Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Łodzi

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 31 października 2023 r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący

Sędzia SA

Krzysztof Depczyński

porozpoznaniuwdniu 31 października 2023 r. w Łodzi

na posiedzeniu niejawnym

sprawyzpowództwa Banku (...) z siedzibą w W.

przeciwko S. C.

o zapłatę

na skutekapelacji pozwanej

odwyroku Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim

z dnia 11 maja 2022 r.

sygn. akt I C 137/22

I.  oddala apelację;

II.  przyznaje adwokat A. P. z Kancelarii Adwokackiej w Ł. kwotę 4 050 (cztery tysiące pięćdziesiąt) zł brutto tytułem kosztów pomocy prawnej udzielonej pozwanej z urzędu w postępowaniu apelacyjnym i kwotę tę nakazuje wypłacić ze Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim.

I ACa 1464/22

UZASADNIENIE

Wyrokiem z 11 maja 2022 roku w sprawie z powództwa Banku (...) reprezentowanego przez (...) Bank S.A. z siedzibą w W. przeciwko S. C., o zapłatę, Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim:

1/ utrzymał w mocy w całości nakaz zapłaty wydany w postępowaniu nakazowym w dniu 16 listopada 2021 roku przez Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim;

2/ nie obciążył pozwanej S. C. kosztami postępowania w pozostałej części.

Powyższe rozstrzygnięcie zostało oparte na następujących ustaleniach faktycznych:

(...) Bank S.A. z siedzibą w W. zawarł z D. C. prowadzącym działalność gospodarczą pod nazwą: (...) umowę kredytową o kredyt w rachunku bieżącym numer (...) z dnia 17 grudnia 2013 roku poręczony przez S. C.. Bank (...) z siedzibą w W. na wniosek D. C. udzielił w ramach portfelowej linii gwarancyjnej de minimis na podstawie umowy linii gwarancyjnej de minimis numer (...) z dnia 04 kwietnia 2013 roku, gwarancji spłaty jego zobowiązań wobec (...) Bank S.A. z siedzibą w W. wynikających z umowy o kredyt w rachunku bieżącym numer (...) z dnia 17 grudnia 2013 roku. Następnie powód zawarł z D. C. aneks z dnia 18 grudnia 2014 roku do umowy kredytowej o kredyt w rachunku bieżącym numer (...) z dnia 17 grudnia 2013 roku poręczony przez S. C.. Aneksem z dnia 18 grudnia 2013 roku strony wydłużyły okres kredytowania do dnia 16 lutego 2015 roku. Następnie strony aneksem z dnia 10 marca 2015 roku wydłużyły okres kredytowania do 16 lutego 2015 roku. Następnie strony umowy o kredyt w rachunku bieżącym numer (...) z dnia 17 grudnia 2013 roku z późniejszymi zmianami zawarły porozumienie z dnia 11 maja 2016 roku rozkładając zadłużenie z tytułu umowy kredytu numer (...) z dnia 17 grudnia 2013 roku z późniejszymi zmianami na 24 raty, przy czym termin płatności ostatniej raty przypadał na dzień 30 kwietnia 2018 roku. Do porozumienia z dnia 11 maja 2016 roku do umowy o kredyt w rachunku bieżącym numer (...) z dnia 17 grudnia 2013 roku z późniejszymi zmianami strony zawarły w dniu 23 marca 2016 roku aneks, na podstawie którego ustanowiono zabezpieczenie spłaty kredytu numer (...) w formie: gwarancji spłaty kredytu przez Bank (...) z/s w W. o wartości 120.000 złotych na okres do dnia 30 lipca 2018 roku. Kredytobiorca D. C. nie wywiązał się z ciążącego na nim zobowiązania terminowego dokonywania spłat w wysokościach ustalonych w umowie wobec czego (...) Bank S.A. wystąpił do powoda o realizację zabezpieczenia. Przelewem dokonanym w dniu 04 lipca 2019 roku powód zrealizował gwarancję wypłacając na rzecz (...) Bank S.A. kwotę 105.622,45 złotych. Na dzień sporządzenia pozwu tj. 15 lipca 2021 roku zadłużenie wynosi łącznie 131.690,59 złotych, w tym: kwota gwarancji w wysokości 105.366,30 złotych, odsetki umowne naliczone na podstawie § 6 ust. 6 załącznika nr 13 do umowy portfelowej linii gwarancyjnej de minimis nr (...) z dnia 04 kwietnia 2013 roku od dnia 04 lipca 2019 roku do dnia 14 lipca 2021 roku w kwocie 26.434,29 złotych. Powód (...) Bank S.A. w W. jest w posiadaniu wypełnionego weksla własnego wystawionego przez D. C. oraz poręczonego przez stronę pozwaną. Weksel jest wypełniony na sumę wekslową w wysokości 131.690,59 złotych i opatrzony klauzulą „bez protestu”. Weksel ten wraz z deklaracją wekslową poręczony przez stronę pozwaną stanowi zabezpieczenie umowy kredytu numer (...) z dnia 17 grudnia 2013 roku z późniejszymi zmianami zawartej pomiędzy D. C. a (...) Bank S.A.

Pismem z dnia 29 czerwca 2021 roku powód wezwał stronę pozwaną do wykupu weksla opiewającego na sumę wekslową w wysokości 131.690,59 złotych. termin płatności weksla przypadał na 15 lipca 2021 roku. Termin zapłaty upłynął bezskutecznie.

Dokonując oceny prawnej Sąd Okręgowy podniósł przede wszystkim, że pozwana uznała powództwo, czym Sąd z mocy art. 213 § 2 k.p.c. jest związany. Bezspornym jest, iż pozwana dokonała poręczenia weksla własnego wystawionego przez D. C.. Weksla, który stanowił zabezpieczenie umowy kredytu z 17 grudnia 2013 roku zawartego pomiędzy D. C. a (...) Bank S.A. Pozwana podpisała także deklarację wekslową. Bezspornym również jest fakt, iż D. C. nie spłacał udzielonego mu kredytu. Jak wynika z treści deklaracji wekslowej, pozwana poręczyła za zobowiązanie istniejące – mające swe źródło w zawartej na moment poręczenia umowy kredytu i gwarancji. W poręczeniu wskazano umowę, z której dług wynika, określono więc górną odpowiedzialność poręczyciela.

Odnosząc się do wniosku pozwanej o rozłożenie należności na raty Sąd Okręgowy wskazał, że w sytuacji pozwanej, która nigdzie nie pracuje, nie posiada żadnego majątku, rozłożenie należności na raty nie znajduje racjonalnego uzasadnienia. Rozłożenie świadczenia na raty jest możliwe i uzasadnione tylko wówczas, gdy dłużnik wykaże, że dysponuje środkami umożliwiającymi wykonanie nałożonego obowiązku w sposób ekonomicznie odczuwalny przez wierzyciela. Przewidziane w art. 320 k.p.c. rozłożenie świadczenia na raty służyć ma przede wszystkim dłużnikowi, musi jednak dawać jednocześnie wierzycielowi szanse zaspokojenia się. By taki cel osiągnąć, dłużnik musi mieć realną możliwość spełnienia świadczenia w formie ratalnej, w przeciwnym razie bowiem ani on sam nie odczuje ulgi, ani wierzyciel nie zostanie należycie zaspokojony, a wszystko zakończy się w postepowaniu egzekucyjnym. W sytuacji pozwanej jest to niemożliwe.

Apelację od powyższego wyroku wywiodła pozwana zaskarżając go w całości i zarzucając naruszenie przepisów prawa materialnego, to jest art. 320 k.p.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i uznanie, że w sprawie nie zachodzą szczególne okoliczności przemawiające za rozłożeniem zasądzonego świadczenia na raty, podczas gdy aktualna sytuacja materialna i osobista pozwanej wskazuje, że zaszedł uzasadniony przypadek do zastosowania powyższej podstawy prawnej, a tym samym rozłożenia zasądzonego świadczenia na raty, co pozwoli pozwanej na uregulowanie należności wobec powoda, w sytuacji w której pozwana nie ma możliwości jednorazowej realizacji wyroku. W konkluzji skarżąca wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez rozłożenie zasądzonego świadczenia na 200 miesięcznych rat o wysokości 658,46 złotych każda płatnych do 10 każdego miesiąca, przyznanie pełnomocnikowi strony pozwanej kosztów zastępstwa procesowego przed sądem II instancji według norm prawem przepisanych, powiększonych o należny podatek VAT ponieważ przedmiotowe koszty nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu nie zostały zapłacone w całości lub w części oraz odstąpienie od obciążania pozwanej kosztami postępowania apelacyjnego.

Powód w odpowiedzi na apelację wniósł o oddalenie apelacji pozwanej w całości oraz zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kosztów postępowania apelacyjnego według norm prawem przepisanych, ewentualnie w przypadku uwzględnienia wniosku pozwanej o zmianę wyroku poprzez rozłożenie zasądzonego świadczenia na 200 miesięcznych rat o wysokości 658,46 zł, dodanie do wyroku zastrzeżenia, iż brak spłaty jednej raty w terminie spowoduje natychmiastową wymagalność całego zasądzonego świadczenia.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja pozwanej jako niezasadna podlegała oddaleniu.

Okoliczności faktyczne sprawy, ustalone w oparciu o zebrany materiał dowodowy, nie były przedmiotem sporu między stronami. Sąd Apelacyjny przyjmuje za własne prawidłowo poczynione przez Sąd Okręgowy ustalenia faktyczne, czyniąc je za podstawę własnego rozstrzygnięcia.

Pozwana nie kwestionuje w apelacji istniejącego wobec powoda zobowiązania a jedynie wnosi o rozłożenie należności na raty w oparciu o art. 320 k.p.c., powołując się na swą trudną sytuację materialną i brak możliwości jednorazowej zapłaty zasądzonego od niej świadczenia. Z treści powyższego uregulowania wynika, że w szczególnie uzasadnionych wypadkach sąd może w wyroku rozłożyć na raty zasądzone świadczenie, a w sprawach o wydanie nieruchomości lub o opróżnienie pomieszczenia – wyznaczyć odpowiedni termin do spełnienia tego świadczenia. Powyższe oznacza zatem, że przepis ten jest stosowany przez sąd jedynie fakultatywnie, na podstawie okoliczności, na które powołuje się strona chcąca skorzystać z możliwości rozłożenia zasądzonego świadczenia na raty. Sąd dokonuje przy tym oceny istnienia bądź nieistnienia przesłanki „w szczególnie uzasadnionych wypadkach”.

W piśmiennictwie wyrażono pogląd uznający wymienioną przesłankę za spełnioną wtedy, gdy w chwili wyrokowania są podstawy do przyjęcia, że ze względu na sytuację majątkową dłużnika wyrok zasądzający całe świadczenie stanowiłby tytuł egzekucyjny bez szans na realizację (por. A. Jakubecki (w:) Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom I. Artykuły 1 ‑ 366, red. H. Dolecki, T. Wiśniewski, LEX 2013 – oraz powołane tam źródła). Powyższy przepis upoważnia sąd orzekający do wzięcia pod rozwagę przy wydawaniu wyroku, czy jego orzeczenie będzie mogło być wykonane bez potrzeby przeprowadzania egzekucji, zwłaszcza czy pozwany będzie w stanie spełnić zasądzone świadczenie jednorazowo. Istotne przy tym jest, że rozłożenie obowiązku spełnienia świadczenia na raty musi wiązać się z realną szansą spełnienia świadczenia w takim kształcie przez zobowiązanego, przy czym rozważając rozłożenie zasądzonego świadczenia na raty, sąd orzekający nie może także nie brać pod rozwagę sytuacji wierzyciela.

Wbrew zawartym w apelacji twierdzeniom, w świetle zebranego w sprawie materiału dowodowego, brak jest podstaw do rozłożenia zasądzonej niniejszym wyrokiem kwoty na raty stosownie do art. 320 k.p.c., o czym zasadnie orzekł Sąd a quo nie uwzględniając wniosku pozwanej w tym zakresie.

W przekonaniu Sądu Apelacyjnego pozwana nie wykazała, że będzie dysponowała środkami umożliwiającymi wykonanie tak zmodyfikowanego obowiązku i to w sposób odczuwalny ekonomicznie przez wierzyciela. Wręcz przeciwnie, jak wynika z prawidłowych ustaleń Sądu a quo oraz apelacji, pozwana – tak w dacie wyrokowania przez Sąd I instancji jak i w dacie wniesienia apelacji (co miało miejsce trzy miesiące później) była osobą bezrobotną poszukującą pracy. Z oświadczenia majątkowego dodatkowo wynika, że bezrobotny jest również mąż pozwanej, który zlikwidował prowadzoną działalność gospodarczą, w 2021 r. została ogłoszona upadłość. Rodzina utrzymuje się z dochodów męża pozwanej uzyskiwanych z drobnych prac dorywczych i sezonowych takich jak pomoc przy budowach domów, zbiorach warzyw i owoców. Apelująca wywodzi, że nawet gdyby przyjąć, że będzie uzyskiwała najniższe wynagrodzenie (pod warunkiem oczywiście znalezienia pracy), to zarobione sumy pozwolą jej pokryć zasądzone zobowiązanie po rozłożeniu na raty. Pozwana nie wskazała jednak, jakie są obecne dochody rodziny (informacji na ten temat nie podała nawet w oświadczeniu majątkowym), trudno zatem ocenić, czy jest i będzie w stanie uiszczać na rzecz powoda regularnie jakiekolwiek raty. Nawet przy przyjęciu, że zdoła znaleźć zatrudnienie, a tym bardziej w sytuacji, gdy pozostaje bezrobotna bez prawa do zasiłku. Niezależnie od powyższego warto dostrzec, że rozłożenie zasądzonej kwoty na deklarowane przez pozwaną 200 rat w wysokości po 658,46 zł miesięcznie oznaczałoby, że spłata samej tylko należności głównej będzie trwała prawie 17 lat. Żądanie rozłożenia świadczenia na tak długi okres świadczy o tym, że pozwana zupełnie traci z pola widzenia interes powoda, jako uprawnionego do zwrotu kredytu a także pozbawia świadczenia realności. Takie rozwiązanie w sposób oczywisty byłoby krzywdzące dla powoda, jako pozbawione znaczenia ekonomicznego, a tym samym narażałoby go na znaczną szkodę. Tymczasem rozłożenie zasądzonego świadczenia na raty jest racjonalne, gdy dłużnik wykaże, że będzie dysponował środkami umożliwiającymi wykonanie tak zmodyfikowanego obowiązku w sposób odczuwalny ekonomicznie przez wierzyciela. Sąd Apelacyjny w pełni podziela ugruntowany w orzecznictwie sądów powszechnych pogląd, że ochrona, jaką zapewnia pozwanemu dłużnikowi art. 320 k.p.c. nie może być stawiana ponad ochronę wierzyciela w procesie cywilnym i wymaga uwzględnienia wszelkich okoliczności sprawy, w tym uzasadnionego interesu podmiotu inicjującego proces (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 31 maja 2012 r., sygn. akt I ACa 242/12, LEX nr 1321914, wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 18 grudnia 2013 r., sygn. akt I ACa 916/13, LEX nr 1416150).

W przekonaniu Sądu Apelacyjnego, tylko jednorazowa spłata pozbawiona zwłoki sprawi, że uiszczone świadczenie będzie przedstawiało dla powoda realną wartość. Odnosząc się do argumentacji pozwanej, zgodnie z którą rozłożenie należności na raty nie naruszy interesu finansowego powoda, bowiem prowadzi on działalność finansową i kredytową rozłożoną na lata, warto zauważyć, że dług za który poręczyła pozwana, wywodzi się z zawartej przez jej męża w 2013 r. umowy kredytu odnawialnego, zawartej na okres jednego roku (do 16 grudnia 2014 r. - k. 9). Termin ten był kredytobiorcy przedłużany – mocą porozumienia z 11 maja 2016 r. zadłużenie zostało rozłożone na raty, termin płatności ostatniej raty przypadał na 30 kwietnia 2018 r. ale kredytobiorca i tak nie wywiązywał z niego, co już dostatecznie naruszyło interes powoda. Nadto wbrew stanowisku pozwanej strona powodowa – Bank (...) nie prowadzi działalności kredytowej. Nie można także tracić z pola widzenia okoliczności, że powód zostałby pozbawiony odsetek, bowiem zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Sądu Najwyższego, rozłożenie na raty ma ten skutek, że wierzycielowi nie przysługują odsetki od ratalnych świadczeń za okres od daty wyroku do daty płatności poszczególnych rat (zob. uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 22 września 1970 r. III CZP 11/70).

Mając na uwadze przytoczone okoliczności, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację jako bezzasadną.

Nadto, kierując się argumentacją wyrażoną przez Trybunał Konstytucyjny w wyrokach z dnia 19 kwietnia 2023 r., SK 85/22 oraz z dnia 20 kwietnia 2023 r. w sprawie SK 53/22, Sąd Apelacyjny stanął na stanowisku, że brak jest podstaw do różnicowania wysokości wynagrodzenia pełnomocnika działającego z urzędu i reprezentującego stronę z wyboru i w konsekwencji przyznał adwokat A. P. wynagrodzenie w wysokości, jaką otrzymałaby, gdyby występowała w sprawie jako pełnomocnik z wyboru, tj. w wysokości przewidzianej w Rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (tj. Dz.U.2023.1964). Podstawę prawną ustalenia wysokości wynagrodzenia pełnomocnika pozwanej z urzędu stanowił zatem § 10 ust. 1 pkt 2 w zw. z § 2 pkt 6 ww. Rozporządzenia. Analiza statusu adwokatów i radców prawnych oraz ich roli w postępowaniu, w którym występują jako podmioty powołane i zobowiązane do zastępstwa prawnego, prowadzi do uznania, że różnicowanie ich wynagrodzenia, tj. obniżenie pełnomocnikom z urzędu wynagrodzenia, które otrzymaliby, gdyby występowali w sprawie jako pełnomocnicy z wyboru, nie ma konstytucyjnego uzasadnienia. Brak natomiast jest podstaw do powiększenia przyznanego wynagrodzenia o stawkę podatku VAT. Przepisy www Rozporządzenia – w odróżnieniu od Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (tekst jedn. Dz.U.2019.18) – nie przewidują podwyższenia opłaty o stawkę podatku VAT. Zgodnie z art. 3 ust. 2 ustawy z 9 maja 2014 r. o informowaniu o cenach towarów i usług (tekst jedn. Dz.U.2023.1687) w cenie uwzględnia się podatek od towarów i usług oraz podatek akcyzowy, jeżeli na podstawie odrębnych przepisów sprzedaż towaru lub usługi podlega obciążeniu podatkiem od towarów i usług lub podatkiem akcyzowym. Przez cenę rozumie się również stawkę taryfową. Wobec unormowania zawartego w tym przepisie, podana w Rozporządzeniu z dnia 22 października 2015 r. stawka opłaty zawiera w sobie podatek VAT.

Mając to wszystko na uwadze Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji.