Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Łodzi

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 lutego 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący:	SSA Małgorzata Stanek (spr.)
Sędziowie:	SSA Wiesława Kuberska SSA Bożena Błaszczyk
Protokolant:	stażysta Joanna Płoszaj

po rozpoznaniu w dniu 15 lutego 2013 r. w Łodzi

na rozprawie

sprawy z powództwa Ł. G.

przeciwko B. M.

o ochronę praw autorskich

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi

z dnia 14 maja 2012 r. sygn. akt II C 818/10

1. oddala apelację;

2. zasądza od pozwanego B. M. na rzecz powoda Ł. G. kwotę 2.070 (dwa tysiące siedemdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Sygn. akt I ACa 1155/12

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 14 maja 2012 r. Sąd Okręgowy w Łodzi zobowiązał pozwanego B. M. do opublikowania w najbliższym wydawanym numerze katalogu ofert Biura (...) w Ł. na jego koszt, na tylnej okładce, czcionką (...)o rozmiarze nie mniejszym niż 12, oświadczenia następującej treści: „B. M., prowadzący działalność gospodarczą pod nazwą Biuro (...) przeprasza Pana Ł. G. za zawinione naruszenie jego dóbr osobistych oraz praw autorskich, do czego doszło na skutek bezprawnego rozpowszechniania zdjęć, których autorem jest Pan Ł. G., w tym także zdjęć, na których utrwalony był jego wizerunek, poprzez ich wykorzystanie bez zezwolenia w naszych materiałach reklamowych w postaci Katalogu ofert (...)"; zasądził od B. M. na rzecz Ł. G. kwoty:

a) 10.000 zł tytułem zadośćuczynienia z ustawowymi odsetkami od kwoty:

⚫

5.000 zł od dnia 17 czerwca 2010 r. do dnia zapłaty,

⚫

5.000 zł od dnia 7 lipca 2010 r. do dnia zapłaty,

b) 31.795,20 zł tytułem odszkodowania z ustawowymi odsetkami od kwoty:

⚫

20.789,20 zł od dnia 17 czerwca 2010 r. do dnia zapłaty,

⚫

11.006 zł od dnia 7 lipca 2010 r. do dnia zapłaty oraz

c) 2.777 zł tytułem zwrotu kosztów procesu;

oddalił powództwo w zakresie żądania odsetek ustawowych od kwoty 5.000 zł za okres od dnia 17 czerwca 2010 r. do dnia 6 lipca 2010 r. oraz od kwoty 11.006 zł za okres od dnia 17 czerwca 2010 r. do dnia 6 lipca 2010 r.; umorzył postępowanie w pozostałej części oraz orzekł w przedmiocie kosztów procesu.

Powyższe rozstrzygnięcie zapadło na podstawie następujących ustaleń:

Pozwany prowadzi działalność gospodarczą pod nazwą Biuro (...) w Ł.. W sezonie letnim 2007 i 2008, w oparciu o umowę zlecenia, powód wykonywał obowiązki instruktora żeglarstwa na obozie organizowanym przez pozwanego. Podczas rejsów latem 2008 r. powód wykonał zdjęcia, które udostępnił uczestnikom rejsu i kadrze, wysyłając link, e - maile lub za pośrednictwem portalu (...).

Zdjęcia powód przesyłał uczestnikom obozu w celach pamiątkowych, nikomu nie wyrażał zgody na publikację tych zdjęć, nikt też powoda o taką zgodę nie pytał. Na niektórych z tych zdjęć widoczny był także powód.

Przedmiotowe zdjęcia nie zostały przesłane pozwanemu przez powoda. Pozwany otrzymał je od jednej z uczestniczek obozu - P. K. drogą elektroniczną.

P. K. nie informowała pozwanego, że zdjęcia nie zostały zrobione przez nią.

Czterdzieści sześć sztuk z tych zdjęć, w tym pięć, na których znajduje się wizerunek powoda, zostało następnie wykorzystane przez pozwanego na tylnej okładce katalogu ofert Biura pozwanego na sezon 2009 r. wśród innych ok. 200 - 250 zdjęć wybranych do kolażu przez wykonawcę katalogu - J. K. z firmy (...).

J. K. nie pytał pozwanego, czy jest zgoda autora zdjęć na ich wykorzystanie, ani nie sprawdzał zastrzeżeń dotyczących praw autorskich
w metryczkach zdjęć.

Pozwany nigdy nie zwracał się do powoda z prośbą o zgodę na wykorzystanie zdjęć i ich publikację. Strony nie zawierały żadnej umowy przenoszącej prawa autorskie powoda do tych fotografii. Publikacja zdjęć autorstwa powoda w katalogu pozwanego nastąpiła bez wiedzy powoda.

Ceny rynkowe wynoszą:

- za wykonanie i użycie w katalogu firmowym kolekcji 46 zdjęć - 10.000 zł,

- za użycie zdjęć w Internecie – 2.000 zł,

- za użycie wizerunku autora – 2.000 zł,

- za prawo niepodpisania zdjęć sygnaturą autorską - 50% wartości wykonania i użycia zdjęć na każdym polu eksploatacji ( 50% x 12.000 zł = 6.000 zł), co łącznie daje kwotę 20.000 zł.

Powód jest absolwentem (...) Szkoły (...) w S.. Był nim także w momencie wykonywania przedmiotowych zdjęć, z tym, że przed dyplomem. Szkoła, którą ukończył powód jest szkołą prywatną, policealną.

Powodowi nie odpowiada sposób wykorzystania zdjęć jego autorstwa, ani sposób ich obróbki dokonanej na zlecenie pozwanego na okładce katalogu.

Pozwany jest właścicielem kilkunastu jachtów wykorzystywanych w trakcie organizowanych przez niego obozów. Ma 50% udziałów w prawie dzierżawy działki na M., własności budynków posadowionych na tej działce,
100 metrowego mieszkania w Z. i lokalu użytkowego w Ł., gdzie znajduje się biuro firmy. Pozostałą część udziałów w w/w majątku ma żona powoda, z którą powód pozostaje w ustroju rozdzielności majątkowej. Nieruchomości pozwanego są obciążone hipotekami. Dochody pozwanego
w 2011 r. wyniosły ok. 400.000 zł.

Pismami z dnia 15 września 2009 r. ( doręczonym w dniu 22 września
2009 r.) oraz z dnia 9 lutego 2010 r. powód wezwał pozwanego do zapłaty wynagrodzenia za wykorzystanie zdjęć jego autorstwa oraz wizerunku powoda.

W odpowiedzi na nie pozwany odmówił zapłaty, zakwestionował autorstwo powoda i wskazał na przysługujące mu prawa do wykorzystanych w katalogu zdjęć.

Według tabeli wynagrodzeń Związku (...), zawierającej stawki minimalne honorariów autorskich za wykorzystanie utworów fotograficznych, wynagrodzenie za wykorzystanie jednego zdjęcia
w formacie A8 wynosi 128 zł, a za wykorzystanie zdjęcia na okładce dodatkowo wynagrodzenie takie podwyższa się o 80% tej kwoty.

Obecnie cenniki (...) nie są stosowane z uwagi na wolny rynek. W praktyce ceny ustalane za wykorzystanie zdjęć są wyższe.

W ocenie Sądu Okręgowego powództwo zasługiwało na uwzględnienie w znacznej części. Wykonane przez powoda fotografie są utworami
w rozumieniu art. 1 ust. 1 prawa autorskiego, jako wytwór i przejaw jego twórczej działalności, co oznacza, że podlegają ochronie wynikającej
z przepisów prawa autorskiego. Pozwany nie posiadał zgody autora zdjęć na ich wykorzystanie i publikację, choć prowadząc działalność gospodarczą
i publikując corocznie katalogi z wykorzystaniem zdjęć w celach marketingowych winien mieć świadomość konieczności posiadania takiej zgody. Poprzestanie na domniemanej zgodzie, wynikającej jedynie z faktu otrzymania zdjęć od uczestnika imprezy organizowanej przez pozwanego, bez sprawdzenia ich autorstwa, nie może być poczytane pozwanemu, jako należyta staranność. Wykorzystując zatem zdjęcia powoda bez jego wiedzy
i zgody, pozwany naruszył w sposób zawiniony (w postaci co najmniej niedbalstwa) autorskie prawa powoda. W tej sytuacji należało uznać za uzasadnione żądanie powoda o zakazanie pozwanemu naruszania dóbr osobistych powoda ( art. 81 ust. 1 prawa autorskiego), jego autorskich praw osobistych i majątkowych, a co za tym idzie o zobowiązanie pozwanego do złożenia oświadczenia o treści i formie określonej w pozwie, jak również
o zapłatę zadośćuczynienia w oparciu o art. 78 ust. 1 prawa autorskiego. Treść oświadczenia zaproponowana w pozwie uwzględnia rozmiar i skutki naruszenia, jak również zasięg publikacji powodującej naruszenie. Zmiana dokonana przez sąd dotyczyła jedynie określenia wielkości czcionki oświadczenia o przeproszeniu i jego wielkości, co stanowiło wyłącznie jego element techniczny, a nie merytoryczny. Ze względu na to, że naruszenie praw autorskich w sprawie było zawinione, zasadne było również żądanie powoda, oparte na podstawie art. 79 ust. 1 pkt. 3 lit. b prawa autorskiego, naprawienia wyrządzonej szkody poprzez zapłatę sumy pieniężnej
w wysokości odpowiadającej trzykrotności stosownego wynagrodzenia, które w chwili jego dochodzenia byłoby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie z utworu. Wynagrodzenie to zostało ustalone według tabeli wynagrodzeń Związku (...), zawierającej stawki minimalne honorariów autorskich za wykorzystanie utworów fotograficznych i uwzględnia format zdjęć, okoliczność, że wynagrodzenie za wykorzystanie jednego zdjęcia w formacie A8 wynosi 128 zł oraz okoliczność, że za wykorzystanie zdjęcia na okładce dodatkowo wynagrodzenie takie podwyższa się o 80% tej kwoty. W zakresie, w jakim w toku niniejszego procesu powód cofnął pozew, na podstawie
art. 355 § 1 k.p.c., Sąd umorzył postępowanie w sprawie.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł pozwany, zaskarżając go
w części zasądzającej od pozwanego na rzecz powoda:

1. w pkt. 2a. - w całości kwotę 10.000 zł tytułem zadośćuczynienia wraz z ustawowymi odsetkami od kwoty:

- 5.000 zł od dnia 17 czerwca 2010 r. do dnia zapłaty;

- 5.000 zł od dnia 7 lipca 2010 r. do dnia zapłaty;

2. w pkt. 2b. - ponad kwotę 8.000 zł – tj. w zakresie kwoty 23.795,20 zł tytułem odszkodowania z ustawowymi odsetkami od kwoty:

- 20.789,20 zł od dnia 17 czerwca 2010 r. do dnia zapłaty;

- 3.006 zł od dnia 7 lipca 2010 r. do dnia zapłaty;

3. w pkt. 2c. zasądzającym zwrot kosztów procesu w związku
z wartościami zasądzonymi w punktach 2a i 2b wyroku;

a nadto w części zawartej w pkt. 1. - w zakresie uznania naruszenia dóbr powoda za „zawinione", w pkt. 5. - nakazującym ściągnięcie od B. M. na rzecz Skarbu Państwa kwotę 3.290 zł tytułem nieuiszczonych opłat sądowych od pozwu.

Skarżący wyrokowi temu zarzucił:

I naruszenie prawa materialnego, tj.:

- art. 78 ust. 1 zdanie trzecie w zw. z art. 78 ust. 1 zdanie drugie Prawa autorskiego - poprzez ich błędną interpretację polegającą na przyjęciu, że działanie pozwanego stanowiło zawinione naruszenie osobistych praw autorskich powoda, wobec czego Sąd nakazał pozwanemu złożenie oświadczenia zawierającego stwierdzenie, iż pozwany przeprasza powoda „za zawinione naruszenie" i przyznał powodowi zadośćuczynienie z tego tytułu, podczas gdy - co wynika ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, w szczególności zeznań świadka P. K. - pozwany
w czasie publikacji zdjęć był przekonany, że zdjęcia są autorstwa innej osoby, która wyraziła zgodę na ich bezpłatne wykorzystanie,

- art. 79 ust. 1 pkt. 3) lit. b) Prawa autorskiego - poprzez nieuzasadnione przyjęcie, że naruszenie przez pozwanego majątkowych praw autorskich powoda było zawinione i tym samym stanowiło podstawę do żądania przez powoda odszkodowania w wysokości trzykrotności stosownego wynagrodzenia, które w chwili jego dochodzenia byłoby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie z utworu,

II naruszenie prawa procesowego, tj.:

- art. 233 § 1 k.p.c. poprzez zaniechanie wszechstronnego
i obiektywnego rozważenia wszystkich okoliczności sprawy, polegające na bezpodstawnej odmowie nadania waloru wiarygodności zeznaniom pozwanego, złożonym do akt dokumentom w postaci umów licencyjnych na wykorzystanie zdjęć P. T., umowy o wykonanie reportażu fotograficznego przez K. D. oraz pominięcie w całości opinii biegłego
M. K. oraz wartości wskazanych w nim tytułem wynagrodzenia dla powoda za wykorzystanie jego zdjęć, podczas gdy wszystkie te dowody
w zestawieniu ze sobą wskazują na znacznie niższe kwoty wynagrodzenia za fotografie powoda w wysokości 40 - 50 zł za zdjęcie lub kwotę 4.000 zł za reportaż tematyczny (kolekcję zdjęć) i stoją w sprzeczności z przyjętymi przez Sąd w całości twierdzeniami biegłego A. W. o należnym powodowi wynagrodzeniu,

- art. 52 k.p.c. w zw. z art. 281 k.p.c. w zw. z art. 49 k.p.c. - poprzez brak rozstrzygnięcia postanowieniem wniosku strony powodowej z dnia
22 czerwca 2011 r. w przedmiocie wyłączenia biegłego M. K.,
a mimo tego pominięcie opinii wydanej przez tego biegłego przy wydaniu wyroku w sprawie i uznanie jedynie opinii biegłego A. W., pomimo że okoliczności wskazywane przez stronę powodową co do braku bezstronności biegłego nie zostały wyjaśnione przez sąd orzekający poprzez stosowne przesłuchanie biegłego M. K. na rozprawie przed Sądem,

III błędy w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wydania zaskarżonego orzeczenia, a to:

- nieuzasadnione przyjęcie, że w praktyce ceny ustalane za wykorzystanie zdjęć są wyższe niż wskazane w cennikach (...),
w szczególności wobec złożenia do akt sądowych faktur i umów potwierdzających sprzedaż fotografii na potrzeby publikacji książkowych, czy kolekcji zdjęć reportażowych z imprezy turystycznej pozwanego w tym również cyklów zdjęć (kolekcji) za kwoty 40 zł i 50 zł za 1 zdjęcie przez
P. T., umowy z p. K. D. (2) na wykonanie reportażu z imprezy pozwanego o takim samym charakterze, co zdjęcia powoda obejmująca wynagrodzenie w wysokości 4.000 zł (kilka tysięcy zdjęć), czy przedłożenia faktury za zakup zdjęć w portalu internetowym www.fotolia.com;

- bezzasadne przyjęcie, że tabela Związku (...) zawierająca stawki minimalne honorariów autorskich za wykorzystanie utworów fotograficznych, wymaga podwyższenia wynagrodzenia podstawowego za zdjęcie formatu A8 - 128 zł za jego wykorzystanie na tylnej stronie okładki o 80% (a zatem do kwoty łącznej 230,40 zł), podczas gdy wymieniony cennik (tabela wynagrodzeń) wskazuje na podwyższenie wynagrodzenia za umieszczenie zdjęcia na tylnej stronie okładki, tylko w przypadku, gdy jest to powtórzenie motywu wewnątrz katalogu lub z okładki;

- nieuzasadnione przyjęcie, że opinia biegłego A. W. jest rzetelna i wyjaśniająca wszystkie kwestie konieczne do rozstrzygnięcia sprawy, zaś wątpliwości stron biegły wyjaśnił w ustnej opinii uzupełniającej -
w szczególności wobec faktu, iż biegły w opinii dokonał stworzenia hipotetycznej sytuacji, co do której następnie dokonał rozpytania funkcjonujących na tzw. rynku znajomych fotografów (nie wszystkich ujawnionych przez biegłego) utrzymujących się z fotografowania i sprzedaży fotografii, pomimo, że znacznie wyższe kwalifikacje, czy wyższy zapewne poziom artystyczny wykonywanych przez nich fotografii nie może być porównywany z poziomem umiejętności i prac powoda, mając na uwadze również fakt, iż - jak Sąd (w ślad również za biegłym) w uzasadnieniu orzeczenia stwierdził - zdjęcia powoda „nie odznaczają się nowatorstwem środków artystycznego wyrazu, wyjątkowym nakładem inwencji twórczej, czy wysiłku realizatorskiego, a te okoliczności niewątpliwie wpływają na wysokość wynagrodzenia należnego za wykorzystanie zdjęć. Wykonane przez powoda zdjęcia rejestrują młodych ludzi w wakacyjnych okolicznościach.",

- bezzasadne przyjęcie, że należne wynagrodzenie za „kolekcję" zdjęć powoda wynosi 10.000 zł na podstawie uśrednionych kwot wynikających
z oświadczeń fotografów, jakiego wynagrodzenia by zażądali, podczas gdy nie ma żadnych podstaw do przyjęcia, iż takie wartości istotnie na rynku sprzedaży fotografii były uzyskiwane, co stoi w sprzeczności z koniecznością ustalenia realnych stawek za wykonanie zdjęć przez powoda - w tym
w zestawieniu z opinią biegłego K., którą Sąd pominął
w rozważaniach dotyczących wysokości wynagrodzenia, pomimo,
iż wskazywała również wartości ewentualnie przysługujące powodowi za wykonane zdjęcia, choć zdecydowanie odmienne od wartości wskazywanych przez biegłego A. W.;

- pominięcie kwot ewentualnego wynagrodzenia powoda za wykorzystanie zdjęć w wysokości od 1.000 do 4.000 zł, a nadto odniesienie do stawek (...) wskazanych w opinii biegłego K. i uznanie tej opinii za zdyskwalifikowaną przez dodanie osobistego zdania biegłego na temat konfliktu, co miało nasuwać wątpliwości co do bezstronności biegłego, podczas gdy biegły w zakresie wynagrodzenia wypowiedział się w sposób rzeczowy, zaś co do okoliczności związanej z ustaleniem czy biegły zachował bezstronność, czy nie Sąd nie przeprowadził żadnego postępowania wyjaśniającego, dopuszczając dowód z opinii innego biegłego;

- nieuzasadnione przyjęcie, że łączna cena rynkowa za wykorzystanie zdjęć powoda wynosi 20.000 zł, podczas gdy taka wartość wynika
z uwzględnienia użycia zdjęć także w Internecie (2.000 zł) i podwyższenia wynagrodzenia o 50% także na tym polu eksploatacji (w Internecie –
1.000 zł), które to naruszenie nie miało miejsca i ostatecznie roszczenie
w tym zakresie zostało cofnięte przez powoda na rozprawie w dniu
25 kwietnia 2012 r., a zatem przyjęcie łącznej ceny rynkowej – niezależnie od faktu kwestionowania jej wysokości przez pozwanego w ogólności - zawyżonej co najmniej o kwotę 3.000 zł, czego Sąd w uzasadnieniu wyroku nie skorygował w żadnym zakresie;

- bezpodstawne uznanie za niewiarygodne zeznań pozwanego, że
w dacie publikacji fotografii posiadał zgodę na ich wykorzystanie, podczas gdy zdjęcia te zostały pozwanemu przesłane przez świadka P. K., która - jak wynika z jej zeznań - nie poinformowała pozwanego, iż zdjęcia nie zostały wykonane przez nią oraz wyraziła zgodę na wykorzystanie tych fotografii;

- bezzasadne przyjęcie, że dochody pozwanego w 2011 r. były na poziomie 400.000 zł, podczas gdy Sąd nie uwzględnił wysokości spłacanych przez pozwanego kredytów na zakup wymienionych w uzasadnieniu nieruchomości, która to wartość w istotny sposób obniża wysokość tych dochodów, a tym samym powoduje domniemania, iż pozwany jest osobą niezwykle zamożną w porównaniu z powodem, a nadto pominięcie okoliczności, że pozwany ma na utrzymaniu dwoje małoletnich dzieci;

- bezpodstawne uznanie uzupełniającej ustnej opinii biegłego za
w pełni wiarygodną i wyczerpującą, w tym w zakresie wysokości realnego wynagrodzenia za wykorzystanie zdjęć powoda na poziomie 10.000 zł, podczas gdy, jak biegły zeznał, jego wycena obejmowała również „karny" charakter związany z bezprawnym naruszeniem przez pozwanego praw autorskich powoda, a zatem wartość bazowa została przyjęta w wysokości już uwzględniającej „karę" za takie działanie pozwanego a następnie potrojona przez Sąd, który uznał naruszenie za zawinione, co tym samym wskazuje na zwielokrotnienie już zwiększonej stawki, a nie realnej stawki, którą biegły miał ustalić;

- nieuzasadnione pominięcie przez Sąd okoliczności, że fotografie powoda stanowiły jedynie fragment 46 w stosunku do wszystkich 220 zdjęć na tylnej stronie okładki, to jest około 1/5 tej strony, co przy wyliczeniach biegłego stanowiłoby wynagrodzenie w wysokości 50.000 zł za użycie wszystkich zdjęć na okładce (wraz ze zdjęciami powoda), a tym samym przy wszystkich kosztach wykonania i produkcji przedmiotowego katalogu reklamowego czyniłoby taką publikację nie tylko nieopłacalną, ale wręcz byłoby to ze znaczną szkodą dla działalności pozwanego. Łączna kwota przyznanego powodowi odszkodowania (ponad 40.000 zł) wynosi więcej niż kwota rocznego wynagrodzenia dyrektora ośrodka turystycznego prowadzonego przez pozwanego;

- bezzasadne uznanie, że zeznania powoda w zakresie jego krzywd związanych z opublikowaniem zdjęć jego autorstwa przez pozwanego są
w pełni wiarygodne, podczas gdy stoją one w sprzeczności z zeznaniami informacyjnymi złożonymi przez powoda podczas rozprawy w dniu
20 października 2010 r., gdy podał on, że nie poniósł żadnych negatywnych konsekwencji z tego tytułu.

W następstwie tak sformułowanych zarzutów skarżący wniósł
o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w części zaskarżonej w punkcie 1 - 3 i 5 niniejszej apelacji oraz oddalenie żądania powoda uznania naruszenia dóbr przez pozwanego w sposób zawiniony
i zmianę wyroku w zaskarżonej części poprzez usunięcie z zobowiązania zawartego w punkcie 1 wyroku określenia „zawinione", ewentualnie
o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

W odpowiedzi na apelację powód wniósł on jej oddalenie oraz zasądzenie kosztów postępowania odwoławczego, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie jest zasadna.

Biorąc pod uwagę, że skarżący w apelacji doniosłe znaczenie przypisał zarzutowi przekroczenia zasady swobodnej oceny dowodów oraz innych wskazanych przepisów postępowania, zostaną one poddane ocenie
w pierwszej kolejności. Wnioski w tym zakresie determinują bowiem kierunek dalszych rozważań, skoro prawidłowość zastosowania norm prawa materialnego może być badana jedynie na gruncie niekwestionowanych ustaleń faktycznych.

Skarżący zarzucił jednocześnie wadliwość szeregu poczynionych przez
Sąd I instancji ustaleń faktycznych, wynikających z naruszenia
art. 233 § 1 k.p.c., lecz nie wskazał przyczyny dyskwalifikującej postępowanie Sądu w tym zakresie, a w szczególności nie określił kryteriów oceny, które Sąd naruszył przy ocenie konkretnych dowodów, uznając brak ich wiarygodności i mocy dowodowej lub niesłusznie im je przyznając. Samo stwierdzenie o wadliwości dokonanych ustaleń faktycznych, odwołujące się do stanu faktycznego, który w przekonaniu skarżącego odpowiada rzeczywistości, nie jest więc wystarczające (wyrok Sądu Apelacyjnego
w Szczecinie z 13 września 2012 r., I ACa 445/12, LEX nr 1223454). Skuteczne postawienie zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. wymaga bowiem wykazania, że sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego, gdyż tylko takie uchybienie może być przeciwstawione uprawnieniu sądu do dokonywania swobodnej oceny dowodów. Nie jest natomiast wystarczające przekonanie strony o innej niż przyjął sąd wadze (doniosłości) poszczególnych dowodów i ich odmiennej ocenie niż ocena sądu (wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia
12 października 2012 r., I ACa 209/12, LEX nr 1223145).

W świetle powyższych uwag zważyć należy, że zaskarżony wyrok odpowiada prawu, a szczególności pozostaje w zgodzie z art. 233 § 1 k.p.c. Sąd Okręgowy dokonał bowiem prawidłowej rekonstrukcji stanu faktycznego sprawy, przeprowadzając kompleksowe postępowanie dowodowe, ukierunkowane na wyjaśnienie wszystkich istotnych okoliczności sprawy. Sąd wywiódł przy tym swe ustalenia z materiału dowodowego, na który złożyły się zeznania stron oraz powołanych w sprawie świadków, a także wskazane w uzasadnieniu wyroku dokumenty i co najważniejsze – opinia biegłego A. W..

Trafnie Sąd Okręgowy pominął natomiast dowód z opinii biegłego
M. K., jako że nie miał on wartości dowodowej z uwagi na ujawnienie w treści tej opinii prywatnego stanowiska biegłego dotyczącego uczestników i przedmiotu sporu, co było przyczyną zdyskwalifikowania opinii w całości. Pomimo tego, że Sąd istotnie nie dopełnił wymogu rozstrzygnięcia stosownym postanowieniem wniosku strony powodowej o wyłącznie tego biegłego, uchybienie którego się dopuścił nie miało wpływu na wynik sprawy, tym bardziej, że przedmiotowa opinia ostatecznie nie stała się podstawą ustaleń faktycznych i samego rozstrzygnięcia. Skarżący równocześnie nie zdołał dowieść - wbrew stanowisku Sądu I instancji - konieczności uwzględnienia tejże opinii. W konsekwencji jej zdyskwalifikowania, pominięcie przyjętych przez biegłego K. kwot wynagrodzenia należy uznać za zasadne.

Sąd Okręgowy nie wykorzystał również dla celów prowadzonego postępowania przedłożonych przez pozwanego umów oraz rachunków za wykonanie i zakup zdjęć wykorzystanych w kolejnych katalogach, odwołując się w tym zakresie do stanowiska biegłego A. W. i uznając, że nie mogą one mieć zastosowania w sytuacji opublikowania zdjęć bez zgody ich autora,
a więc w okolicznościach niniejszej sprawy. Chociaż powyższe dokumenty wskazywały na kwoty w granicach 1.000 – 4.000 zł tytułem wynagrodzenia za wykorzystanie fotografii cudzego autorstwa na potrzeby publikacji książkowych, czy też za wykonanie reportażu, z powyższych względów nie mogły stanowić punktu odniesienia dla oceny wysokości roszczeń powoda, zwłaszcza że została na te potrzeby sporządzona opinia biegłego W..

Mając na względzie, że zarówno opinia pisemna, jak i ustna opinia uzupełniająca tego biegłego stanowiła świadectwo jego wiedzy
i profesjonalizmu, a nadto spójnie i konsekwentnie wyjaśniała wszelkie kwestie określone tezą dowodową, mogła stanowić miarodajną podstawę rozstrzygnięcia. Nie umniejsza jej wagi okoliczność rozpytania innych fotografów o wysokość wynagrodzenia za wykonanie prywatnych zdjęć
o parametrach i ilości przystającej do realiów rozpoznawanej sprawy, które następnie miałyby zostać wykorzystane dla celów publikacyjnych, a przez to stworzenia sytuacji modelowej, hipotetycznej. Omawiane działania biegłego świadczyły niewątpliwie o zachowaniu troski o to, by poczyniona przez niego wycena była oparta na szerokiej i zróżnicowanej praktyce w podobnych przypadkach, dającej podstawy do wyprowadzenia średniej kwoty wynagrodzenia, które mogłoby zostać zasądzone w trybie art. 79 ust. 1 pkt 3 lit. b ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U.2006.90.631 j.t.).

Obie opinie wydane przez biegłego, w szczególności co do wynikających z nich kwot wynagrodzenia, nie zostały skutecznie zakwestionowane przez skarżącego już na etapie postępowania przed Sądem I instancji. Nie spotkały się także z próbą ich obalenia w drodze przeciwdowodu. Brak wniosku o dopuszczenie dowodu z opinii innego biegłego, która mogłaby dostarczyć materiału dowodowego pozwalającego na wyprowadzenie odmiennych wniosków w przedmiocie należnego powodowi wynagrodzenia oraz zastrzeżenia zgłoszonego w trybie art. 162 k.p.c. w zasadzie pozbawił skarżącego uzasadnionych podstaw do podważania przedmiotowej opinii w toku obecnie prowadzonego postępowania. Stąd też zarzut błędnych ustaleń poczynionych w ślad za twierdzeniami biegłego W. poprzez nieuzasadnione przyjęcie, że w praktyce ceny ustalane za wykorzystanie zdjęć są wyższe niż wskazane w cennikach (...), należne wynagrodzenie za kolekcję zdjęć powoda wynosi 10.000 zł na podstawie uśrednionych kwot wynikających z oświadczeń fotografów, nieuzasadnione przyjęcie, że łączna cena rynkowa za wykorzystanie zdjęć powoda wynosi 20.000 zł, jest bezprzedmiotowy.

Podkreślenia wymaga jednak, że szacunkowe wynagrodzenie podane
w opinii biegłego W. nie zostało uwzględnione w ramach rozstrzygnięcia o roszczeniach powoda ze względu na zakaz orzekania ponad żądanie pozwu, zaś sama opinia miała ten tylko walor, że umożliwiła ocenę wysokości objętych pozwem żądań w aspekcie cen wolnorynkowych. Roszczenia te opiewały bowiem na mniejszą kwotę - 31.795,20 zł, przy przyjęciu stawki 230,40 zł tytułem wynagrodzenia za jedno z czterdziestu sześciu opublikowanych przez pozwanego zdjęć. Nie jest więc zrozumiała przyczyna, dla której skarżący ukazuje na tle zarzutów apelacji pokrzywdzenie w wyniku samego tylko ustalenia Sądu, że wynagrodzenie za kolekcję zdjęć powoda wynosi 10.000 zł, zaś łączna cena rynkowa za wykorzystanie zdjęć powoda przy uwzględnieniu dodatkowych kryteriów, jak ujawnienie wizerunku autora zdjęć, czy niepodpisanie zdjęć sygnaturą autorską wynosi 20.000 zł, skoro Sąd w ogóle nie oparł wyroku na tych stawkach, będących kwotami bazowymi dla zasądzenia odszkodowania
w trybie art. 79 ust. 1 pkt 3 lit. b Prawa autorskiego i zasądził ostatecznie odszkodowanie niższe, zgodne z żądaniami powoda. Odszkodowanie
w zasądzonej wysokości 31.795,20 zł stanowi przy tym trzykrotność stosownego wynagrodzenia w świetle powyższego przepisu, co umknęło uwadze skarżącego i tylko z tego względu jawi się jako wyższe od wskazanych przez biegłego stawek. „Karny” charakter takiego odszkodowania odpowiada zatem intencji ustawodawcy, by ustalona kwota wynagrodzenia została trzykrotnie zwiększona w razie zawinionego naruszenia praw autorskich i nie ma związku z wyliczeniami zawartymi w opinii biegłego A. W. i tym bardziej z jakimikolwiek sankcjami upatrywanymi przez skarżącego w tych wyliczeniach.

Na marginesie należy również podnieść, że określona przez powoda stawka wynagrodzenia za wykonanie jednego zdjęcia – 230,40 zł nie stanowi kwoty rażąco wygórowanej na tle obliczeń biegłego A. W. co do wynagrodzenia, którego potencjalnie mógłby żądać fotograf za wykonanie podobnych zdjęć. Wobec jednoczesnych ustaleń, że na wolnym rynku każdy fotograf indywidualnie ustala wysokość wynagrodzenia za świadczone przez siebie usługi, które zwykle jest wyższe od tego zaproponowanego przez powoda, oparcie dochodzonego wynagrodzenia na cenniku (...) (który nie wiązał powoda) i uwzględnienie 80% podwyższenia wynagrodzenia podstawowego (128 zł) za zdjęcie formatu A8 w związku z jego wykorzystaniem na tylnej stronie okładki – niezależnie od tego, czy było uzasadnione – nie uczyniło niniejszych roszczeń nadmiernymi. Uwzględnienie tych roszczeń w pełnej wysokości było więc konsekwencją uznania, że jako zmierzające do zrekompensowania powstałej szkody, mają odpowiedni do niej zakres, którego nie może ograniczyć wskazywane przez pozwanego kryterium - wynagrodzenie dyrektora ośrodka turystycznego prowadzonego przez pozwanego.

Co więcej spełniony został podstawowy warunek zasądzenia żądanego odszkodowania w postaci zawinionego naruszenia praw autorskich powoda do wykonanych przez niego fotografii. Wina pozwanego jest przy tym niewątpliwa, skoro w dacie publikacji zdjęć, nie posiadał on zgody autora na ich wykorzystanie. Niesporna jest także okoliczność wystąpienia błędnego przekonania pozwanego co do osoby, która owe zdjęcia wykonała, wynikająca z nieprzekazania stosownej informacji przez osobę udostępniającą mu fotografie (P. K.). Nie przekreśla to jednak odpowiedzialności pozwanego z tytułu naruszenia osobistych i majątkowych praw autorskich. Pozwany, jako przedsiębiorca zobowiązany jest do zachowania podwyższonych standardów staranności, co w okolicznościach sprawy sprowadza się do obowiązku posiadania pisemnej zgody autora zdjęć na ich wykorzystanie w określonym celu. Tymczasem zgody takiej pozwany nie uzyskał, chociaż można było od niego wymagać podjęcia starań w tym zakresie, zwłaszcza że nie po raz pierwszy zamawiał katalog reklamujący jego przedsiębiorstwo. Pozwany uzyskując od P. K. zgodę na zamieszczenie zdjęć w katalogu, nie uzyskał prawnie skutecznej zgody, wpływającej na ocenę jego winy, dowodząc tym samym wystąpienia niedbalstwa. Uświadomienie sobie tej okoliczności dopiero
w toku postępowania, na co skarżący wskazał w treści apelacji, nie może zwolnić go z odpowiedzialności w sprawie wobec obiektywnego zaistnienia jej przesłanek, tj. wykorzystania cudzych fotografii bez uzyskania pisemnej zgody ich autora. Co za tym idzie, nie ma znaczenia w jakim momencie skarżący powziął wiadomość o tożsamości autora zdjęć. Argumentacja przez niego podniesiona, że w czasie publikacji zdjęć nie miał on ani wiedzy, że wykorzystanie tych fotografii spowoduje naruszenie praw powoda, ani tym bardziej takiej woli ich wykorzystania, przez co nie można przypisać mu winy, jest chybiona i czynu zarazem ochronę praw autorskich iluzoryczną.

W następstwie prawidłowego przyjęcia winy pozwanego, zastosowane przez Sąd Okręgowy środki ochrony praw autorskich są trafną reakcją na naruszenie, którego pozwany się dopuścił. Wystąpienie winy w zachowaniu pozwanego uzasadniło zatem zarówno zasądzenie odszkodowania
w trzykrotnej wysokości wynagrodzenia, o jakim mowa w art. 79 ust. 1 pkt 3 lit. b Prawa autorskiego, jak też zamieszczenie w treści oświadczenia opartego na art. 78 ust. 1 Prawa autorskiego sformułowania, że pozwany przeprasza powoda „za zawinione naruszenie". Stwierdzenie winy uprawniło nadto Sąd Okręgowy do zasądzenia dochodzonego przez powoda zadośćuczynienia. Wobec powyższego Sąd Okręgowy nie dopuścił się obrazy wskazanych w apelacji przepisów prawa materialnego.

Wprawdzie zgodzić się należy ze skarżącym, że zadośćuczynienie ma charakter fakultatywny, lecz w okolicznościach rozpoznawanej sprawy nie było podstaw do oddalenia roszczeń powoda w tej części. Nie sposób przy tym zaakceptować twierdzeń skarżącego, że powód nie doznał krzywdy wskutek wykorzystania jego zdjęć w sposób i w miejscu przez niego nieakceptowanym, bez uzyskania uprzedniej jego zgody. Podczas wysłuchania informacyjnego powód rzeczywiście oświadczył, że nie poniósł negatywnych konsekwencji opublikowania jego wizerunku, gdyż nikt z niego nie szydził ani się nie śmiał. Czym innym była jednak obawa przed odpowiedzialnością za roszczenia innych sfotografowanych uczestników obozu z tytułu bezprawnego wykorzystania ich wizerunku. Zasądzona kwota 10.000 zł, biorąc pod uwagę tak określoną krzywdę, ale także charakter naruszenia prawa autorskiego poprzez zarówno naruszenie autorstwa oraz integralności utworu, a także prawa do decydowania o jego wykorzystaniu, jest wyważona i nie podlega ograniczeniom wynikającym z sytuacji majątkowej skarżącego. Tę bowiem Sąd orzekający w I instancji prawidłowo ustalił, uwzględniając całokształt zeznań pozwanego, w tym wysokość dochodów za rok 2011 (400.000 zł) oraz okoliczność obciążenia należących do niego nieruchomości hipoteką.

Uznając zatem apelację pozwanego jedynie za nieuzasadnioną polemikę z prawidłowymi ustaleniami Sądu I instancji oraz trafnymi wnioskami, Sąd Apelacyjny oddalił apelację na podstawie art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Apelacyjny orzekł na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c., zasądzając od pozwanego na rzecz powoda kwotę 2.070 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania odwoławczego, na które złożyło się wynagrodzenie pełnomocnika powoda, wynikające z rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. 2002, Nr 163, poz. 1348 ze zm.).