane z powodami. Powodowie nie mieli możliwości negocjacji treści umowy z wyjątkiem postanowień dotyczących wielkości kredytu i długości spłaty. Doradca Banku, z którym powodowie zawierali umowę nie informował powodów o skutkach związanych z umocnieniem się waluty obcej do której kredyt był indeksowany, a przede wszystkim o konsekwencji w postaci drastycznego podwyższenia raty kapitałowej .

Pismem z 30 czerwca 2020 r. powodowie wezwali (...) S.A. do zapłaty na ich rzecz kwoty 941’361,22 zł tytułem zwrotu nienależnie spełnionego świadczenia w związku z nieważnością umowy nr (...). Ewentualnie w przypadku zanegowania skutku nieważności umowy zwrotu nienależnie pobranych od powodów rat kapitałowo-odsetkowych od dnia 01.07.2010 r. do 04.05.2020 r. w kwocie 373’486,53 zł. Pismem z 4 sierpnia 2020 r. pozwany poinformował o negatywnym rozpatrzeniu wniosków powodów.

Na dzień 4 maja 2020 r. strony wpłaciły pozwanemu z tytułu umowy kredytu nr (...) kwotę 941’361,22. Natomiast od 01.02.2011r. do 04.05.2020 r. wpłaciły kwotę 775’556,37 zł.

Sąd a quo pominął na tym etapie postępowania tabelę przygotowaną przez stronę powodową, przedstawiającą wysokość wpłat dokonywanych przez powodów i (zdaniem powodów) wysokość nadpłaconych kwot.

Przy tak ustalonych faktach Sąd Okręgowy odniósł się w pierwszej kolejności do żądania ustalenia nieistnienia przedmiotowej umowy wskazując, że warunkiem koniecznym skuteczności takiego roszczenia jest istnienie interesu prawnego, rozumianego jako potrzeba ochrony sfery prawnej powodów, którą mona uzyskać przez samo ustalenie istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa.

O interesie prawnym w rozumieniu art. 189 k.p.c. można mówić wówczas, gdy występuje stan niepewności, co do istnienia prawa lub stosunku prawnego, a wynik postępowania doprowadzi do usunięcia tej niejasności i zapewni powodowi ochronę jego prawnie chronionych interesów, definitywnie kończąc trwający spór albo prewencyjnie zapobiegając powstaniu takiego sporu w przyszłości. W grę wchodzi przy tym sytuacja, gdy podwód może uczynić zadość potrzebie ochrony swej sfery prawnej przez samo ustalenie istnienia bądź nieistnienia prawa lub stosunku prawnego. W konsekwencji interes ten nie występuje, jeśli osoba zainteresowana może na innej drodze, np. w procesie o świadczenie, o ukształtowanie prawa lub stosunku prawnego, a nawet w drodze orzeczenia o charakterze deklaratywnym osiągnąć swój cel (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 maja 2011 r., II PK 295/10, LEX nr 1171203).

Interes prawny zachodzi wówczas, gdy sam skutek, jaki wywoła uprawomocnienie się wyroku ustalającego, zapewni powodowi ochronę jego prawnie chronionych interesów, czyli definitywnie zakończy spór istniejący lub prewencyjnie zapobiegnie powstaniu takiego sporu w przyszłości. Zasada ta nie powinna być pojmowana abstrakcyjnie, w celu zawężającej interpretacji tej przesłanki do wytoczenia powództwa o ustalenie, lecz ze względu na konstytucyjnie gwarantowane prawo do sądu zawsze konieczna jest ocena istnienia interesu prawnego do wytoczenia tego powództwa na tle okoliczności faktycznych konkretnych spraw, co z kolei przemawia za przyjęciem, że interes prawny zachodzi zawsze gdy istnieje niepewność stanu prawnego (Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 24 października 2018 r., VI ACa 741/17, LEX 2617874).

W przedmiotowej sprawie powodowie mają interes prawny w wytoczeniu powództwa, gdyż występuje stan niepewności, co do istnienia stosunku prawnego, wynikającego z umowy nr (...) o kredyt hipoteczny dla osób fizycznych (...) z dnia 25 sierpnia 2008 r. Wyrok stwierdzający nieważność umowy skutkuje usunięciem wątpliwości co do konieczności uiszczania dalszych rat kredytu.

Strony zawarły umowę kredytu hipotecznego, wyróżniającego się od standardowych umów kredytów zawieranych w walucie polskiej tym, że Bank udostępniał kredytobiorcom określoną sumę pieniężną, w tym wypadku 821’000,00 zł, a następnie przeliczał te kwotę według kursu kupna dewiz dla (...) (ustalanego przez Bank) w dniu uruchomienia kredytu lub każdej z transz kredytu. Powodowie spłacali kredyt w walucie polskiej, która była przeliczana po kursie sprzedaży dewiz dla (...) (ustalanego przez Bank) w dniu spłaty. Jednakże umowa ta mieści się w konstrukcji ogólnej umowy kredytu i stanowi jej dopuszczalny wariant w świetle art. 3531 k.c. w zw. z art. 69 ust. 1 Prawo bankowe).

Powodowie mają status konsumentów. Stwierdzeniu temu nie sprzeciwiała się także strona pozwana. Należało przyjąć, że zgodnie z art. 385 ¹ k.c. § 1 k.c. Bank powinien indywidualnie uzgodnić z kredytobiorcami postanowienia umowy. Ciężar dowodu na okoliczność, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie spoczywa na tym, kto się na to powołuje, a więc na pozwanym. Jednakże na gruncie zgromadzonych dowodów nie można stwierdzić, że pozwany skutecznie wykazał fakt indywidualnego uzgodnienia kwestionowanych przez stronę powodową postanowień umowy nr (...).

Dla wyznaczenia miernika należytej staranności po stronie pozwanego, jako profesjonalisty, zasadnicze znaczenie odgrywa moment zawarcia danej umowy, z uwzględnieniem ogółu okoliczności, które mogły być znane przedsiębiorcy w owym momencie i mogły mieć wpływ na późniejsze jej wykonanie. (Wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 15 kwietnia 2021 r., I ACa 92/20).

Powodowie nie prowadzili negocjacji z bankiem co do treści umowy. Nie byli o tej możliwości poinformowani. Powodowie mieli wpływ na treść umowy jedynie w zakresie ustalenia kwoty kredytu wypłaconego w złotówkach oraz na wybór okresu kredytowania. Powodowie nie zostali w sposób prawidłowy i wyczerpujący poinformowani o ryzyku zmiany kursu franka szwajcarskiego oraz wiążącymi się z tym negatywnymi konsekwencjami dla nich. Kredytobiorcom przedstawiono franka szwajcarskiego jako walutę najbardziej stabilną na rynku, a raty kredytu waloryzowanego kursem (...) jako dużo niższe od rat kredytu zawartego w złotych.

Zdaniem Sądu pierwszej instancji, zakwestionowane przez stronę powodową postanowienia umowne wyczerpują dyspozycję z art. 385 ¹ § 1 k.c., zatem nie wiążą powodów. Postanowienia z § 1 ust. 3A oraz § 10 ust. 4 umowy nr (...) są nieprecyzyjne, niejasne oraz przewidują możliwość kształtowania stosunku prawnego łączącego strony tylko jednej, silniejszej stronie, tj. Bankowi.

Sąd a quo podzielił pogląd wyrażony przez Sąd Apelacyjny w Łodzi (wyrok z dnia 15 kwietnia 2021 r., sygn. akt I ACa 92/20) w tożsamej sprawie: W tych klauzulach brak jest oparcia zasad ustalania kursów na obiektywnych i przejrzystych kryteriach. Stosowanie mechanizmu przeliczania najpierw kwoty wypłaconych środków według kursu kupna walut, a następnie przeliczanie wysokości zobowiązania według kursu sprzedaży walut, przyznawało stronie pozwanej uprawnienie do ewentualnego uzyskania dodatkowego wynagrodzenia, którego oszacowanie dla konsumenta nie było możliwe. Na konsumenta, poza ryzykiem kursowym, na które godził się, zawierając umowę kredytu waloryzowanego do waluty obcej, zostało przerzucone ryzyko dowolnego kształtowania kursów wymiany przez kredytodawcę. Tym samym strona pozwany - będąca profesjonalistą i silniejszą stroną stosunku prawnego, kształtując treść umowy, wykorzystała swoją uprzywilejowaną pozycję. Pozwany przyznał sobie prawo do jednostronnego regulowania wysokości rat kredytu waloryzowanego kursem franka szwajcarskiego poprzez wyznaczenie w tabeli kursowej kursu sprzedaży tej waluty, co nie mieści się w granicach zasady swobody umów w rozumieniu art. 353 ¹ k.c.

W konsekwencji zasadne jest usunięcie klauzul abuzywnych (niedozwolonych postanowień umownych) z łączącego strony stosunku prawnego wynikającego z umowy nr (...) z dnia 25 sierpnia 2008 r. ze skutkiem ex lege.

W świetle art. 385 ¹ § 2 k.c. strony winny być związane umową w pozostałym zakresie. Aczkolwiek Sąd zobligowany jest do rozważenia, czy umowa pozbawiona klauzul abuzywnych związanych z mechanizmem indeksacji może dalej funkcjonować w obrocie prawnym.

Stanowisko w tym zakresie zostało wyrażone w wyrokach Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z: dnia 3 października 2019 r. w sprawie C-260/18 (D. przeciwko (...) Bank (...)) i 14 marca 2019 r. w sprawie C-118/17 (D.). Wnioski zawarte w wyroku (...) w sprawie C-260/18 można wykorzystać bezpośrednio w niniejszej sprawie, gdyż spór między bankiem (...) a małżeństwem D. dotyczył kredytu udzielonego w walucie polskiej, waloryzowanego kursem waluty obcej ustalanym przez pozwany Bank.

Trybunał w tej sprawie dokonał wykładni art. 1 ust. 2, art. 4, art. 6 ust. 1 i art. 7 ust.1 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz. U. 1993, L 95, s. 29) i na ich podstawie wydał orzeczenie w sprawie.

Podstawą wyrokowania była wykładnia art. 6 ust. 1 ww. dyrektywy. Zgodnie z jego brzmieniem: Państwa członkowskie stanowią, że na mocy prawa krajowego nieuczciwe warunki w umowach zawieranych przez sprzedawców lub dostawców z konsumentami nie będą wiążące dla konsumenta, a umowa w pozostałej części będzie nadal obowiązywała strony, jeżeli jest to możliwe po wyłączeniu z niej nieuczciwych warunków."

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej ocenił, że art. 6 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG należy interpretować w ten sposób, że nie stoi on na przeszkodzie temu, aby sąd krajowy, po stwierdzeniu nieuczciwego charakteru niektórych warunków umowy kredytu indeksowanego do waluty obcej i oprocentowanego według stopy procentowej bezpośrednio powiązanej ze stopą międzybankową danej waluty, przyjął, zgodnie z prawem krajowym, że ta umowa nie może nadal obowiązywać bez takich warunków z tego powodu, że ich usunięcie spowodowałoby zmianę charakteru głównego przedmiotu umowy. Ponadto uznał, że przepis ten należy interpretować w ten sposób, że z jednej strony skutki dla sytuacji konsumenta wynikające z unieważnienia całości umowy, takie jak te, o których mowa w wyroku z dnia 30 kwietnia 2014 r., K. i K. R. (C-26/13, EU:C:2014:282), należy oceniać w świetle okoliczności istniejących lub możliwych do przewidzenia w chwili zaistnienia sporu, a z drugiej strony, do celów tej oceny decydująca jest wola wyrażona przez konsumenta w tym względzie. Dodatkowo wskazał, że artykuł ten stoi na przeszkodzie wypełnieniu luk w umowie, spowodowanych usunięciem z niej nieuczciwych warunków, które się w niej znajdowały, wyłącznie na podstawie przepisów krajowych o charakterze ogólnym, przewidujących, że skutki wyrażone w treści czynności prawnej są uzupełniane w szczególności przez skutki wynikające z zasad słuszności lub ustalonych zwyczajów, które nie stanowią przepisów dyspozytywnych lub przepisów mających zastosowanie, jeżeli strony umowy wyrażą na to zgodę. Finalnie ocenił, że przepis stoi na przeszkodzie utrzymywaniu w umowie nieuczciwych warunków, jeżeli ich usunięcie prowadziłoby do unieważnienia tej umowy, a sąd stoi na stanowisku, że takie unieważnienie wywołałoby niekorzystne skutki dla konsumenta, gdyby ten ostatni nie wyraził zgody na takie utrzymanie w mocy.

W tym miejscu Sąd Okręgowy odwołał się do wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 15 kwietnia 2021 r. w sprawie o sygn. akt I ACa 92/20, w którym zawarto podsumowanie wyroku (...). Zdaniem Sądu Apelacyjnego: Trybunał Sprawiedliwości UE potwierdził dotychczasową linię orzeczniczą, że uzupełnienie umowy o postanowienia wywodzone z ogólnych reguł prawa cywilnego, jest niedopuszczalne. Luka powstała w umowie wskutek eliminacji nieuczciwych postanowień umownych, może być uzupełniona jedynie, tylko i wyłącznie, gdy zostaną kumulatywnie spełnione wszystkie warunki:

a. brak uzupełnienia umowy prowadziłby do upadku całej umowy;

b. upadek umowy byłby niekorzystny dla konsumenta, co czyniłoby mechanizm ochronny przewidziany dyrektywą iluzoryczny;

c. istnieją przepisy dyspozytywne, które określają, jaki sposób ustawodawca uznał za modelowe ukształtowanie praw i obowiązków stron danego typu stosunku prawnego, a uregulowanie takie korzysta z domniemania uczciwości.

W ocenie Sądu pierwszej instancji, umowa nr (...) z dnia 25 sierpnia 2008 r. pozbawiona postanowień dotyczących mechanizmu indeksacji nie może dalej funkcjonować w obrocie prawnym, ponieważ mechanizm ten jest jednym z głównych postanowień umowy. Dlatego zasadne jest jej wyeliminowanie ze skutkiem ex lege. Usunięcie z umowy klauzul abuzywnych związanych z mechanizmem indeksacji powoduje, że umowa staje się sprzeczna z naturą stosunku prawnego, który został zawarty przez strony. Brak jest też przepisów dyspozytywnych, które pozwoliłyby na uzupełnienie luk powstałych po usunięciu klauzul niedozwolonych. Ustawodawca nie przewidział, jakie normy mają wejść w miejsce wyeliminowanych klauzul abuzywnych, które ukształtowałyby prawa i obowiązki stron tego stosunku prawnego w sposób słuszny oraz zgodny z ich wolą i jednocześnie nie powodowały zmiany charakteru stosunku prawnego łączącego strony na podstawie kredytu hipotecznego. Ponadto należy uznać, że powodowie, reprezentowani przez profesjonalnego pełnomocnika, z własnej woli wnieśli powództwo o stwierdzenie nieważności, zatem są świadomi konsekwencji wynikających z takiego orzeczenia i na nie się godzą. W związku z czym należy uznać ich wyeliminowanie umowy nr (...) z dnia 25 sierpnia 2008 r. z obrotu prawnego jest dla nich korzystne.

Wydani wyroku częściowego uzasadniono brakiem materiału dowodowego, który pozwoliłby na orzeczenie w sprawie roszczenia o zapłatę zgłoszonym w pozwie na tym etapie postępowania

Apelację od tego wyroku wywiódł pozwany, zarzucając rozstrzygnięciu:

I. naruszenie przepisów postępowania, które miało wpływ na treść rozstrzygnięcia, a to:

1) art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dowolną ocenę zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego polegającą na:

a) bezzasadnym przyjęciu, że pozwany bank ustalał kursy (...) jednostronnie, a nadto, że umowa nie określała sposobu ustalania tego kursu w sposób wyraźny i jednoznaczny i nie wskazywała mechanizmów, według których bank będzie określał kurs (...) na potrzeby indeksacji;

b) nadaniu waloru wiarygodności zeznaniom powodów, w sytuacji gdy zeznania te pozostają w sprzeczności z pozostałym materiałem dowodowym zgromadzonym w sprawie, zaś ich ocena winna zostać dokonana przez pryzmat bezpośredniego zainteresowania treścią rozstrzygnięcia;

2) art. 235 ² § 1 k.p.c. w zw. z art. 278 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. poprzez zaniechanie dopuszczenia na obecnym etapie postępowania dowodu z opinii biegłego z zakresu rachunkowości;

3) art. 327 ¹ § 1 pkt 2 k.p.c. poprzez zaniechanie wyjaśnienia w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku podstawy prawnej rozstrzygnięcia;

II. naruszenie prawa materialnego, a to;

1) art. 353 ¹ k.c., poprzez błędną wykładnię, polegającą na chybionym ustaleniu, że kwestionowane przez powodów zapisy umowy w zakresie klauzuli waloryzacyjnej nie mieszczą się w granicach zasady swobody umów w rozumieniu wskazanego powyżej przepisu, w sytuacji gdy zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie uzasadnia takiego wniosku;

2) art. 385 ¹ § 1 zd. 2 k.c. poprzez błędną wykładnię, polegająca na chybionym przyjęciu, że postanowienia umowy kredytowej określające klauzulę indeksacyjną stanowią świadczenie główne, podczas gdy nie sposób wysnuć takiego wniosku z treści łączącej strony umowy kredytowej;

3) art. 385 ¹ § 1 k.c. poprzez błędną wykładnię polegającą na chybionym ustaleniu, że zapisy umowy kredytowej łączącej strony pozostają w sprzeczności z dobrymi obyczajami i w sposób rażący naruszają interesy konsumenta, podczas gdy sporne postanowienia umowne nie mają takiego charakteru, zaś chybione stanowisko zawarte w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku wynika z przyjęcia niewłaściwej interpretacji przesłanki sprzeczności z dobrymi obyczajami polegającej na uznaniu, że postanowienie jednej ze stron możliwości ustalenia wysokości kursu, od którego zależy wysokość zobowiązania, w każdej sytuacji narusza interes konsumenta i to w sposób kwalifikowany, bo rażący;

4) art. 385 ² k.c. w zw. z art. 385 ¹ § 1 k.c. poprzez pominięcie przy ocenie zgodności spornego postanowienia z dobrymi obyczajami szeregu okoliczności mających miejsce w dacie zawarcia umowy kredytu przez strony i dokonanie tej oceny w oderwaniu od tych okoliczności, co jest charakterystyczne dla kontroli abstrakcyjnej klauzuli dokonywanej w postępowaniu o uznanie postanowień wzorca umowy za abuzywne, nie zaś dla kontroli incydentalnej;

5) art. 385 ¹ § 1 k.c. w zw. z art. 385 ² k.c. w zw. z art. 221 k.c. poprzez błędną wykładnię i uznanie, że przepis art. 385 ¹ § 1 k.c. stanowi wyraz paternalistycznej ochrony przyznanej konsumentowi jako stronie umowy zawartej z przedsiębiorcą w taki sposób, iż konsument nie jest obowiązany do wykazania żadnej, chociażby elementarnej staranności, przy podejmowaniu decyzji o wstąpieniu w relację kontraktową z przedsiębiorcą;

6) art. 24 ust. 3 w zw. z art. 17 ust. 4 pkt 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku o Narodowym Banku Polskim poprzez jego niezastosowanie, w sytuacji gdy wskazany powyżej przepis obowiązywał w dacie zawarcia przez strony niniejszego postępowania umowy o kredyt hipoteczny;

7) (...) § 2 k.c. poprzez jego niezastosowanie i w konsekwencji ustalenie, że stosunek prawny wynikający z umowy nr (...) zawartej pomiędzy powodem a pozwanym nie istnieje, w sytuacji gdy - wobec stwierdzenia abuzywności konkretnych postanowień umownych - strony związane są umową w pozostałym zakresie.

Apelujący wniósł o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego z zakresu rachunkowości na etapie postępowania apelacyjnego, na okoliczność wyliczenia hipotetycznej wysokości sum spłat kredytu powodów w okresie dochodzonym pozwem przy założeniu, że wysokość rat spłaconych przez powodów w PLN wyliczana jest w oparciu o średni kurs Narodowego Banku Polskiego (...)/PLN, aktualny na dzień zapadalności raty w miejsce stosowanego kursu sprzedaży (...)/PLN pochodzącego z tabeli kursowej banku, a nadto wnoszę by biegły dokonał wyliczenia różnicy pomiędzy kwotą wyliczoną powyżej, a faktyczną sumą spłat uiszczonych przez powodów w PLN, tytułem spłat rat kapitałowo - odsetkowych, w okresie, w którym powodowie spłacali zobowiązanie kredytowe w walucie PLN fakty podlegające stwierdzeniu: wykazanie, że stosowane przez pozwanego kursy (...) były kursami rynkowymi, nie odbiegającymi od stosowanych przez inne podmioty (w tym NBP), a tym samym, że stosowane przez pozwanego kursy walut w żaden sposób nie naruszały interesów konsumenta, co stanowi przesłankę uznania postanowień umowy za abuzywne.

W konkluzji apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji, oraz o zasądzenie od powodów na rzecz pozwanego kosztów procesu, w w tym zastępstwa adwokackiego za postępowanie przed Sądem I i II instancji według norm.

Powodowie wnieśli o oddalenie apelacji i zasądzenie od pozwanego na swoją rzecz kosztów postępowania apelacyjnego według norm.

W toku postępowania apelacyjnego Sąd został powiadomiony o śmierci powoda P. K., co skutkowało zawieszeniem postępowania apelacyjnego na podstawie art. 174 § 1 pkt 1 kpc, postanowieniem z 20 lutego 2023 roku.

Następnie, Sąd został powiadomiony, że za życia powoda wszczęte zostało postępowanie o ogłoszenie jego upadłości. Po ustaleniu osoby syndyka postępowanie apelacyjne zostało podjęte z jego udziałem po stronie powodowej, postanowieniem z 6 lipca 2023 roku.

W odpowiedzi na apelację pozwanego syndyk masy upadłości P. K. wniósł o jej oddalenie i obciążenie pozwanego kosztami postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny ustalił, co następuje:

Pozwany nie jest następcą prawnym (...) Bank S.A. z siedzibą w W.. Jest to ta sama spółka prowadząca działalność pod inną firmą.

(odpis pełny z krs pozwanego – k. 95-103)

Zgodnie z § 1 ust. 3A umowy, kwota kredytu wyrażona w walucie waloryzacji na koniec 14 sierpnia 2008 roku według kursu kupna waluty z tabeli kursowej (...) Bank SA wynosi 411.667,25 CHF. Kwota niniejsza ma charakter informacyjny i nie stanowi zobowiązania Banku. Wartość kredytu wyrażona w walucie obcej w dniu uruchomienia kredytu, może być różna od podanej w niniejszym punkcie.

Treść umowy zawartej 25 sierpnia 2008 roku nie zawiera postanowienia wskazującego wprost według jakiego kursu waluty i z jakiego dnia kredyt zostanie przeliczony na walutę waloryzacji w chwili jego uruchomienia.

§ 25 ust. 1 umowy stanowił, że integralną jej część stanowi „Regulamin udzielania kredytu hipotecznego dla osób fizycznych – M.” .

( umowa – k 24-28)

Zgodnie z § 1 ust. 3 Regulaminu kredyt waloryzowany udzielany jest w złotych, przy jednoczesnym przeliczeniu na wybraną przez kredytobiorcę walutę. Postanowienie to nie wskazywało według jakiego kursu nastąpi przeliczenie.

W §§ 20 i 21 Regulaminu dotyczących uruchomienia kredytu nie wspomniano w ogóle o jego przeliczeniu na walutę waloryzacji.

§ 25 Regulaminu, w którym uregulowano zagadnienie harmonogramu spłat stanowi jedynie, że dokument taki może sporządzić Bank przy każdej wypłacie transzy lub w dniu wypłaty ostatniej transzy i ma on charakter wiążący dla kredytobiorcy. Regulamin nie określił natomiast co jest podstawą sporządzenia harmonogramu spłat.

(Regulamin udzielania kredytu hipotecznego dla osób fizycznych – M. – k. 29-37)

Zgodnie z § 10 ust. 1 i 2 umowy, harmonogram spłat stanowi załącznik do umowy, jest sporządzony w (...) i określa kwoty poszczególnych rat kapitałowo-odsetkowych oraz terminy spłat.

( umowa – k 24-28)

Postanowieniem z 2 września 2021 roku Sąd Rejonowy w Kaliszu ogłosił upadłość P. K. jako osoby prowadzącej działalność gospodarczą.

(postanowienie – k. 307)

Postanowieniem z 16 czerwca 2023 roku, wydanym w postępowaniu upadłościowym P. K., Sąd zatwierdził listę wierzytelności złożoną przez syndyka.

(postanowienie – k. 308)

Postępowanie upadłościowe toczy się nadal.

(niesporne)

P. K. zmarł 4 kwietnia 2023 roku.

(odpis aktu zgonu – k. 295)

Rozważania prawne:

Apelacja pozwanego jest bezzasadna z następujących względów.

Zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. okazała się niezasadny w części dotyczącej dowolnego przyjęcia, że Bank mógł ustalać kurs wymiany walut jednostronnie, zaś umowa nie wskazywała mechanizmów jego ustalania. Ani umowa, ani regulamin w istocie nie zawierają żadnych postanowień traktujących o sposobie ustalania kursu waluty waloryzacji publikowanego w Tabeli kursów walut, do której odwoływały się zakwestionowane klauzule. Z kolei brak całkowitej swobody instytucji finansowych w ustalaniu kursów walut nie oznacza, że Bank nie może kształtować bieżącego kursu inaczej, niż czynią to inne podmioty rynku finansowego. Dobitnym dowodem na to jest powszechnie znany fakt różnorodności kursów wymiany walut.

Zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 278 § 1 k.p.c. odnoszący się do pominięcia dowodu z opinii biegłego, który zmierza w istocie swej do wykazania, że w procesie wykonywania umowy Bank nie nadużył swojego uprawnienia do kształtowania zobowiązania konsumentów. Tymczasem sposób wykonywania umowy nie ma jednak znaczenia dla oceny niedozwolonego charakteru jej postanowień. Pozbawione znaczenia są także ogólnoekonomiczne tezy tego wniosku, zmierzające do wykazania istnienia ograniczeń w kształtowaniu kursów walut. Są to czynniki pozostające całkowicie poza umową. Zarzut sprzecznego z zasadami logiki i doświadczenia życiowego ustalenia, że Bank miał możliwość dowolnego kształtowania wysokości zobowiązania konsumentów jest chybiony, ponieważ odwołuje się do pozaumownych regulacji i zasad kształtowania kursów walut przez podmioty rynku finansowego. Pozwany zapomina przy tym, że nie są one na tyle ścisłe, aby uniemożliwić poszczególnym Bankom, czy szerzej – podmiotom posługującym się w obrocie kursami walut obcych, ustalanie tych kursów na różnym poziomie. Z tego względu Sąd Apelacyjny pominął wniosek o dopuszczenie tego dowodu na tym etapie postępowania.

Zarzut dotyczący uznania za wiarygodne zeznań strony powodowej jest niezasadny, ponieważ z przeciwstawionych im dokumentów nie wynika, aby w chwili zawarcia umowy konsumenci zostali w sposób rzetelny i wyczerpujący poinformowani o zasadach działania klauzuli waloryzacyjnej, ryzykach związanych z funkcjonowaniem mechanizmu waloryzacji w pespektywie wieloletniej, nie mówiąc już o sposobie kształtowania kursów walut w tabelach sporządzanych przez bank.

Odnosząc się do zarzutu naruszenia art. 327 ¹ § 1 pkt 2 k.p.c. wypada zauważyć, że Sąd a quo nie wskazał co prawda konkretnych przepisów prawa materialnego, na których oparł rozstrzygnięcie, jednakże nie stanowi to przeszkody do dokonania oceny przez Sąd ad quem trafności wywodów zawarte w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku.

Odnośnie zarzutów naruszenia przepisów prawa materialnego.

Bezzasadny jest zarzut naruszenia art. 353 ¹ k.c., ponieważ uznanie niedozwolonego charakteru klauzul umownych nie koliduje z zasadą swobody w kształtowaniu stosunku prawnego przez strony.

Nie zasługuje na uwzględnienie zarzut naruszenia art. 385 ¹ k.c. poprzez wadliwe uznanie, że sporne postanowienia umowne mają charakter klauzul abuzywnych.

Postanowienia analogiczne do ocenianych w tej sprawie były wielokrotnie przedmiotem badania Sądu Najwyższego (zob. np. wyroki SN z dnia: 22 stycznia 2016 r., I CSK 1049/14, OSNC 2016, nr 11, poz. 134; 4 kwietnia 2019 r., III CSK 159/17; 2 czerwca 2021 r., I (...) 55/21; 27 lipca 2021 r., (...) 49/21, z dnia 17 marca 2022 r. (...) 474/22). W orzeczeniach tych przesądzono, że takie klauzule, określając główne świadczenia stron, mają charakter abuzywny, bowiem kształtują prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Sprzeczność z dobrymi obyczajami i naruszenie interesów konsumenta polega w tym przypadku na uzależnieniu wysokości świadczenia banku oraz wysokości świadczenia konsumenta od swobodnej decyzji banku.

Takie postanowienia, które uprawniają bank do jednostronnego ustalenia kursów walut, są nietransparentne i pozostawiają pole do arbitralnego działania banku. W ten sposób obarczają kredytobiorcę nieprzewidywalnym ryzykiem oraz naruszają równorzędność stron. Takie uregulowanie umowne należy uznać za niedopuszczalne, niezależnie od tego, czy swoboda przedsiębiorcy (banku) w ustaleniu kursu jest pełna, czy też w jakiś sposób ograniczona, np. w razie wprowadzenia możliwych maksymalnych odchyleń od kursu ustalanego z wykorzystaniem obiektywnych kryteriów. Mechanizm ustalania przez bank kursów waluty, pozostawiający bankowi swobodę, jest w sposób oczywisty sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interesy konsumenta, zaś klauzula, która nie zawiera jednoznacznej treści i przez to pozwala na pełną swobodę decyzyjną przedsiębiorcy w kwestii bardzo istotnej dla konsumenta, dotyczącej kosztów kredytu, jest klauzulą niedozwoloną. Kredytodawca musi obowiązkowo przedstawić kredytobiorcy możliwe zmiany kursów walut i realne ryzyko związane z zawarciem takiej umowy. Dla oceny niedozwolonego charakteru tego typu postanowień umownych nie ma znaczenia jak w praktyce kształtowany był przez Bank kurs waluty indeksacji. Ocena ta dokonywana jest bowiem w oparciu o treść umowy, a nie przez pryzmat tego, czy przedsiębiorca nadużywał wynikających z niej uprawnień. Podkreślenia wymaga, że niedozwolony charakter tzw. klauzul przeliczeniowych nie wynika z samego faktu stosowania kursów z tabel sporządzanych przez Bank (co znajduje uzasadnienie w art. 111 ust. 1 pkt 4 prawa bankowego), ale z faktu, iż kryteria ustalania tych kursów nie zostały przez Bank wyjaśnione powodom, ani nie wskazano ich w treści umowy.

Należy w pełni podzielić argumentację Sądu a quo co do niedozwolonego charakteru większości kwestionowanych w pozwie klauzul. Z umowy wynika jedynie, że kursem mającym zastosowanie do przeliczenia jest kurs ustalany przez bank. Natomiast nie wskazano żadnych kryteriów jego ustalania. Nie wskazano również, czy zasady te mogą ulec zmianie w przyszłości czy pozostają takie same przez cały okres wykonywania umowy (tym bardziej, że nawet nie zakomunikowano ich konsumentowi w umowie). W toku tego procesu pozwany także nie przedstawił jakichkolwiek dowodów pozwalających na samodzielne (tzn. bez udziału pracowników banku zajmujących się ustalaniem kursów walut obcych) określenie chociażby w przybliżeniu kursu franka szwajcarskiego, jaki będzie obowiązywał w danym dniu, nie mówiąc o wykazaniu, że w dacie zawarcia umowy istniały jakieś wewnętrzne dokumenty wiążące pracowników banku, regulujące procedurę ustalania takich kursów np. poprzez określenie maksymalnego odstępstwa od kursu będącego punktem wyjścia.

W konsekwencji Sąd Apelacyjny w pełni podziela pogląd przedstawiony w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku odnośnie do istnienia przesłanek niedozwolonego charakteru spornych klauzul, nie widząc potrzeby powielania argumentacji Sądu Okręgowego.

Oceny tej nie zmieniają akcentowane w apelacji okoliczności, rzekomo wadliwie pominięte przez Sąd Okręgowy, a mianowicie: otoczenie prawne istniejące w chwili zawierania umowy (brak obowiązku podawania szczegółowych informacji na temat ustalania kursów walutowych), powszechne zainteresowanie konsumentów tego rodzaju kredytami, wiedza posiadana przez powoda, podyplomowe wykształcenie powodów, brak możliwości stawiania prognoz co do tego jak będzie się kształtował kurs waluty, złożenie przez powodów oświadczeń o świadomości ryzyka kursowego.

Odnosząc się do powyższego, należy zgodzić się z pozwanym, że kursy walut istotnie są zmienne, a kierunek i zakres tych zmian bywają nieprzewidywalne. Rzecz właśnie w tym, że powszechnie wiadomym jest również, że banki (także pozwany) – zdając sobie zapewne sprawę z tego faktu – zapewniały swoich klientów o stabilności waluty szwajcarskiej a kredyty waloryzowane do walut obcych przedstawiały jako najkorzystniejsze i najlepiej dopasowane do potrzeb kredytobiorców, co skutkowało powszechnym zainteresowaniem kredytobiorców tego rodzaju kredytami.

Brak w dacie zawierania spornej umowy ustawowego obowiązku podawania szczegółowych informacji na temat ustalania kursów walutowych nie oznacza, że w analizowanym okresie w bankach nie obowiązywały jakiekolwiek standardy informacyjne. W szczególności nie oznacza, że banki były zwolnione od udzielania swoim klientom rzetelnych i uczciwych informacji na temat zarówno zalet, jak i wad oraz zagrożeń związanych z oferowanymi im produktami. Z kolei o znaczeniu prawnym złożonych przez powodów oświadczeń była już mowa we wcześniejszej części rozważań.

W tym miejscu wskazać należy, że Sąd Apelacyjny nie dostrzega abuzywnego charakteru jedynie w kwestionowanym przez powodów postanowieniu zawartym w § 1 pkt 3A umowy. Z jego treści wynika jedynie, że „kwota kredytu wyrażona w walucie waloryzacji na koniec dnia 29 sierpnia 2008 roku według kursu kupna waluty z tabeli kursowej (...) Banku SA wynosi 374.327,17 CHF. Kwota niniejsza ma charakter informacyjny i nie stanowi zobowiązania banku. Wartość kredytu wyrażona w walucie obcej w dniu uruchomienia kredytu może być różna od podanej w niniejszym punkcie.” Mając walor wyłącznie prezentacyjny, tak sformułowane postanowienie nie kształtuje praw ani obowiązków konsumenta. Z jego treści nie wynika bowiem, według jakiego kursu zostanie przeliczony kredyt w chwili jego wypłaty. Zatem postanowienie to nie podlega ocenie z punktu widzenia art. 3851 i następnych k.c.

Co więcej, ani umowa, ani regulamin udzielania kredytów obowiązujący w chwili zawarcia umowy, nie zawierały jednoznacznego postanowienia, z którego wynikałoby, że w chwili uruchomienia kredytu Bank ma obowiązek zastosowania kursu walut z określonej tabeli aktualnej na określony dzień. Chodzi o klauzulę o treści analogicznej do § 23 ust. 2 Regulaminu i § 10 ust. 5 umowy, mających zastosowanie do przeliczenia rat kapitałowo-odsetkowych i kapitałowych spłacanych w złotówkach. Opierając się wyłącznie na treści tych dwóch dokumentów można wysnuć wniosek, że w tej kwestii przedsiębiorca ukształtował stosunek prawny w sposób pozostawiający mu całkowitą swobodę przy wyborze kursu waluty waloryzacji, według którego dokona przeliczenia kredytu w chwili jego wypłaty. Wadliwość ta implikuje dalsze konsekwencje. Umowa nie określa bowiem na jakiej podstawie i kiedy sporządzony zostanie harmonogram spłat wyrażony w walucie waloryzacji, zgodnie z zapisem § 10 ust. 2 umowy. Można jedynie domyślać się że punktem wyjścia do jego skonstruowania będzie wyliczona w sposób dowolny, bo nieuregulowany w umowie, równowartość kredytu wyrażona we frankach szwajcarskich. Zgodnie z § 10 ust. 1 umowy, dokument ten określa terminy spłat i kwotę spłaty (ściślej – równowartość spłaty wyrażoną w (...)), a więc istotne postanowienia umowy kredytu, o których mowa w art. 69 ust. 2 pkt 4 ustawy Prawo bankowe. Zatem już tylko z tego względu można uznać, że przedmiotowa umowa jest nieważna na podstawie art. 58 § 1 k.c. ze względu na sprzeczność § 10 ust. 1 i 2 z ustawą. Pozbawiona tych dwóch elementów umowa nie zostałaby zawarta, ponieważ trudno wyobrazić sobie, aby przedsiębiorca udzielający kredytu określił jedynie końcową datę jego spłaty, bez uregulowania takich elementów jak wysokość poszczególnych rat, proporcje między częścią kapitałową i odsetkową każdej raty czy terminy ich spłat. W tej sytuacji nie jest możliwe uznanie, że umowa pozostaje w mocy co do pozostałej jej części na podstawie art. 58 § 3 k.c.

Skutkiem uznania pozostałych postanowień za niedozwolone nie jest wyeliminowanie z umowy mechanizmu waloryzacji. Sama waloryzacja nie miała cech abuzywności, ani nie była sprzeczna z ustawą lub zasadami współżycia społecznego. Po wyeliminowaniu spornych klauzul umowa zawarta przez strony nadal jest umową kredytu złotowego, w której wartość kapitału udostępnionego kredytobiorcom w złotówkach podlega przeliczeniu na walutę szwajcarską, według całkowicie nieuregulowanych kryteriów. Na tej podstawie, jak można się domyślać, powinien zostać sporządzony harmonogram spłat, w którym wysokość rat wyrażona jest w walucie szwajcarskiej, natomiast powodowie powinni dokonywać spłat w walucie polskiej w wysokości wynikającej z przeliczenia równowartości raty wyrażonej w walucie indeksacji na złotówki. Nawet, gdyby pominąć opisaną wyżej nieważność umowy należy uznać, że po wyeliminowaniu klauzul niedozwolonych umowa nie zawiera wskazania kursu, według którego należy przeliczyć kredyt na jego równowartość w walucie szwajcarskiej, ani podstaw pozwalających na obliczenie tego kursu. Nie jest także możliwe ustalenie według jakiego kursu należy przeliczyć raty kapitałowo-odsetkowe, wyrażone w walucie waloryzacji, ale spłacane w złotych polskich. Zatem już od samego początku umowa jest niewykonalna.

Zważywszy na to, że umowa jest niewykonalna od samego początku, za bezzasadny uznać trzeba zarzut wyartykułowany w apelacji pozwanego, zmierzający do wykazania możliwości dalszego trwania umowy, w tym możliwości wykonywania jej w walucie kredytu w oparciu o art. 358 § 2 k.c. W orzecznictwie wielokrotnie wyjaśniano, że art. 358 § 2 k.c. nie może mieć zastosowania do umów zawartych przed 10 września 2008 roku. (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 lipca 2021 roku w sprawie (...) 40/21). Powołując się na ten przepis pozwany pomija, że nie ma on charakteru samoistnego, ale jest dopełnieniem art. 358 § 1 k.c. i może mieć zastosowanie wyłącznie do sytuacji opisanych w jego hipotezie, a więc jeżeli przedmiotem zobowiązania podlegającego wykonaniu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest suma pieniężna wyrażona w walucie obcej. Przedmiotem zobowiązania banku nigdy nie była kwota wyrażona w walucie obcej (nic takiego nie wynika z umowy), ale określona suma w złotówkach, co a limine wyklucza zastosowanie § 2. Także powodowie nie byli zobowiązani do świadczenia w walucie obcej. Z dalszej części art. 358 § 1 k.c. wynika uprawnienie dłużnika do wyboru możliwości spełnienia świadczenia w walucie polskiej, o ile przepis, orzeczenie lub umowa nie zastrzegają spełnienia świadczenia w walucie obcej. W przypadku kwestionowanej umowy, zarówno bank, jak i powodowie mieli obowiązek świadczenia w walucie polskiej bez możliwości wyboru innej waluty.

Zarzut naruszenia art. 24 ust. 3 ustawy o Narodowym Banku Polskim jest o tyle niezrozumiały, że przepis ten nie ma się nijak do rozstrzygania sporów cywilnych. Uprawnienie NBP do ogłaszania bieżących kursów walut obcych nie rodzi po stronie sądów obowiązku ich bezwzględnego stosowania do konwalidowania postanowień umownych dotkniętych abuzywnością. Zupełnie nieuprawniona jest zawarta w uzasadnieniu apelacji teza, jakoby przepis ten miał charakter dyspozytywny.

Z tych względów apelacja pozwanego podlega oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.

Konsekwencją takiego rozstrzygnięcia jest obciążenie pozwanego obowiązkiem zwrotu na rzecz powodów kosztów procesu w postępowaniu apelacyjnym na podstawie art. 98 k.p.c., przy czym odrębnie należało rozliczyć koszty przypadające W. K. i syndykowi masy upadłości P. K.

Na koszty powódki złożyło się wynagrodzenie pełnomocnika według stawki wynikającej z § 10 ust. 1 pkt 2 w zw. z § 2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

Natomiast na koszty poniesione przez syndyka złożyło się wynagrodzenie pełnomocnika według stawki wynikającej z § 10 ust. 1 pkt 2 in fine w zw. z § 2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie, uwzględniające fakt, że pełnomocnik działał po raz pierwszy w postępowaniu apelacyjnym.