Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Łodzi

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 3 marca 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący:	SSA Michał Kłos
Sędziowie:	SSA Alicja Myszkowska (spraw.) SSA Tomasz Szabelski
Protokolant:	st.sekr.sądowy Katarzyna Olejniczak

po rozpoznaniu w dniu 25 lutego 2014 r. w Łodzi

na rozprawie

sprawy z powództwa J. M.

przeciwko (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 28 czerwca 2013 r., sygn. akt II C 628/12

oraz zażalenia strony pozwanej na postanowienie zawarte w punkcie 2 tego wyroku

1.  oddala apelację;

2.  oddala zażalenie;

3.  zasądza od (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. na rzecz J. M. kwotę 600 (sześćset) złotych z tytułu zwrotu kosztów postępowania zażaleniowego;

4.  nie obciąża J. M. obowiązkiem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego na rzecz strony pozwanej;

Sygn. akt I ACa 1085/13

I ACz 1244/13

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 28 czerwca 2013r. w sprawie z powództwa J. M. przeciwko (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w W. o zapłatę, Sąd Okręgowy w Łodzi oddalił powództwo i nie obciążył powoda obowiązkiem zwrotu na rzecz pozwanej spółki kosztów procesu.

(wyrok k. 511)

Powyższy wyrok zapadł na podstawie poczynionych przez Sąd Okręgowy ustaleń faktycznych, które Sąd Apelacyjny co do zasady podzielił i przyjął za własne, a z których wynika, że J. M. jest współwłaścicielem nieruchomości położonej w Ł. przy ul. (...), składającej się z działek o numerach (...), dla której Sąd Rejonowy dla Ł. wŁ.prowadzi KW (...).

Mocą aktu nadania ziemi z dnia 1 listopada 1956r. właścicielem w/w nieruchomości stał się W. M., będący ojcem powoda. Nieruchomość ta weszła w skład majątku wspólnego W. i F. M. (1).

Prawomocnym postanowieniem Sądu Rejonowego w Ł. z dnia 31 lipca 1979r. spadek po W. M., zmarłym (...)na podstawie ustawy nabyli: żona zmarłego F. M. (1) w 1/4 części oraz jego dzieci: I. G., K. S., Z. L., G. M., J. M. oraz B. M. po 3/24 części, z tym, że wchodzący w skład spadku udział w gospodarstwie rolnym, położonym w Ł. przy ul. (...) o powierzchni około 5 ha odziedziczyli: F. M. (1) w ¼ części, I. G., K. S., Z. L., J. M.
i B. M. po 3/20 części każde z nich.

Księga wieczysta nr (...) dla nieruchomości położnej przy ul. (...) w Ł. obejmująca działki o numerach (...), o łącznej powierzchni 5 ha, została założona w dniu 26 października 1984r. na podstawie wniosku
z dnia 16 października 1984r. Jako właściciela nieruchomości wpisano Skarb Państwa.

F. M. (1), I. G., K. S., Z. L., J. M. oraz B. M., jako spadkobiercy W. M., zostali ujawnieni w księdze wieczystej KW (...), jako właściciele nieruchomości w dniu 13 czerwca 1986r., na podstawie wniosku złożonego w dniu 4 czerwca 1986r. i załączonych do niego dokumentów.

Na terenie nieruchomości znajdującej się przy ulicy (...) powód mieszkał wraz z matką do 1978 lub 1979r., kiedy zamieszkał w Ł. przy ulicy (...). W latach 1983-1985 powód odbywał służbę wojskową.

Powód obserwował budowę gazociągu wysokiego ciśnienia (...) na działkach, stanowionych jego współwłasność na początku lat 80-tych.

W latach 90-tych J. M. zgłosił zawiadomienie do Prokuratury, informując, iż na jego nieruchomości, wzdłuż gazociągu, wykonywane są wykopy, bez zgody właścicieli. W odpowiedzi Prokurator poinformował o braku znamion czynu zabronionego.

Spadek po zmarłej w 2010r. lub 2011r. F. M. (1) nabył powód, jego trzy żyjące siostry oraz dwoje dzieci zmarłej siostry.

Pod powierzchnią nieruchomości położonej w Ł. przy ul. (...), składającej się z działek o numerach (...) przebiega, użytkowany przez (...) Spółkę z o.o. w W. gazociąg wysokiego ciśnienia (...) stanowiący element pierścienia magistrali wysokiego ciśnienia wokół Ł., łączący główne punkty zasilania aglomeracji (...) w gaz.

Gazociąg został wybudowany na przełomie lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych na niezagospodarowanych wówczas wschodnich obrzeżach Ł.. W związku z planami budowy osiedli mieszkaniowych na terenie O. i J. zaszła potrzeba przebudowy w/w gazociągu. Inwestycja była prowadzona na początku lat 80 - tych. Inwestorem była Dyrekcja (...)i Osiedli (...) (...), która uzyskała ustalenie miejsca
i warunków realizacji inwestycji mocą decyzji z dnia 28 września 1979r., a następnie otrzymała zatwierdzenie miejsca i warunków realizacji inwestycji oraz planu realizacyjnego decyzją z dnia 19 sierpnia 1980r. Wówczas to przedmiotowy gazociąg wysokiego ciśnienia (...) został przebudowany i umieszczony m. in. na nieruchomości stanowiącej obecnie współwłasność powoda.

Gazociąg (...)przebiega przez działki przy ulicy (...).

W dniu 30 kwietnia 1981r. Urząd (...) w trybie przepisów art. 35 i 55 ustawy z dnia 12 marca 1958r. o zasadach
i trybie wywłaszczania nieruchomości wydał decyzję zezwalającą na przeprowadzenie gazociągu przez grunty osób w niej wymienionych, w tym przez działki nr (...), będące we władaniu F. M. (1) - matki powoda. Decyzja zawiera klauzulę stwierdzającą jej prawomocność z dniem 27 maja 1981r. Wynagrodzenie za szkody, które powstały w związku z budową gazociągu na przedmiotowej nieruchomości zostały oszacowane na kwotę 54.880 starych złotych.

Inwestycja przełożenia gazociągu wysokiego ciśnienia (...) J. - W.
w Ł. została przekazana przez inwestora (...) (...) Zakładom (...) w dniu 13 marca 1982r.

Decyzją nr (...) z dnia 29 września 2009r. oraz decyzją nr (...)
(...) z dnia 21 lutego 2011r. Prezydent Miasta Ł. odmówił wydania decyzji
o warunkach zabudowy do inwestycji polegającej na budowie budynku mieszkalnego jednorodzinnego, parterowego z garażem, budynku gospodarczo magazynowego, przyłącza wodociągowego, energetycznego i kanalizacyjnego lub przydomowej oczyszczalni ścieków, przewidzianej na działkach nr ew. (...) przy ulicy (...) oraz na działce nr ew. (...) przy ulicy (...) m.in. ze względu na strefy ochronne gazociągu. Powód nie zaskarżył powyższych decyzji.

W latach 1980 -1990 działka ewidencyjna nr (...) w obrębie ewidencyjnym (...) była częścią działki nr (...). W rejestrze gruntów, jako właściciel działki nr (...) wpisana była F. M. (1) i inni spadkobiercy W. M..

Działka ewidencyjna nr (...) w obrębie ewidencyjnym (...) była częścią działki nr (...). W rejestrze gruntów jako właściciel działki nr (...) wpisany był Skarb Państwa, a jako władający Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna (...).

Działka ewidencyjna nr (...) w obrębie ewidencyjnym (...) była częścią działki nr (...). W rejestrze gruntów jako właściciel działki nr (...) wpisany był Skarb Państwa,
a jako władający Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna (...).

Działki ewidencyjne o numerach (...) w obrębie ewidencyjnym (...)
w 1980r. były częścią dawanej działki nr (...) w obrębie (...).

Powstałe, w związku z założeniem na terenie obrębu (...) ewidencji gruntów, działki
o numerach (...) objęły swoimi granicami zarówno grunty prywatne, jak i państwowe, zaś
w ewidencji gruntów wpisano Skarb Państwa, jako ich właściciela oraz Rolniczą Spółdzielnię Produkcyjną (...) jako władającego.

Na podstawie wykonanego w lipcu 1984r. przez Miejskie Przedsiębiorstwo (...) operatu (...), dla sporządzenia mapy do celów prawnych, ustalono, że grunt objęty własnością W. M. dotyczył działek o numerach (...) (powstałej w wyniku podziału działki (...)), (...) oraz działki (...) (powstałej w wyniku podziału działki (...)).

Wykonany w grudniu 1984r. przez Miejskie Przedsiębiorstwo (...) operat (...) miał na celu wydzielenie terenów przeznaczonych do wywłaszczenia pod budownictwo mieszkaniowe.

Działka nr (...) podzielona została na działki nr (...). Dodatkowo podzielono działkę (...) na działki (...), z tym, że podział ten nie został wprowadzony do ewidencji gruntów.

Analogicznie postąpiono również z działką nr (...), dziejąc ją na działki nr: (...). Podział ten również, w zakresie terenu należącego do W. M., nie został wprowadzony do ewidencji.

Na podstawie operatu (...) wykonywanego od grudnia 1994r. do września 1995r., działka nr (...) została podzielona na działki o numerach (...).

Księga wieczysta KW (...) założona została w dniu 26 października 1984r. i pierwotnie obejmował działki o numerach (...) o łącznej powierzchni 5,0000 ha

Początkowym właścicielem nieruchomości wpisanym w dziale II tej księgi był Skarb Państwa. Wpis ten został zmieniony w dniu 13 czerwca 1986r., w wyniku którego ujawniono spadkobierców W. M..

W dniu 7 lutego 1990r. na podstawie mapy nr ewid. (...) z księgi wieczystej odłączono działkę nr (...), dla której urządzono księgę wieczystą KW (...). Obecnym właścicielem tej działki jest Gmina M. Ł..

W dniu 10 kwietnia 2000r. zgodnie z decyzją o wywłaszczeniu części nieruchomości za odszkodowaniem oraz mapą (...) odłączono działki nr (...), dla których założono księgę KW (...). Właścicielem tych działek jest Gmina M. Ł..

W dniu 20 sierpnia 2001r. ujawniono podział działki nr (...) na działki (...) wykonany mapą nr (...). Współwłaściciele nieruchomości, na podstawie umowy sprzedaży z dnia 8 sierpnia 2000r., zbyli działki nr (...) na rzecz R. i A. I.. Działki nr (...) uregulowane są obecnie w księdze wieczystej KW (...).

Porównując obecne usytuowanie gazociągu oraz planowane jego położenie, należy wskazać, że generalnie pokrywa się on w granicach dopuszczalnych błędów. Wyjątkiem jest tutaj jego usytuowanie w północnej części działki (...).

Wpisy własności w ewidencji gruntów w odniesieniu do działek (...), w dacie postępowania wywłaszczeniowego prowadzonego przez Urząd (...)
- Ś. w sprawie (...), nie były zgodne ze stanem rzeczywistym, co spowodowało ułożenie gazociągu na terenie prywatnym, będącym wówczas własnością spadkobierców W. M. (na działkach (...)). Sprostowanie wpisów nastąpiło dopiero w 1984r. poprzez sporządzenie mapy do celów prawnych, określającej położenie gospodarstwa rolnego spadkobierców W. M..

Z dniem 1 stycznia 1976r. uległy połączeniu przedsiębiorstwa państwowe (...) w m.st. W. z siedzibą w m.st. W., (...) (...)e Zakłady (...) z siedzibą w Ł. oraz W. (...)e Zakłady (...) z siedzibą w m.st. W. w ten sposób, że przedsiębiorstwo (...) z siedzibą w m.st. W. przejęło cały majątek przedsiębiorstw: W. (...)e Zakłady (...) i (...) (...)e Zakłady (...)

Powstałe z połączenia przedsiębiorstwo prowadzone było pod nazwą (...) Zakłady (...) w m.st. W. z siedzibą w m.st. W..

Zarządzeniem nr (...)Ministra Górnictwa i Energetyki z dnia 2 sierpnia 1982r. utworzone zostało przedsiębiorstwo państwowe pod nazwą „ (...)
(...)”, które powstało w wyniku połączenia jednostek organizacyjnych, m.in. (...) Zakładów (...) w m.st. W..

W dniu 21 października 1996r. doszło do przekształcenia przedsiębiorstwa państwowego (...) z siedzibą w W.
w jednoosobową spółkę akcyjną Skarbu Państwa.

W dniu 31 grudnia 2002r. pomiędzy (...) S.A. z siedzibą w W.
a (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. została zawarta umowa, na podstawie której (...) S.A. z siedzibą w W. na pokrycie udziałów
w podwyższonym kapitale zakładowym w pozwanej Spółce przeniosła z dniem 1 stycznia 2003r. na rzecz (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. wkład niepieniężny w postaci składników majątkowych, stanowiących zorganizowane części przedsiębiorstwa Spółki (...) S.A. w W.
w rozumieniu art. 55 ¹ k.c. , na które złożył się m.in. Oddział Zakład (...) w Ł., poza wchodzącymi w skład aportu nieruchomościami i prawem użytkowania wieczystego nieruchomości. Strony oświadczyły jednocześnie, że przeniesienie na (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. nieruchomości oraz prawa wieczystego użytkowania nieruchomości wchodzących w skład zorganizowanych części przedsiębiorstwa (...) S.A. w rozumieniu art. 55 ¹ k.c. nastąpi w drodze odrębnej czynności prawnej
w postaci umowy przeniesienia własności nieruchomości oraz prawa wieczystego użytkowania.

Od 22 stycznia 2008r. gazociąg wysokiego ciśnienia(...), biegnący m.in. przez działki powoda, jest własnością pozwanej (...) Spółki z o.o.
z tą bowiem datą pomiędzy (...) S.A. w (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. /poprzednia nazwa pozwanego/ została zawarta umowa o przeniesienie własności składników aktywów trwałych stanowiących elementy sieci przesyłowej lub dystrybucyjnej, w tym przedmiotowego gazociągu wysokiego ciśnienia, stanowiącego obwodnicę miasta Ł., m.in. na odcinku „obejście zbocza na rzece O.”, „ul. (...) – (...)”, „ul. (...) – (...)” oraz „J. - O. - ul. (...)” w zamian za objęcie przez (...) S.A. w W. nowych udziałów w pozwanej Spółce.

Eksploatacja przez pozwaną gazociągu, znajdującego się na działkach powoda, polega m.in. na obchodzie pieszym co najmniej raz w roku, tj. przejściu montera wzdłuż trasy gazociągu, konserwacji słupków znacznikowych, sprawdzaniu armatury gazociągu typu zasuwy oddzielające, odwadniacze, czy nie wydobywa się z nich metan. Eksploatacja obejmuje również kontrolę tzw. „dywanową” polegającą na przejściu po trasie gazociągu
z urządzeniem do wykrywania metanu i lokalizatorem gazociągu, który precyzyjnie wskazuje jego trasę.

W sytuacji gdy działka, przez którą przebiega urządzenie przesyłowe, jest ogrodzona
i zamknięta, a istnieje potrzeba wykonania prac w obrębie gazociągu, pozwana Spółka kontaktuje się z właścicielem tej posesji. Jeżeli gazociąg widoczny jest zza ogrodzenia to pracownicy pozwanej Spółki nie wchodzą na teren posesji w ramach rutynowego obchodu.

Przy kontroli dywanowej nie istnieje potrzeba wejścia na teren posesji, bowiem przy jej wykonywaniu można się posłużyć urządzeniem laserowym.

Przedmiotowy gazociąg wysokiego ciśnienia, będący tzw. obwodnicą Ł., był wielokrotnie przebudowywany. Po 1982r. nie był przebudowywany w rejonie działki powoda, tylko poddawany punktowym remontom.

W odległości 2 m od osi gazociągu zakazana jest budowa i wykonywanie nasadzeń
z uwagi na istnienie tzw. strefy kontrolowanej. W strefie ochronnej 15 m od osi gazociągu również nie można wznosić żadnych budynków, budowli kubaturowych.

Przebieg gazociągu jest oznaczony słupkami znacznikowymi. W momencie powstawania obwodnicy stawiono słupki betonowe, z pomalowanym na żółto wierzchołkiem, obecnie, kiedy ulegną zniszczeniu (korozji) zastępuje się je plastykowymi rurami w żółtym kolorze. Potrzeba dostawiania nowych słupków znacznikowych wynika również ze względów bezpieczeństwa, wobec poszerzenia się obszarów zabudowanych
w rejonie przebiegu gazociągu.

Na działce nr (...) widnieje żółty słupek betonowy, który został postawiony
w momencie budowy gazociągu oraz dwa słupki plastikowe dostawione w późniejszym czasie. Na działce nr (...) postawiony jest jeden słupek z czasów budowy gazociągu, natomiast pozostałe słupki zostały dostawione późnej. Działki te leżą w pobliżu działek powoda, chociaż nie w bezpośrednim sąsiedztwie. Na działce nr (...) stoi nowy słupek znacznikowy, działka ta leży w sąsiedztwie nieruchomości powoda. Natomiast działka numer (...) stanowi własność powoda, obok jej granicy stoi żółty słupek znacznikowy.

Zestawienie wynagrodzeń za bezumowne korzystanie z nieruchomości przy ul. (...) w zakresie gazociągu (...) w okresie od 1 stycznia 2008r. do 31 grudnia 2019r. przedstawia się następująco:

1.  za 2008 rok wynosi łącznie 44.283,12 zł, w tym :

a)  za działkę nr (...) : 1.147,08 zł.,

b)  za działkę nr (...) : 16.605,95 zł.,

c)  za działkę nr (...) : 26.530,09 zł;

2.  za 2009 rok - 47.692,43 zł; w tym :

a)  za działkę nr (...) : 1.223,36 zł.,

b)  za działkę nr (...) : 17.889,06 zł.,

c)  za działkę nr (...) : 28.580,01 zł.;

Stawki te uwzględniają różny charakter każdej z działek, strefę ochronną 8 m oraz powierzchnie stref kontrolowanych wyliczonych przy zastosowaniu współczynnika współkorzystania, tj. stref zachodzenia na siebie wszystkich instalacji przesyłowych przebiegających nad działkami.

Zestawienie wynagrodzeń za bezumowne korzystanie z w/w nieruchomości za lata 2007, 2010 oraz za miesiące styczeń i luty 2011r. przedstawia się następująco:

1.  za 2007 rok - 44.675,79 zł /po korekcie ze względu na współużytkowanie z innymi

gestorami urządzeń przesyłowych/, w tym:

a)  za działkę nr (...) : 1.077,57 zł.,

b)  za działkę nr (...) : 16.783,88 zł.,

c)  za działkę nr (...) : 26.814,34 zł.;

2.  za 2010 rok - 56.240,49 zł /po korekcie/, w tym :

a)  za działkę nr (...) : 1.412,80 zł.,

b)  za działkę nr (...) : 21.106,85 zł.,

c)  za działkę nr (...) : 33.720,84 zł.;

3.  za miesiące styczeń i luty 2011r. - 10.177,20 zł /po korekcie/, w tym :

a)  za działkę nr (...) : 248,98 zł.,

b)  za działkę nr (...) : 3.822,04 zł.,

c)  za działkę nr (...) : 6.106,18 zł.

Oszacowanie współczynników współkorzystania na poziomie 66,24 % i 82,71 % zostało oparte na przyjęciu następujących założeń:

1. samo istnienie gazociągu wprowadza poważne ograniczenia w użytkowaniu gruntu przez jego właściciela;

2. w strefie zurbanizowanej grunt w strefie ochronnej gazociągu jest de facto gruntem rolnym w strefie zurbanizowanej.

Z analizy cen bądź czynszów dzierżawnych gruntów o przeznaczeniu pod budownictwo lub działalność gospodarczą oraz cen czynszów dzierżawnych gruntów podobnych, na terenach zurbanizowanych bez prawa zabudowy wynika, że stawki te znacznie różnią się między sobą. Różnicę tę można interpretować jako udział we współużytkowaniu/współkorzystaniu z nieruchomości. Innymi słowy, gazociąg poprowadzony przez cudzy grunt powoduje, że jego właściciel może użytkować grunt
z prawem zabudowy w sposób podobny jak grunt rolny na terenie zurbanizowanym. Różnice we współczynnikach wynikają z faktu, że podobne grunty pod budownictwo są droższe niż podobne grunty pod działalność gospodarczą.

Przy ustalaniu szerokości stref ochronnych istotne jest to, że działki (...) do dnia wytoczenia powództwa były działkami niezabudowanymi, na które nie zostały wydane decyzje o warunkach zabudowy. W okresie objętym opinią, pomiędzy stronami sporu nie została zawarta jakakolwiek umowa dzierżawy stref kontrolowanych. Wielkość terenu objęta korzystaniem wynika z obowiązujących w okresie wydawania opinii przepisów prawa. Nadto, dom na działce nr (...), zbudowany przed posadowieniem na niej gazociągu, stoi de facto w strefie kontrolowanej o szerokości obowiązującej przed 2001r., czyli jest to odstępstwo akceptowane przez właściciela gazociągu. Budynek na działce (...) został tam wybudowany zarówno przed powstaniem gazociągu, jak i linii wysokiego napięcia. Nie można, zatem mówić o związku przyczynowo - skutkowym pomiędzy gazociągiem wybudowanym w latach 80 - tych XX wieku a budynkiem wybudowanym kilkadziesiąt lat wcześniej, tym bardziej, że jest on oddalony od osi gazociągu o więcej niż 15 m, a zatem nie miał wpływu na przebieg gazociągu.

Powierzchnie tzw. stref kontrolowanych wynikają z przyjętych przez biegłego podstaw prawnych ich szacowania z uwzględnieniem nakładania się stref ochronnych/kontrolowanych różnych instalacji przesyłowych oraz ze współczynników współkorzystania, które odzwierciedlają fakt współkorzystania z danej nieruchomości przez podmioty użytkujące i władające daną nieruchomością. Jeśli chodzi o oszacowanie powierzchni strefy kontrolowanej (...) na działce nr (...) formalnie cała strefa kontrolowana (...) ma powierzchnię 400 m ^{( 2)}. Jednakże w całości pokrywa się ona
z równie uciążliwą strefą ochronną linii (...) Dlatego do obliczeń jako jej powierzchnię przyjęto połowę całej strefy ochronnej/kontrolowanej obu linii przesyłowych.

W świetle powyższych ustaleń Sąd Okręgowy oddalił wytoczone powództwo stwierdzając jego bezzasadność.

Sąd Okregowy podniósł bowiem, że w odniesieniu do działki nr (...) w dniu 30 kwietnia 1981r. została przez Urząd Dzielnicowy – Ł. Wydział (...) wydana decyzja w trybie art. 35 i art. 55 ustawy z dnia 12 marca 1958r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości, mocą której zezwolono na przeprowadzenie gazociągu przez grunty osób w niej wymienionych, w tym przez rzeczoną działkę, będącą wówczas we władaniu F. M. (2) – matki powoda, określając jednocześnie odszkodowanie z tego tytułu w wysokości 54.880 zł. Decyzja ta stanowiła zatem dla przedsiębiorstwa – poprzednika prawnego strony pozwanej i wciąż stanowi dla jego następców tytuł prawny do korzystania z wymienionej w decyzji nieruchomości powoda
w sposób niezbędny dla realizacji celów i zadań gospodarczych, dla których posadowiono na tym gruncie urządzenie wykorzystywane przez prezedsiębiorstwo przesyłowe aż do momentu zakończenia jego eksploatacji dla celów, które spowodowały jego zainstalowanie
i utrzymywanie. Zatem w tym zakresie zachowanie strony pozwanej nie nosiło znamion bezprawności naruszenia prawa powoda, co w konsekwencji bezzasadnym czyniło formułowane przez powoda żądania.

Natomiast w odniesieniu do pozostałych działek gruntu, objętych żądaniem pozwu, tj. działki nr (...) położonej w Ł. przy ulicy (...) i działki nr (...) położonej
w Ł. przy ulicy (...) oraz działki nr (...) przy ulicy (...) w Ł., Sąd Okregowy oddalił wytoczone powództwo wobec trafności zgłoszonego przez stronę pozwaną zarzutu zasiedzenia służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu.

Sąd Okręgowy uznał bowiem, że dostarczanie przez państwowe przedsiębiorstwa gazociągowe gazu oraz budowa i konserwacja urządzeń do tego służących było wykonywane
w ramach działalności gospodarczej państwa, a więc w ramach dominium, a nie w ramach uprawnień władczych (imperium). Objęcie zatem w posiadanie prawa odpowiadającego służebności przesyłu przez poprzedników prawnych pozwanego oraz jej posiadanie odbywało się w imieniu i na rzecz Skarbu Państwa działającego w ramach dominium, a nie imperium
i strona pozwana może, na podstawie art. 176 § 1 l kc w zw. z art. 292 kc, doliczyć do okresu posiadania przez swojego poprzednika prawnego ( (...) S.A.) służebności przesyłu posiadanie tej służebności przez jego poprzedników prawnych (przedsiębiorstwa państwowe), trwające do dnia wejście a życie ustawy z dnia 31 stycznia 1989r. o zmianie ustawy Kodeks cywilny ( Dz.U. Nr 3, poz. 11), która znowelizowała art. 128 kc i umożliwiła państwowym osobom prawnym nabywanie własności nieruchomości. Tym bardziej, że stanowisko, zgodnie z którym, osoba prawna, która przed dniem 1 lutego 1989 roku, mając status państwowej osoby prawnej nie mogła nabyć (także w drodze zasiedzenia) własności nieruchomości, może jednocześnie do okresu samoistnego posiadania wykonywanego po dniu 1 lutego 1989r. doliczyć okres posiadania Skarbu Państwa sprzed tej daty jest utrwalone w orzecznictwie Sądu Najwyższego, szczególnie właśnie w odniesieniu do przedsiębiorstw energetycznych i innych przedsiębiorstw przesyłowych, które do dnia wejścia w życie ustawy nowelizującej Kodeks cywilny z dnia 31 stycznia 1989r. korzystały ze służebności przesyłu w ramach zarządu mieniem państwowym w imieniu i na rzecz Skarbu Państwa, a więc
w istocie były dzierżycielami w rozumieniu art. 338 kc oraz ze względu na treść art. 128 kc nie mogły nabyć na swoją rzecz własności ani innych praw rzeczowych.

Wprawdzie w analziowanym przypadku przedmiotem zasiedzenia nie mogła być służebność przesyłu uregulowana w art. 305 ^{( 1 )} - 305 ^{( 4)} kc, do której stosuje się odpowiednio przepisy o służebnościach gruntowych, bowiem regulacje dotyczące tego typu służebności weszły w życie dopiero z dniem 3 sierpnia 2008r., jednak w ocenie Sądu Okręgowego poprzednik prawny pozwanego nabył służebność gruntową o treści odpowiadającej służebności przesyłu z dniem 13 marca 2002r. (przyjmując 20 letni termin zasiedzenie
w dobrej wierze), czyli przed wejściem w życie powyższych regulacji. Sąd Okręgowy uwzględnił bowiem, że przedmiotowy gazociąg (...) został wybudowany na przełomie lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych na niezagospodarowanych wówczas wschodnich obrzeżach Ł.. W związku z planami budowy osiedli mieszkaniowych na terenie O. i J. zaszła potrzeba przebudowy w/w gazociągu. Inwestycja była prowadzona na początku lat 80 – tych XXw. Inwestorem była Dyrekcja Rozbudowy Miast i Osiedli (...) (...). W latach 1980 - 1990 działka ewidencyjna nr (...) w obrębie ewidencyjnym W-35 była częścią działki nr (...), natomiast działka ewidencyjna nr (...) była częścią działki nr (...). Inwestycja przełożenia gazociągu wysokiego ciśnienia (...) J. - W.
w Ł., na skutek której sporne urządzenie przesyłowe umieszczono na działkach powoda, została oddana przez inwestora ( (...) Miejskich (...)) do eksploatacji (...) Zakładom (...) protokołem przekazania - przyjęcia do eksploatacji
z dnia 13 grudnia 1982r. We wskazanej dacie, w rejestrze gruntów, jako właściciel działek oznaczonych (...) i (...) wpisany był Skarb Państwa, a jako władający Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna (...). Szczególnie, że w dniu 13 grudnia 1982r. dla nieruchomości obejmującej działki nr (...) nie były założone księgi wieczyste. Dopiero w dniu 26 października 1984r. dla nieruchomości położnej przy ul. (...)
w Ł. obejmującej działki o numerach (...) zostało założona księga wieczysta nr (...), jednak nawet wówczas jako właściciela nieruchomości wpisano Skarb Państwa. Natomiast powód i jego krewni zostali ujawnieni w księdze wieczystej KW (...) jako właściciele nieruchomości w dniu 13 czerwca 1986r., na podstawie wniosku złożonego w dniu 4 czerwca 1986.

Mając zatem na uwadze, że w świetle utrwalonego orzecznictwa Sądu Najwyższego, kryterium oceny charakteru posiadania z punktu widzenia dobrej lub złej wiary, jako przesłanki nabycia własności nieruchomości w krótszym lub dłuższym terminie jest stan świadomości posiadacza w chwili uzyskania posiadania, a ewentualna późniejsza zmiana posiadania w złej wierze na posiadanie w dobrej wierze - i odwrotnie - nie ma wpływu na długość okresu potrzebnego do nabycia własności przez zasiedzenie, traktując poprzednika prawnego strony pozwanej jako posiadacza służebności o treści odpowiadającej służebności przesyłu w dobrej wierze Sąd Okregowy uznał, że do zasiedzenia tej służebności doszło
z dniem 13 marca 2002r., tj. po upływie 20-letniego okresu jej posiadania w dobrej wierze. Tym bardziej, że do okresu posiadania tej służebności przez (...) S.A. w W. należało doliczyć okres wcześniejszego posiadania tej nieruchomości przez przedsiębiorstwo państwowe (...), które powstało zarządzenim nr (...)Ministra Górnictwa i Energetyki z dnia 2 sierpnia 1982r. z połączenia m. in. (...) Zakładów (...) w m. st. W. jako przedsiębiorstwa państwowego, które
z kolei z dniem 1 stycznia 1976r. powstały z połączenia przedsiębiorstw państwowych (...) Okręgowych Zakładów (...) w Ł. i (...) Okręgowych Zakładów (...) w W.. Przedmiotowa służebność została następnie w dniu 31 grudnia 2002r. przeniesiona przez (...) S.A. w W. na rzecz (...) spółki z o.o. w W. jako wkład niepieniężny na pokrycie udziałów
w postaci składników majątkowych, stanowiących zorganizowaną część przedsiębiorstwa (...) S.A. w rozumieniu art. 55 ^{( 1)} kc, a następnie w dniu 22 stycznia 2008r. między (...) S.A. i (...) Spółką z o.o. (poprzednia nazwa pozwanej) została zawarta umowa o przeniesienie własności składników aktywów trwałych stanowiących elemnty sieci przesyłowej lub dystrybucyjnej, w tym przedmiotowy gazociąg wysokiego ciśnienia (...).

Odnosząc się do kwestii korzystania przez uprawnionego z tytułu służebności
z trwałego i widocznego urządzenia, posługując się wykładnią funkcjonalną Sąd Okręgowy podniósł, że art. 292 kc nie wymaga, aby widoczne elementy trwałego urządzenia znajdowały się na nieruchomości mającej podlegać ograniczeniu, a koncentruje się na tym, czy widoczne elementy tego urządzenia (instalacji przesyłowej) stanowią wystarczająca podstawę do ustalenia przez właściciela nieruchomości zachodzenia stanu ingerencji w prawo własności poprzez posadowienie na jego nieruchomości takich urządzeń. Tym bardziej, że wiedza właściciela, wynikająca ze świadomości posadowienia urządzenia, fizycznej możliwości stwierdzenia jego obecności oraz możliwości zapozanania się z mapami dokumentującymi jego przebieg mogą w okolicznościach konkretnej sprawy wypełniać przewidziane w art. 292 kc przesłanki konieczne dla nabycia służebności o treści odpowiadającej służebności przesyłu. Tymczasem w rozpoznawanej sprawie, przez cały okres korzystania z gazociągu, właściciele spornej nieruchomości byli świadomi, że poprzednicy prawni pozwanej spółki korzystają z ich działek, na których pobudowany został gazociąg. Teren ten eksploatowany był m.in. poprzez przejście montera wzdłuż trasy gazociągu, celem wykonania okresowego przeglądu, konserwację lub wymianę słupków znacznikowych. Nadto powód sam przyznał, że obserwował budowę gazociągu wysokiego ciśnienia (...) na działkach stanowionych jego współwłasność. Poza tym na działkach sąsiednich, częściowo graniczących bezpośrednio z nieruchomością powoda, znajdują się słupki znacznikowe przebiegu trasy urządzenia, postawione w momencie budowy gazociągu oraz nowsze, dostawione
w późniejszym czasie, po części ze względów bezpieczeństwa, w miarę zwiększenia się gęstości zabudowy, a częściowo w ramach wymiany zniszczonych, starych (betonowych) słupków.

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy stwierdził brak podstaw do uwzględnienia żądania pozwu w zakresie zasądzenie wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z działek powoda o nr (...), (...), za okres od dnia 1 stycznia 2007r. do dnia 28 lutego 2011r., objęty żądaniem pozwu, gdyż wprawdzie, na podstawie art. 55 ^{( 4)} kc, nabywca przedsiębiorstwa jest odpowiedzialny solidarnie ze zbywcą za jego zobowiązania związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa, chyba że w chwili nabycia nie wiedział o tych zobowiązaniach, mimo zachowania należytej staranności, jednak w odniesieniu do nieruchomości obejmującej działki o nr (...), w dacie nabycia gazociągu (...) przez (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W., roszczenia względem zbywcy nie istniały, wobec zasiedzenia przez niego, z dniem 13 marca 2002r., służebności o treści odpowiadającej służebności przesyłu, a poczynając od dnia 22 stycznia 2008r. uprawnionym z tytułu rzeczonej służebności pozostaje pozwana spółka, jako nabywca zorganizowanej części przedsiębiorstwa.

Na podstawie art. 102 kpc, tj. w myśl zasady słuszności, Sąd Okręgowy nie obciążył powoda obowiązkiem zwrotu kosztów postepowania, mając na uwadze trudną sytuację majątkową powoda, stanowiącą wcześniej podstawą do zwolnienia go od kosztów sądowych,
a także charakter zgłoszonych żądań.

(uzasadnieni k. 512 - 524)

Powód zaskarżył powyższy wyrok apelacją w istocie w części oddalającej wytoczone powództwo, zarzucając obrazę zarówno prawa:

I. procesowego, które miało istotny wpływ na treść rozstrzygnięcie tj.:

1. art. 233 § 1 kpc przez:

a) dowolną, a nie swobodną ocenę zebranego w sprawie materiału dowodowego, polegającą na przyjęciu, że mimo istnienia aktu nadania ziemi na rzecz W. M. z 1 listopada 1956r. wpisanie do założonej księgi wieczystej jako właściciela Skarbu Państwa uzasadniało dobrą wiarę pozwanego oraz przyjęcie - mimo istotnych sprzeczności w materiale dowodowym - iż pozwany udowodnił ciągłość jego następstwa prawnego, a więc prawa własności do posadowionych urządzeń - gazociągu (...) od 1982r. do chwili obecnej;

b) wybiórczą ocenę dowodów, w szczególności nieuwzględnienie zgłoszenia do Prokuratury przez powoda naruszania jego własności przez pozwanego oraz wystosowanego wezwania do próby ugodowej, co doprowadziło do sprzecznego z zasadami logicznego rozumowania wniosku, że powód nie sprzeciwiał się korzystaniu z jego nieruchomości
i konkludentnie wyrażał zgodę na takie korzystanie;

2. błąd w ustaleniach faktycznych, polegający na przyjęciu, że:

a) (...) (...) Zakłady (...) mogły jako przedsiębiorstwo państwowe uzyskać możliwość korzystania z nieruchomości powoda w sytuacji, gdy jednocześnie Sąd stwierdził (str. 8 uzasadnienia), że podmiot ten w dniu 13 grudnia 1982r. nie istniał;

b) przedmiotowy gazociąg - linia (...) jest urządzeniem widocznym w rozumieniu art. 292 kc, w tym zakresie opierając się jedynie na twierdzeniach pozwanego, nie dając jednocześnie uzasadnienia, czemu nie dał wiary twierdzeniom powoda, co doprowadziło do sprzecznego z rzeczywistym stanem faktycznym ustaleniem na potrzeby sprawy, że istnieją trwałe i widoczne urządzenia na nieruchomości powoda;

3. art. 207 § 3 kpc przez przyjęcie do rozpoznania zarzutu zasiedzenia prawa odpowiadającego treści służebności wraz z powołanymi na jego poparcie dowodami (złożonymi jeszcze w kolejnym piśmie) w sytuacji, gdy powyższe twierdzenia i dowody były na etapie ich zgłaszania sprekludowane - pozwany utracił prawo ich powoływania, z uwagi na to, że termin do ich zgłoszenia upłynął bezskutecznie najpóźniej w dniu 23 maja 2012r.
i w tym kontekście w trybie art. 308 kpc, apelujący wniósł również o weryfikację postanowień Sądu I instancji dopuszczających dowody wskazane w piśmie z dnia 21 maja 2013r. wobec faktu, iż dowody te były spóźnione, nie tylko mając na względzie fakt, że rygor z art. 207 § 3 kpc został nałożony w 2012r., ale i dlatego, że pismo to zostało złożone przeszło miesiąc po doręczeniu pozwanej treści opinii biegłego - zgodnej z jej wcześniejszym stanowiskiem; a także o kontrolę trafności postanowienia o oddaleniu wniosku dowodowego o dopuszczenie dowodu z uzupełniającej opinii biegłego w sytuacji, gdy Sąd przyznaje, że
w przypadku braku stwierdzenia zasiedzenia strefa ochronna gazociągu wynosi po 15 m od osi gazociągu, a więc jest taka, jak powód konsekwentnie wskazywał od początku procesu;

4. art. 328 § 2 kpc przez niezamieszczenie w wyroku i jego uzasadnieniu zdarzenia, od którego Sąd przyjął początek biegu terminu potrzebnego do zasiedzenia prawa odpowiadającego treścią służebności przesyłu, co powoduje brak możliwości konstruktywnej oceny, czy przyjęty na dzień 13 marca 1982r. termin jest ustalony prawidłowo;

5. art. 217 § 2 kpc w zw. z art. 227 kpc poprzez oddalenie wniosku dowodowego powoda o dopuszczenie dowodu z uzupełniającej opinii biegłego mimo, że zmierzał on do wyjaśnienia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy, a Sąd przyznał, że jego oddalenie jest wynikiem wyłącznie faktu uznania, że doszło do zasiedzenia prawa;

6. art. 232 zd. 1 kpc w zw. z art. 229 kpc i art. 230 kpc (zasada kontradyktoryjności) poprzez przyjęcie mniejszej szerokości obszaru wyłączonego z użytkowania, na skutek umiejscowienia gazociągu, niż to wskazywały strony;

II. jak również prawa materialnego, tj.:

1. art. 7 kc przez jego niezastosowanie, tj. nieprzyjęcie, że powód obalił domniemanie istnienia dobrej wiary po stronie pozwanego w sytuacji, gdy z zebranego materiału dowodowego – zdaniem apelującego - wynika, iż powód takie domniemanie obalił, co doprowadziło do naruszenia art. 172 § 2 kc, w ten sposób, iż Sąd nie przyjął trzydziestoletniego terminu potrzebnego do stwierdzenia zasiedzenia służebności odpowiadającej służebności przesyłu;

2. art. 292 kc w zw. z art. 305 ⁵ kc przez ich błędną wykładnię, tj. przez przyjęcie, że posadowione na nieruchomości powoda urządzenia w postaci gazociągu (...) są widoczne, a co za tym idzie istniała możliwość zasiedzenia prawa odpowiadającego treści służebności przesyłu;

3. art 292 kc w zw. z art. 176 § 1 kc i art. 172 kc przez ich błędną wykładnię, polegającą na zaliczeniu do okresu zasiedzenia pozwanego okresu korzystania ze służebności przez jego poprzednika prawnego, posiadającego status przedsiębiorstwa państwowego
i przyjęcia istnienia dobrej wiary pozwanego w sytuacji, gdy z zebranego materiału dowodowego wynika – zdaniem apelującego - istnienie po jego stronie złej wiary.

W konkluzji apelujący wniósł o zmianę kwestionowanego wyroku w zaskarżonej części i zasądzenie na rzecz strony powodowej kwoty 204.419 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia wytoczenia powództwa, ewentualnie o uchylenie wyroku w tej części
i przekazanie sprawy Sądowi I Instancji do ponownego rozpoznania, a także o rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje według norm przepisanych.

(apelacja k. 548 - 555)

Strona pozwana zaskarżyła powyższy wyrok jedynie w zakresie rozstrzygnięcia
w przedmiocie kosztów procesu, tj. w zakresie punktu 2 wyroku w całości, zarzucając naruszenie prawa procesowego poprzez pominięcie i niezastosowanie art. 98 § 1 kpc oraz odpowiednich przepisów rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U. Nr 163, poz.1349, ze zm.), jak również art. 102 kpc poprzez jego niezasadne zastosowanie.

W konsekwencji strona pozwana wniosła o zmianę postanowienia o kosztach postępowania w zakresie rozstrzygnięcia o kosztach procesu przez zasądzenie od powoda na rzecz strony pozwanej kwoty 8.358 zł, w tym 7.200 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego i 17 zł tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa oraz 1.141 zł tytułem kosztów uiszczonych na wydane w sprawie opinie, a także zasądzenie na rzecz pozwanej kosztów postępowania zażaleniowego.

(zażalenie k. 532 - 534)

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Zarówno apelacja, jak i zażalenie są bezzasadne.

Podniesione w zgłoszonym środku odwoławczym zarzuty obrazy zarówno prawa procesowego, jak i materialnego są chybione. Odnosząc się bowiem w pierwszej kolejności do zarzutów natury procesowej należy podnieść – wbrew stanowisku powoda – że Sąd
I instancji dokonał wnikliwej i wyczerpującej, logicznie uzasadnionej, a przez to przekonującej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego, na podstawie której dokonał rzeczowych ustaleń faktycznych, które poddał trafnej subsumpcji prawnej. Przede wszystkim należy podkreślić, że nie stanowiło uchybienia Sądu Okręgowego przyjęcie
w okolicznościach faktycznych niniejszej sprawy dobrej wiary strony pozwanej, a w istocie ówcześnie władającego przedmiotową częścią gruntu Skarbu Państwa, w imieniu którego działały (...) Zakłady (...), gdyż po pierwsze z art. 7 kc wynika domniemanie dobrej wiary, zaś z art. 341 kc domniemanie posiadania zgodnego z prawem. Nadto wprawdzie istotnie w dniu 1 listopada 1956r. wydano na rzecz W. M. akt nadania ziemi, stanowiący tytuł prawny poprzednika prawnego powoda do przedmiotowej nieruchomości, niemniej ukształtowany tym aktem nowy stan prawny tego gruntu nie znalazł żadnego odzwierciedlenia we właściwych rejestrach prawnych nieruchomości, gdyż księga wieczysta dla nieruchomości powoda została założona dopiero
w 1984r., tj. po posadowieniu rzeczonego gazociągu m. in. na terenie powoda i nawet wówczas początkowo – aż do 1986r. jako właściciel tej nieruchomości ujawniony był Skarb Państwa. W konsekwencji podnoszone przez skarżącego argumenty dowodzą w istocie jedynie braku inicjatywy powoda w ujawnieniu swojego prawa własności, który mimo uzyskania w 1956r. aktu nadania aż do 1986r. nie założył dla rzeczonej nieruchomości księgi wieczystej. Poza tym uwadze skarżącego zdaje się umykać okoliczność, że co do części jego nieruchomości, tj. do działki nr (...) została wydana w dniu 30 kwietnia 1981r. stosowna decyzja administracyjna przez Urząd Dzielnicowy – Ł. Wydział Wywłaszczeń w trybie art. 35 i art. 55 ustawy z dnia 12 marca 1958r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości, mocą której zezwolono na przeprowadzenie gazociągu przez grunty osób w niej wymienionych, w tym przez rzeczoną działkę, będącą wówczas we władaniu F. M. (2) – matki powoda, określając jednocześnie odszkodowanie z tego tytułu w wysokości 54.880 zł.

W przekonaniu Sądu wydanie powołanej decyzji w odniesieniu do części nieruchomości powoda również świadczy o dobrej wierze poprzedników prawnych pozwanej (Skarbu Państwa), tj. usprawiedliwionym okolicznościami faktycznymi przekonaniu
o przysługiwaniu mu tytułu prawnego do przedmiotowej nieruchomości, na której postanowił wykonać przedmiotową - gospodarczo, finansowo, społecznie, a nawet strategicznie ważką inwestycję - tj. gazociąg. W odniesieniu bowiem do gruntu, co do którego Skarb Państwa miał świadomość stanu prawnego wydawał stosowne decyzje, umożliwiające zgodnie z ówcześnie obowiązującym prawem realizację planowanej inwestycji, przewidując dla poszkodowanych wywłaszczeniem stosowne odszkodowanie. Nie ma zatem – a w każdym razie apelujący powód nie zdołał wykazać – okoliczności świadczących, że poprzednik prawny pozwanej
– Skarb Państwa nie zachowałby się podobnie także w odniesieniu do pozostałych gruntów, gdyby miał świadomość ich odmiennego od zakładanego, na podstawie ówcześnie dostępnych źródeł stanu prawnego. Szczególnie, że grunty te stanowiły nieużytki, a zatem dodatkowo nawet prima facie rodziły uzasadnione przekonanie Skarbu Państwa o statusie prawnym tych terenów jako gruntów państwowych.

W konsekwencji – wbrew stanowisku skarżącego – strona pozwana zdołała wykazać rozpoczęcie wykonywania na przedmiotowym gruncie prawa o treści odpowiadającej obecnej instytucji służebności przesyłu, zarówno w zakresie corpus (odpowiadającego treści tego prawa władztwa nad owym gruntem), jak i animus, tj. zamiaru wykonywania tego prawa. Jednocześnie pozwana wykazała nieprzerwany łańcuch następców prawnych pozostających
w posiadaniu rzeczonego gruntu w okresie kolejnych 20 lat w zakresie odpowiadającym treści służebności przesyłu począwszy od dnia 13 marca 1982r. początkowo przez (...) Zakłady (...) w m. st. W. jako przedsiębiorstwa państwowego, powstałego
z dniem 1 stycznia 1976r. z połączenia przedsiębiorstw państwowych (...) (...) Zakładów (...) w Ł. i (...) Okręgowych Zakładów (...)
w W., a następnie przez okres stosownego posiadania przez przedsiębiorstwo państwowe (...), które powstało zarządzenim nr (...)Ministra Górnictwa i Energetyki z dnia 2 sierpnia 1982r. z połączenia m. in. (...) Zakładów (...) w m. st. W., a następnie przekształconego w spółkę Skarbu Państwa. Przedmiotowa służebność została następnie w dniu 31 grudnia 2002r. przeniesiona przez (...) S.A. w W. na rzecz (...) spółki z o.o.
w W. jako wkład niepieniężny na pokrycie udziałów w postaci składników majątkowych, stanowiących zorganizowaną część przedsiębiorstwa (...) S.A.
w rozumieniu art. 55 ^{( 1)} kc, a następnie w dniu 22 stycznia 2008r. między (...) S.A.
i (...) Spółką z o.o. (poprzednia nazwa pozwanej) została zawarta umowa o przeniesienie własności składników aktywów trwałych stanowiących elemnty sieci przesyłowej lub dystrybucyjnej, w tym przedmiotowy gazociąg wysokiego ciśnienia (...).

Apelujący powód nie zdołał zatem – wbrew swoim twierdzeniom - wykazać, że
w przyjętym przez Sąd I instancji okresie 20 lat, tj. od 13 marca 1982r. do 13 marca 2002r. doszło do przerwania posiadania przez poprzedników prawnych strony pozwanej wykorzystywanej przez nich służebności odpowiadającej treścią służebności przesyłu. Tym bardziej, że kwestia, czy powód sprzeciwiał się, czy też nie takiemu funkcjonalnemu wykorzystaniu części jego nieruchomości przez stronę pozwaną nie miała znaczenia o tyle,
o ile nie znalazła ona wyrazu w konkretnych działaniach powoda przedsiębranych w celu przerwania biegu terminu zasiedzenia. Tymczasem apelujący nie dowiódł, że istotnie
w jakikolwiek sposób faktycznie przerwał bieg terminu zasiedzenia wykorzystywanego przez stronę pozwaną prawa. Nie świadczy o tym bynajmniej skierowane do organów ścigania zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa, które nie znalazło odzwierciedlenia
w podjęciu przeciwko jakiemukolwiek podmiotowi postępowania karnego, czego powód zresztą nie kwestionował, a co poza tym przede wszystkim w żaden sposób nie doprowadziło do przerwania biegu terminu zasiedzenia, bowiem w żaden sposób nie pozbawiło strony pozwanej władania ową częścią nieruchomości w sposób odpowiadający treścią służebności przesyłu. Podobnego skutku nie odniosło wystosowane przez powoda do strony pozwanej wezwanie do próby ugodowej.

W tym miejscu należy dobitnie podkreślić, że w świetle ugruntowanego orzecznictwa Sądu Najwyższego – czemu dał zresztą już wyraz Sąd I instancji w pisemnych motywach swojego rozstrzygnięcia – dla oceny właściwego terminu zasiedzenia, uzależnionego od dobrej lub złej wiary posiadacza zasadnicze znaczenie ma postać tej wiary w momencie objęcia przez konkretny podmiot rzeczy w posiadanie, a zatem w realiach analizowanego przypadku postać wiary poprzedników prawnych pozwanej w dacie rozpoczęcia wykorzystywania przedmiotowego gruntu w sposób odpowiadający treści służebności przesyłu. Zatem skoro – w świetle przytoczonych już wyżej argumentów - w dacie 13 marca 1982r. (...) Zakłady (...) jako przedsiębiorstwo państwowe działające
w istocie w imieniu i na rzecz Skarbu Państwa pozostawały w dobrej wierze, bowiem akt nadania ziemi z 1956r. nie został aż do 1986r. nigdzie odzwierciedlony w sposób umożliwiający ustalenie stanu prawnego przedmiotowego, to trafnie Sąd I instancji dla nabycia prawa rzeczowego odpowiadającego treścią aktualnej służebności przesyłu przyjął 20 letni okres zasiedzenia. Tym bardziej, że powód, czy jego poprzednicy prawni nie wykazali, żeby w okresie powstawania rzeczonej inwestycji (początek lat 80-tych XX w.) podnosili kwestię naruszenia ich prawa własności. Szczególnie w sytuacji, gdy powód sam przyznał, że był świadkiem powstawania tej inwestycji.

Mając powyższe na uwadze należy podnieść, że choć Sąd I instancji istotnie niefortunnie przez omyłkę wskazał w treści uzasadnienia kwestionowanego wyroku, że (...) (...) Zakłady (...) z dniem 13 marca 1982r. uzyskały możliwość korzystania z przedmiotowej nieruchomości w związku z rozpoczęciem eksploatacji gazociągu, w sytuacji gdy owo przedsiębiorstwo państwowe już wówczas nie istniało, bowiem od 1976r. zostało połączone z (...) Okręgowymi Zakładami (...)
w W. jako przedsiębiorstwo państwowe (...) w m. st. W., niemniej omyłka ta nie miała dla rozstrzygnięcia sprawy żadnego znaczenia,
w żaden sposób nie deprecjonując w pozostałej części logicznych i czytelnych wywodów Sądu Okręgowego.

W tym kontekście uznania Sądu Apelacyjnego nie mógł również zyskać zarzut niewskazania przez Sąd I instancji daty początkowej biegu terminu zasiedzenia prawa odpowiadającego treścią służebności przesyłu, skoro Sąd I instancji kilkukrotnie uczynił to
w sposób czytelny w treści swojego uzasadnienia, wyraźnie wskazując jako tę datę 13 marca 1982r. (k. 522v – 523 – tj. str. 22 – 23 uzasadnienia). Natomiast wskazywanie tej daty
w treści kwestionowanego wyroku w sprawie o zapłatę (zasądzenie świadczenia) nie było konieczne, gdyż przedmiotem oceny Sądu Okręgowego była zasadność zgłoszonego przez powoda roszczenia, a nie ewentualne stwierdzenie zasiedzenia przez stronę pozwaną konkretnego ograniczonego prawa rzeczowego, gdyż kwestia ta podlegała jedynie wpadkowo ocenie Sądu, wskutek zgłoszonego zarzutu. Zaś wyrok w niniejszej sprawie nie stanowi dla strony pozwanej podstawy dla ewentualnego wpisu tego prawa do księgi wieczystej,
w którym to celu strona pozwana musiałaby odrębnie wystąpić ze stosownym żądaniem.

W tym kontekście nie doszło również do zarzuconej obrazy prawa procesowego poprzez oddalenie wniosku o dopuszczenie dowodu z uzupełniającej opinii biegłego, gdyż wobec zasadności zarzutu zasiedzenia prawa odpowiadającego treścią służebności przesyłu czynienie w niniejszym postępowaniu dalszych wnikliwych ustaleń przez Sąd Okręgowy było zbędne i prowadziłoby jedynie do przewlekłości postępowania, co podzielił Sąd Apelacyjny.

Wobec powyższego akceptacji Sądu Apelacyjnego nie mogły zyskać również zarzuty obrazy art. 232 zd. 1 kpc w zw. z art. 229 kpc i art. 230 kpc, gdyż – jak zostało to już powyżej wskazane – rolą Sądu I instancji w niniejszej sprawie nie było precyzyjne ustalenie
i określenie treści oraz zakresu prawa zasiedzianego przez stronę pozwaną prawa odpowiadającego treścią służebności przesyłu.

Podobnie zamierzonego skutku nie mogły w sprawie odnieść argumenty „prekluzji” zarzutu przedawnienia, wobec uchybienia rygorom przewidzianym w art. 207 § 3 kpc, gdyż uwadze apelującego zdaje się umykać okoliczność, że zarzut zasiedzenia, podobnie jak zarzut potrącenia, czy przedawnienia roszczeń to nie tyle wniosek dowodowy, co środek merytorycznej obrony pozwanego, mający co najmniej procesowo-materialny charakter
i z tego względu nie podlega klasycznym regułom prekluzji dowodowej. Zaś strona może zgłosić takie zarzuty w istocie aż do zakończenia postępowania przed Sądem II instancji.

Wobec powyższego, podzielając stanowisko Sądu Okręgowego, Sąd Apelacyjny stwierdził również nietrafność sformułowanych przez skarżącego zarzutów obrazy prawa materialnego, tj. przede wszystkim art. 7 kc w zw. z art. 172 § 2 kpc, poprzez przyjęcie dobrej wiary poprzedników prawnych pozwanej w chwili rozpoczęcia wykonywania na przedmiotowej nieruchomości prawa odpowiadającego treścią służebności przesyłu, do czego odniesiono się już komentując kwestię rzekomej wadliwości dokonanej w tym zakresie przez Sąd oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego. Tym bardziej, że w świetle przytoczonego już przez Sąd I instancji orzecznictwa Sądu Najwyższego potencjalna zmiana natury dobrej albo złej wiary posiadacza zmierzającego do nabycia określonego prawa
w drodze zasiedzenia nie determinuje ewentualnej zmiany okresu zasiedzenia, od którego upływu uzależnione jest nabycie prawa przez zasiedzenie. Rozstrzygający jest w tym kontekście charakter dobrej albo złej wiary w momencie objęcia rzeczy w posiadanie
– rozpoczęcia wykorzystywania nieruchomości w sposób odpowiadający służebności przesyłu.

W konsekwencji - wbrew formułowanym przez powoda argumentom - Sąd I instancji, w oparciu o obszerne i ugruntowane orzecznictwo Sądu Najwyższego trafnie i wyczerpująco uzasadnił możliwość doliczenia do okresu posiadania przez pozwaną prawa odpowiadającego treścią służebności przesyłu okresów posiadania tego prawa przez jej poprzedników prawnych w zakresie niezbędnym do upływu wymaganego dla nabycia w drodze zasiedzenia tego prawa w dobrej wierze terminu 20 lat. Z wyroku Sądu Najwyższego z dnia 13 października 2011r., wydanego w sprawie V CSK 502/11 (Lex 1096048) wynika bowiem, że posiadanie przez przedsiębiorstwo państwowe określonych urządzeń (energetycznych, przesyłowych) i cudzej nieruchomości, na której zostały one posadowione jest posiadaniem
w rozumieniu art. 352 kc i może prowadzić do zasiedzenia służebności gruntowej odpowiadającej służebności przesyłu. Przy czym o ile osoba prawna, która przed dniem
1 lutego 1989r., mając status państwowej osoby prawnej, nie mogła nabyć własności nieruchomości, ani ograniczonych praw rzeczowych, o tyle nie ulega wątpliwości, że do okresu posiadania wykonywanego po dniu 1 lutego 1989r. może doliczyć okres posiadania Skarbu Państwa sprzed tej daty (wyrok SN z 25.01.2006r. I CSK 11/2005, MP 2006/24 str. 1341; wyrok z 10.04.2008r., IV CSK 21/2008, LexPolonica 1879481; wyrok z 17.12.2008r.,
I CSK 171/2008, OSNC 2010/1/5 i uchwała z 17.12.2010r., III CZP 108/2010, LexPolonica 2427699 oraz uchwała z 22.10.2009r., III CZP 70/09, OSNC 2010/5/64).

Już tylko na marginesie należy podnieść, że sugerowana przez skarżącego wykładnia znajdujących w niniejszej sprawie przepisów dotyczących dobrej wiary posiadacza oraz wpływu jej potencjalnej zmiany na wymiar okresu niezbędnego do nabycia prawa w drodze zasiedzenia - poza sprzecznością z zaprezentowaną, utrwaloną linią orzecznictwa - jest o tyle nietrafna, że wprowadzałaby w istocie w każdym przypadku niepewność zarówno, co do oceny natury wiary posiadacza, jak i niezbędnego minimalnego okresu posiadania dla nabycia prawa w drodze zasiedzenia, czyniąc de facto zasiedzenie instytucją martwą, bowiem na przestrzeni i tak już relatywnie długich okresów posiadania, rzadko kiedy w ich toku nie dochodziłoby do modyfikacji natury wiary posiadacza wobec zmieniających się na przestrzeni czasu okoliczności faktycznych. Eliminowałoby to w praktyce do jedynie wyjątkowych i niezwykle rzadkich przypadków możliwość doliczania okresu posiadania wykonywanego przez poprzednika prawnego, nawet w sytuacji gdy ów poprzednik rozpoczynał bieg terminu zasiedzenia, będąc w dobrej wierze – usprawiedliwionym okolicznościami przekonaniu o przysługiwaniu mu tytułu prawnego do nieruchomości, którą włada, wykorzystuje. Tymczasem nie taki był zapewne zamysły ustawodawcy, który wprowadzając instytucje zaszłości (zasiedzenia, przemilczenia, przedawnienia) dążył do uregulowania istniejących w obrocie prawnym, a niepożądanych stanów niepewności
w odniesieniu do doniosłego i podlegającego ochronie prawnej zjawiska posiadania (art. 336
i nast. kc).

Wobec powyższego Sąd Apelacyjny nie podzielił również podnoszonych przez apelującego zarzutów art. 292 kc w zw. z art. 305 ^{( 5)} kc, polegających na przyjęciu, że posadowione na przedmiotowej nieruchomości powoda urządzenie w postaci gazociągu (...) jest widoczne, a w efekcie stwarza możliwość nabycia w drodze zasiedzenia prawa odpowiadającego treścią służebności przesyłu. Uwadze skarżącego zdaje się bowiem umykać, przede wszystkim, że w odniesieniu do prawa o treści odpowiadającej aktualnej służebności przesyłu przepisy o służebnościach, w tym art. 292 kc, muszą z istoty rzeczy mieć jedynie odpowiednie zastosowanie (wyrok SN z 31.05.2006r., IV CSK 149/2005, LEXPolonica 409449), właśnie przez wzgląd na specyfikę i przedmiot tych służebności oraz właściwości niezbędnych do wykorzystania tych nieruchomości urządzeń przesyłowych, o czym ustawodawca wprost przesądził w art. 305 ^{( 4)} kc. „Widoczność” urządzeń przesyłowych musi być zatem interpretowana odpowiednio, tj. tak – jak w analizowanym przypadku – gdy z pola widzenia nie można tracić, że owa „trwałość”, a przede wszystkim „widoczność” urządzania muszą być ujmowane w sposób funkcjonalny, uwzględniający przedmiot konkretnego prawa odpowiadającego treścią służebnością przesyłu, w tym właściwości materii - substancji podlegających przesyłowi, a w konsekwencji również postaci i parametrów urządzeń przesyłowych wykorzystywanych do ich przesyłu, a zatem posiadania, wykorzystania obciążonego gruntu. Zatem owa „widoczność” urządzeń przesyłowych musi być adekwatna do przedmiotu samej służebności i sposobu jej realizacji. Przy czym posiadanie służebności nie musi tu być wykonywane w sposób ciągły, lecz stosownie do potrzeb – jak ma to miejsce właśnie w przypadku służebności przesyłu (op. cit. IV CSK 149/2005). W podobny sposób
w odniesieniu m. in. do gazociągów wypowiadał się już Sąd Najwyższy (wyrok SN
z 16.01.2013r., II CSK 289/12, LEX nr 1288634, wyrok SN z 6.07.2011r., I CSK 157/11, Biul. SN 2011/12 s.12 i wyrok z 24.04.2002r., V CKN 942/00, OSP 2003/7-8/100), a także Sąd Apelacyjny w Łodzi (wyrok z 30.01.2014r., I ACa 929/13, niepubl.), które to stanowiska Sąd Apelacyjny w składzie orzekającym w niniejszej sprawie w pełni podziela. Wynika
z nich, że gazociągi, wodociągi i kanalizacje, to w przeważającej części urządzenia podziemne i już z tego względu nieracjonalna jest interpretacja art. 292 kc, której wynikiem byłoby wymaganie, aby rura gazowa w toku biegu terminu zasiedzenia była widoczna dla właściciela każdej nieruchomości, przez którą to urządzenie przebiega. Tym bardziej, że odnosząc się do urządzeń przesyłowych ustawodawca nie odnosi się do widocznych urządzeń naziemnych. Omawiane unormowanie nie wymaga zatem, żeby zachodziła „widoczność” urządzenia na powierzchni gruntu.

Naturalnie nie ulega wątpliwości, że urządzenie powinno stanowić dla właściciela wyraźne ostrzeżenie przed działaniem podmiotu, który korzystając z urządzenia przesyłowego umiejscowionego w gruncie może doprowadzić do uzyskania odpowiedniej służebności gruntowej i z tego względu należy przyjąć, że w wypadku urządzenia podziemnego, każdoczesny właściciel nieruchomości powinien mieć zapewnioną możliwość uzyskania wiedzy o usytuowaniu na jego nieruchomości urządzenia przesyłowego. Zatem jeżeli każdoczesny właściciel nieruchomości w toku biegu zasiedzenia miał wiedzę
o zlokalizowaniu na niej gazociągu, to spełnienie przesłanki widoczności urządzenia wątpliwości budzić nie może. Jeżeli natomiast wystąpił brak takiej wiedzy u kolejnego właściciela, to należy przyjąć, że omawiana przesłanka jest spełniona, jeżeli urządzenie zostało tak oznakowane, że właściciel obiektywnie oceniając mógł i powinien taką wiedzę posiadać - magistrale przesyłowe są bowiem trwale oznakowane w terenie (§ 8 ust. 4 rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 30 lipca 2001r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać sieci gazowe). Okoliczności te w niniejszej sprawie dodatkowo o tyle nie budzą wątpliwości, że powód przyznał, że był świadkiem wznoszenia tego gazociągu.

Biorąc powyższe na uwadze, zdaniem Sądu Apelacyjnego, znajdujące się na przedmiotowej nieruchomości oznaczenia przebiegu umieszczonej pod ziemią rury gazociągu w postaci słupków – znaczników wyczerpywało w realiach niniejszej sprawy przesłanki trwałego, widocznego urządzenia. Podobnie jak niezbędny, z uwagi na przedmiot tego prawa odpowiadającego treścią służebności przesyłu, sposób eksploatacji zajętego przez rzeczony gazociąg terenu wraz z pasem przylegającym, polegający na okresowych inspekcjach gazociągu przez pracowników pozwanej, kontroli stanu infrastruktury, poprawności oznaczeń, ich sukcesywnej wymianie i modernizacji, czy uzasadnionych interwencjach
w związku funkcjonowaniem infrastruktury przesyłowej.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 385 kpc, Sąd Apelacyjny oddalił apelację jako bezzasadną.

Na podstawie art. 385 kpc w zw. z art. 397 § 2 kpc, Sąd Apelacyjny oddalił również zażalenie strony pozwanej na zawarte w kwestionowanym wyroku rozstrzygnięcie
w przedmiocie kosztów procesu. Wbrew zarzutom skarżącej Sąd I instancji powołał
bowiem w uzasadnieniu wyroku, w części poświęconej rozstrzygnięciu w przedmiocie kosztów postępowania przyczyny, dla których nie obciążył powoda tymi kosztami. Nadto
– niezależnie od oceny sytuacji materialnej powoda, która była zresztą podstawą zwolnienia go od kosztów sądowych w niniejszej sprawie – Sąd Okręgowy miał również na względzie skomplikowany charakter faktyczny i prawny zgłoszonych roszczeń oraz podniesionego przez stronę pozwaną zarzutu zasiedzenia, od którego oceny w istocie zależała z kolei ocena trafności wytoczonego powództwa, a zatem wynik niniejszego sporu nie był dla żadnej ze stron przewidywalny.

Poza tym w kontekście realiów tej sprawy nie sposób stracić z pola widzenia, że bez względu na to, w jaki sposób strona pozwana nabyła rzeczone prawo odpowiadające treścią służebności przesyłu, powód bez wątpienia jest ograniczony w zakresie korzystania ze swojej własności.

W konsekwencji na podstawie art. 98 § 1 – 3 kpc i art. 108 § 1 kpc w zw. z art. 397 § 2 kpc i § 2 ust. 1 i 2, § 6 pkt 4 i § 12 ust. 2 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości
z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenie przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1349 ze zm.), Sąd Apelacyjny zasądził od strony pozwanej na rzecz powoda kwotę 600 złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania zażaleniowego.

Wobec powyższego, na podstawie art. 102 kpc w zw. z art. 108 § 1 kpc, Sąd Apelacyjny również nie obciążył powoda obowiązkiem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego na rzecz strony pozwanej.