Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Łodzi

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 listopada 2023 r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący

Sędzia SA

Krzysztof Depczyński

porozpoznaniuwdniu 9 listopada 2023 r. w Łodzi

na posiedzeniu niejawnym

sprawyzpowództwa M. B. (1)

przeciwko Skarbowi Państwa Sądowi Rejonowemu w Bełchatowie

o odszkodowanie

na skutekapelacji powoda

odwyroku Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim

z dnia 31 maja 2022 r.

sygn. akt I C 823/22

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od M. B. (1) na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej kwotę 4 050 zł (cztery tysiące pięćdziesiąt) zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od uprawomocnienie się orzeczenia tytułem kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym

III.  przyznaje radcy prawnemu A. A. z Kancelarii Radcy Prawnego w P. kwotę 4 050 (cztery tysiące pięćdziesiąt) zł brutto tytułem kosztów pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu w postępowaniu apelacyjnym i kwotę tę nakazuje wypłacić ze Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim.

I ACa 1538/22

UZASADNIENIE

Wyrokiem z 31 maja 2022 roku w sprawie z powództwa M. B. (1) przeciwko Skarbowi Państwa – Sądowi Rejonowemu w Bełchatowie reprezentowanemu przez Prokuratorię Generalną Rzeczypospolitej Polskiej z siedzibą w W., o odszkodowanie, Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim:

1/ oddalił powództwo,

2/ nie obciążył powoda M. B. (1) kosztami nieuiszczonej opłaty sądowej od oddalonego powództwa oraz kosztami zastępstwa procesowego ustanowionego z urzędu pełnomocnika,

3/ przyznał na rzecz Indywidualnej Kancelarii Radcy Prawnego A. A. w P. wynagrodzenie w kwocie 5.400,00 złotych plus należny podatek VAT z tytułu nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu i nakazał wypłacenie tej kwoty ze środków Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim,

4/ zasądził od powoda M. B. (1) na rzecz Skarbu Państwa - Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej z siedzibą w W. kwotę 8.100,00 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Powyższe orzeczenie poprzedziły ustalenia faktyczne Sądu pierwszej instancji, które Sąd Apelacyjny podziela i przyjmuje za własne, bez konieczności ich ponownego przytaczania zgodnie z art. 387 § 2 ¹ pkt 1 k.p.c.

Dokonując oceny prawnej Sąd Okręgowy uznał powództwo M. B. (1) oparte na art. 417 k.c. za nieuzasadnione . Na wstępie Sąd ten wyjaśnił, że w jego ocenie powyższy przepis ma zastosowanie także przy ustalaniu odpowiedzialności Skarbu Państwa za szkody wyrządzone w związku z wydaniem orzeczeń nieprawomocnych a więc także postanowienia o zabezpieczeniu. Analizując przesłanki odpowiedzialności Skarbu Państwa wynikające z art. 417 k.c. Sąd Okręgowy podkreślił, że w pierwszej kolejności konieczne jest ustalenie działania (zaniechania), z którego wynikła szkoda oraz dokonanie oceny jego bezprawności, następnie ustalenie czy wystąpiła szkoda i jakiego rodzaju i dopiero po stwierdzeniu, że obie te przesłanki zachodzą, możliwe jest zbadanie istnienia między nimi normalnego związku przyczynowego. Osoba dochodząca odszkodowania musi więc wykazać, że zachowanie władzy publicznej było bezprawne, że wystąpiła szkoda określonego rodzaju i rozmiarów oraz że zachodzi normalny związek przyczynowy pomiędzy tym zachowaniem a wystąpieniem szkody. Odnosząc się do kwestii bezprawności działań pozwanego w niniejszej sprawie Sąd Okręgowy uznał, że w działaniu Sądu Rejonowego w Bełchatowie przy wydawaniu objętego sporem postanowienia zabezpieczającego nie zachodzi bezprawność. Sąd ten podkreślił, iż niezgodność z prawem rodząca odpowiedzialność odszkodowawczą Skarbu Państwa musi polegać na oczywistej i rażącej obrazie prawa. Nie jest nią natomiast wybór jednej z możliwych interpretacji przepisów prawa. Za niezgodne z prawem w rozumieniu ww przepisu uznać można wyłącznie orzeczenia niewątpliwie sprzeczne z zasadniczymi i niepodlegającymi różnej wykładni przepisami, z ogólnie przyjętymi standardami rozstrzygnięć albo wydane w wyniku szczególnie rażąco błędnej wykładni lub niewłaściwego zastosowania prawa, które jest oczywiste i nie wymaga głębszej analizy prawniczej. O tzw. bezprawności judykacyjnej, ze względu na specyfikę aktywności sądów, polegającej na sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości, można mówić tylko w przypadku jednoznacznego naruszenia przepisów. Odwołując się do wyroku Sądu Najwyższego z 22 czerwca 2018 w sprawie II CSK 560/17 Sąd Okręgowy podniósł również, że strony postępowań cywilnych mogą zabiegać o udzielenie im zabezpieczenia, którego stosowanie może prowadzić do szkody. Ten, kto uzyskał zabezpieczenie roszczenia, musi liczyć się z poniesieniem odpowiedzialności odszkodowawczej za szkodę spowodowaną jego wykonaniem, gdy stan ukształtowany przez zabezpieczenie nie będzie miał odzwierciedlenia w korzystnym dla uprawnionego wyniku postępowania. Ryzyko poniesienia odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną wykonaniem zabezpieczenia spoczywa zatem na stronie, która go uzyskała, nie zaś na Skarbie Państwa.

W świetle powyższych rozważań Sąd Okręgowy uznał, iż wydane postanowienie przez Sąd Rejonowy w Bełchatowie w sprawie o zabezpieczenie nie stanowi oczywistego, rażącego naruszenia prawa. Sąd ten podkreślił, że postanowienie to zostało wydane w sprawie zainicjowanej przez samego powoda, wniosek powoda został uwzględniony w całości przez Sąd I instancji w oparciu o okoliczności i fakty przytoczone przez samego powoda, (które to w toku postępowania sądowego zostały uznane za nieprawdziwe) i które były podstawą niewłaściwego zastosowania prawa materialnego przez Sąd Rejonowy w Bełchatowie skorygowanego w toku kontroli instancyjnej przez Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim. Ryzyko poniesienia odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną wykonaniem zabezpieczenia, o które wnosił powód i które zostało mu udzielone zgodnie z żądaniem, spoczywa więc na M. B., a nie na pozwanym. To powód ponosi odpowiedzialność za powstałą w jego mniemaniu szkodę, która spowodowana jest nie wydaniem a wykonaniem zabezpieczenia, o które sam wnosił będąc świadomym, że okoliczność faktyczne, na które powoływał się, nie były prawdziwe, co potwierdzono w toku dalszego postępowania sądowego. Z ustaleń bowiem dokonanych w toku postępowania wynika wprost, iż powód był obecny przy sprzedaży spornej nieruchomości swojej żonie i przy sporządzeniu aktu notarialnego oświadczył przed notariuszem, że nabycie nieruchomości następuje z funduszu stanowiącego majątek odrębny jego żony. Wnosząc wniosek o zabezpieczenie i powołując się w nim na przynależność spornych działek do majątku wspólnego, co stanowiło podstawę wydanego zabezpieczenia, miał świadomość, iż nie przysługują mu do nich żadne prawa a nadto korzystał z pomocy pełnomocnika profesjonalnego, który znał zasady odpowiedzialności na skutek wykonania zabezpieczenia i uprzedził o tym powoda a przynajmniej kierując się etyką zawodu zaufania publicznego, powinien to zrobić. Sąd Okręgowy podkreślił, że powód wytaczając niniejsze powództwo chce bezpodstawnie przerzucić na pozwanego skutki prawne a przede wszystkim finansowe orzeczenia, które zostało wydane zgodnie z jego wnioskiem. Takie postępowanie jest sprzeczne nie tylko z normami prawa, ale też z zasadami współżycia społecznego. W związku z uznaniem, że nie zachodzi bezprawne działanie pozwanego powództwo jako oczywiście bezzasadne podlegało oddaleniu. Niezależnie od powyższego Sąd Okręgowy nie podzielił stanowiska pełnomocnika powoda wskazującego na normę z art. 417 ² k.c. – zasadę słuszności jako podstawę odpowiedzialności Skarbu Państwa, bowiem z treści tego przepisu wynika literalnie, iż dotyczy on wyłącznie szkody na osobie, nie zaś szkody majątkowej. Sąd ten nie podzielił także zarzutu dotyczącego przedawnienia roszczenia w myśl art. 442 k.c. - z uwagi na upływ 3-letniego okresu od daty wydania orzeczenia przez Sąd Okręgowy w sierpniu 2013 roku do czasu wytoczenia powództwa. Zdaniem Sądu a quo w przypadku roszczenia obejmującego żądanie wyrównania szkody poniesionej przez A. B. w wyniku wykonania zabezpieczenia z dnia 17 kwietnia 2013 roku wymagalność tego roszczenia rozpoczyna się z datą wyrokowania w sprawie IC 529/14 – 23.04.2015 roku (wyrok uprawomocnił się 08.01.2016 roku), bowiem dopiero wówczas przesądzono zasadę odpowiedzialności powoda w tym zakresie, a następnie ustalono wielkość odszkodowania z tego tytułu. W dacie wydania postanowienia o uchyleniu postanowienia Sądu Rejonowego w Bełchatowie, nie powstała jeszcze szkoda i roszczenie nie było wymagalne, a powód nie był wzywany do jego uiszczenia. Nawet przyjmując, iż o wymagalności roszczenia można mówić od daty doręczenia odpisu pozwu w sprawie IC 529/14 (czy jego skutecznego wytoczenia), to okres 3 lat z art. 442 k.c. został przerwany przez złożenie w dniu 25.04.2017 r. przez powoda zawezwania do próby ugodowej w sprawie I Co 661/17. Z tych względów Sąd Okręgowy oddalił powództwo w całości. O kosztach orzeczono na podstawie art. 102 k.p.c. z uwagi na sytuację materialną powoda nie obciążając go kosztami sądowymi od oddalonego powództwa oraz kosztami zastępstwa procesowego pełnomocnika ustanowionego z urzędu. O pozostałych kosztach procesu - kosztach zastępstwa procesowego pozwanego Skarbu Państwa zastępowanego przez Prokuratorię Generalną Rzeczypospolitej Polskiej Sąd orzekł zgodnie z art. 98 § 1 k.p.c. i zasadą odpowiedzialności za wynik procesu, obciążając nimi powoda jako stronę przegrywającą w obu instancjach.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł powód zaskarżając go w całości i zarzucając:

1/ błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia polegający na nieuzasadnionym przyjęciu, że pozwany nie dopuścił się działania niezgodnego z prawem, w następstwie którego wynikła szkoda dla powoda poprzez przyjęcie, że sędzia Lucyna Szafrańska nie naruszyła przepisów prawa, podczas gdy w rzeczywistości, skoro jak stwierdził Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim wydane przez w/w sędzię postanowienie zapadło z rażącym naruszeniem prawa - albowiem już pobieżna analiza dokumentów wskazywała na bezpodstawność zabezpieczenia z uwagi na brak interesu prawnego w zabezpieczeniu, a nadto nie skorygowanie w/w błędu przez sędzię L. S. po wpłynięciu zażalenia na to postanowienie - co świadczy o tym, że sędzia nie czytała i nie znała akt sprawy;

2/ naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. poprzez oparcie się na materiale zgromadzonym w sprawie prowadzonej pod sygnaturą I C 775/18 - bez dokonania jakichkolwiek własnych ustaleń oraz nie wykonania żadnych czynności - a w szczególności przyczyn powstania i ustalenia poniesionej szkody i skupieniu się jedynie na rozpoznawaniu wniosku o wyłączenie sędziów i sądu;

3/ rozpoznanie sprawy przez sędziego Beatę Grocholską, która wydała poprzednio wyrok w tej sprawie i miała już wyrobiony pogląd, ponieważ naruszenie prawa dotyczyło czynności wykonanych przez osobę, którą zna z racji wykonywanego zawodu – to jest sędzię L. S. – która z kolei wielokrotnie orzekała w sądzie w którym z kolei Przewodniczącą jest sędzia Beata Grochulska – pomimo podniesienia w postanowieniu Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim I Wydział Cywilny sygn. I Cz 148/21 (i C 775/18) przez sędzię E. T., iż nie można wykluczyć, że w konkretnym wypadku w związku z powyższą regulacją prawną mogą pojawić się wątpliwości co do bezstronności sędziego z tej przyczyny, jednak na pewno w tym zakresie konieczne jest podanie szerszej argumentacji niż tylko powołanie się na zewnętrze postrzeganie bezstronności sędziego;

4/ naruszenie art. 102 k.p.c. w zw. z art. 103 § 3 k.p.c. oraz art. 186 § 2 k.p.c. poprzez nieuzasadnione obciążenie powoda kosztami zastępstwa na rzecz Prokuratorii Generalnej, pomimo, iż powód w dniu 24 kwietnia 2017 r. zawezwał pozwanego Skarb Państwa reprezentowanego przez Sąd Rejonowy w Bełchatowie do próby ugodowej, które to posiedzenie odbyło się przed Sądem Rejonowym w Bełchatowie, na które z kolei nikt ze strony Sądu Rejonowego w Bełchatowie jako reprezentanta Skarbu Państwa nie stawił się – co stwierdzono w protokole z w/w posiedzenia.

Wskazując na powyższe skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie powództwa w całości oraz nieobciążanie powoda kosztami postępowania apelacyjnego oraz kosztami zastępstwa procesowego na rzecz Prokuratorii Generalnej z uwagi na okoliczności opisane w punkcie 4 apelacji.

Apelacja powoda została uzupełniona przez jego pełnomocnika, który zaskarżył wyrok w zakresie punktów 1 i 4, zarzucając:

1/ naruszenie prawa materialnego poprzez błędną interpretację art. 417 k.c. polegającą na przyjęciu, że nie istnieją podstawy prawne uzasadniające odpowiedzialność odszkodowawczą Skarbu Państwa za szkodę wyrządzoną powodowi przy wykonywaniu władzy publicznej poprzez wydanie niezgodnego z prawem postanowienia przez Sąd Rejonowy w Bełchatowie (I Co 393/13), które to postanowienie skutkowało odpowiedzialnością odszkodowawczą powoda;

2/ błąd w ustaleniach faktycznych, przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia polegający na uznaniu przez Sąd, że pozwany nie dopuścił się deliktu przy wykonywaniu władzy publicznej, w szczególności, że wydane w sprawie, z naruszeniem prawa, postanowienie zabezpieczające skutkowało poniesieniem przez powoda niezawinionej przez powoda szkody w łącznej kwocie 100.000 zł;

3/ naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. w związku z art. 227 k.p.c. poprzez oparcie rozstrzygnięcia na niepełnym materiale dowodowym w związku z nieuzasadnionym oddaleniem wniosków dowodowych powoda, które były zgłaszane w celu wykazania szkody poniesionej przez powoda, oraz błędne przyjęcie, że pozwany nie dopuścił się deliktu przy wykonywaniu władzy publicznej;

4/ naruszenie art. 102 k.p.c. oraz art. 103 § 2 k.p.c. poprzez obciążenie powoda kosztami zastępstwa procesowego na rzecz Prokuratorii Generalnej mimo, iż jest to wypadek szczególnie uzasadniony, w szczególności, że powód przed wytoczeniem powództwa zawezwał Skarb Państwa do próby ugodowej a na wyznaczoną w tym celu rozprawę zawezwany nie stawił się, nadto nie przedstawił na piśmie swojego stanowiska ani argumentacji.

W oparciu o powyższe zarzuty skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i zasądzenie na rzecz powoda kwoty 100.000 zł tytułem odszkodowania oraz nieobciążanie powoda kosztami postępowania przed Sądem pierwszej instancji, przyznanie pełnomocnikowi powoda kosztów nieopłaconej pomocy prawnej świadczonej z urzędu w postępowaniu przed Sądem drugiej instancji, które to koszty nie zostały zapłacone w całości ani w części oraz nieobciążanie powoda kosztami postępowania apelacyjnego, w tym kosztami zastępstwa procesowego pozwanego.

Pozwany w odpowiedzi na apelację wniósł o jej oddalenie oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego Skarbu Państwa kosztów postępowania apelacyjnego według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego na rzecz Skarbu Państwa - Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej z odsetkami ustawowymi przewidzianymi w art. 98 § 1 ¹ k.p.c.

Sąd Apelacyjny zważył:

Apelacja okazała się bezzasadna.

Wywiedziona apelacja jest jedynie bezzasadną polemiką z prawidłowym rozstrzygnięciem i prawidłową oceną zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego dokonaną przez Sąd Okręgowy.

Podstawy ewentualnej odpowiedzialności pozwanego Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Bełchatowie należało oceniać przez pryzmat art. 417 k.c. Przesłankami odpowiedzialności po myśli powołanego przepisu są: szkoda, fakt jej wyrządzenia przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej oraz łączący te zdarzenia normalny związek przyczynowy. Stosownie do art. 6 k.c. obowiązek wykazania zaistnienia wszystkich przesłanek właściwych dla tego rodzaju odpowiedzialności ciążył na powodzie, który obowiązkowi temu nie sprostał. Oceniając zasadność żądania pozwu Sąd I instancji prawidłowo zastosował przepisy prawa materialnego i procesowego, dokonał poprawnych ustaleń faktycznych, a swoje stanowisko umotywował w sposób przekonywający. Oceny tej nie zmienia argumentacja zaprezentowana w apelacji.

Wbrew zarzutom apelacji Sąd Okręgowy nie dopuścił się błędu w ustaleniach faktycznych, które w głównej mierze poczynione zostały w oparciu o dowody z dokumentów. Rzekomo błędne ustalenia Sądu a quo miałyby polegać na nieuzasadnionym przyjęciu, że pozwany nie dopuścił się działania niezgodnego z prawem, w następstwie którego powód poniósł szkodę, jednak powyższe wykracza poza ramy ustaleń faktycznych bowiem dotyczy oceny prawnej a zatem płaszczyzny prawa materialnego. Niezależnie od powyższego nie budzi wątpliwości Sądu Apelacyjnego, że również na tej płaszczyźnie Sąd Okręgowy nie dopuścił się zarzucanych apelacji uchybień dochodząc do słusznej konstatacji, iż wydanie przez Sąd Rejonowy w Bełchatowie postanowienia z 17 kwietnia 2013 r. o udzieleniu powodowi zabezpieczenia roszczenia nie stanowi działania władzy publicznej niezgodnego z prawem. Oceny tej nie zmienia fakt zmiany powyższego rozstrzygnięcia przez sąd odwoławczy na skutek uwzględnienia zażalenia uczestniczki wobec braku przesłanki uprawdopodobnienia interesu prawnego wnioskodawcy (powoda) w udzieleniu zabezpieczenia. Zmieniając sporne rozstrzygnięcie Sąd odwoławczy w żadnym miejscu uzasadnienia nie stwierdził i nie przesądził, że zostało ono wydane z rażącym naruszeniem prawa, jak próbuje to przedstawić skarżący w apelacji. Zasądzenie na rzecz powoda żądanego w pozwie odszkodowania doprowadziłoby do niedopuszczalnej sytuacji, w której Skarb Państwa (a finalnie wszyscy podatnicy) zostałby obciążany odpowiedzialnością za niefrasobliwe zachowanie samego powoda, który domagał się od Sądu określonego rozstrzygnięcia świadomie powołując się na nieprawdziwe fakty. Podkreślenie wymaga, że powód uzyskał orzeczenie o treści żądanej we wniosku o udzielenie zabezpieczenia a obecnie próbuje wykazać bezprawność działania pozwanego. Co istotne, wniosek został sformułowany przez profesjonalnego pełnomocnika powoda; sam powód również był świadom, że okoliczności podane we wniosku o zabezpieczenie nie są oparte na prawdzie. Sąd Okręgowy trafnie zwrócił uwagę, że z ustaleń dokonanych w sprawie I C 529/15 Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim a następnie w sprawie I ACa 977/15 Sądu Apelacyjnego w Łodzi wynika wprost, że powód był obecny przy sprzedaży spornej nieruchomości swojej żonie i przy sporządzeniu aktu notarialnego oświadczył przed notariuszem, że nabycie nieruchomości następuje z funduszu stanowiącego majątek odrębny jego żony. Wnosząc wniosek o zabezpieczenie i powołując się w nim na przynależność spornych działek do majątku wspólnego, co stanowiło podstawę wydanego zabezpieczenia, powód miał świadomość, iż nie przysługują mu do nich żadne prawa. Należy w pełni zgodzić się z Sądem Okręgowym, że postępowanie powoda, który próbuje przerzucić na pozwanego skutki prawne i finansowe orzeczenia, które zostało wydane zgodnie z jego wnioskiem jest sprzeczne nie tylko z normami prawa ale i z zasadami współżycia społecznego. W tym miejscu warto przywołać wyrok Sądu Najwyższego z 22 czerwca 2018 roku w sprawie II CSK 560/17, na który powołuje się również Sąd I instancji a w którym wskazano, iż strony postępowań cywilnych mogą zabiegać o udzielenie im zabezpieczenia, którego stosowanie może prowadzić do szkody. Jednak ten, kto uzyskał zabezpieczenie roszczenia, musi liczyć się z poniesieniem odpowiedzialności odszkodowawczej za szkodę spowodowaną jego wykonaniem, gdy stan ukształtowany przez zabezpieczenie nie będzie miał odzwierciedlenia w korzystnym dla uprawnionego wyniku postępowania (art. 746 k.p.c.). Ryzyko poniesienia odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną wykonaniem zabezpieczenia spoczywa zatem na stronie, która go uzyskała, nie zaś na Skarbie Państwa. Sąd Apelacyjny w obecnym składzie pogląd ten również w pełni aprobuje. Raz jeszcze zaakcentować trzeba, iż to powód był inicjatorem postępowania w przedmiocie udzielenia zabezpieczenia i uzyskał zabezpieczenie zgodnie z żądaniem wniosku. Zatem winien był liczyć się z poniesieniem odpowiedzialności odszkodowawczej za ewentualną szkodę spowodowaną jego wykonaniem.

Powołując się w apelacji na swe konstytucyjne prawo do Sądu skarżący zupełnie pomija fakt świadomego powołania się przed Sądem na nieprawdziwe fakty; Prawo powoda do Sądu nie budzi najmniejszych wątpliwości Sądu Apelacyjnego; tak samo jednak niewątpliwym jest, że konsekwencje świadomego przytaczania przed Sądem nieprawdziwych okoliczności w pierwszej kolejności obciążać muszą podmiot, który okoliczności takie powołuje. W tym kontekście nie można odmówić słuszności stanowisku strony pozwanej, która w odpowiedzi na apelację wyraziła zapatrywanie jakoby postępowanie powoda, który zainicjował postępowanie, uzyskał korzyść, a teraz przerzuca odpowiedzialność na innych stanowi nadużycie prawa w rozumieniu art. 5 k.c.

Nieskuteczne są nadto podnoszone w apelacji zarzuty dotyczące składu Sądu rozpoznającego sprawę. Po pierwsze dlatego, że skład Sądu rozpoznającego sprawę po uchyleniu wyroku przez sąd drugiej instancji i przekazania sprawy sądowi pierwszej instancji wynika wprost z art. 386 § 5 k.p.c. Przepis ten stanowi, że w przypadku uchylenia wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania sąd rozpoznaje ją w tym samym składzie, chyba że nie jest to możliwe lub powodowałoby nadmierną zwłokę w postępowaniu. Po wtóre zaś należy zauważyć, że wniosek powoda (skarżącego) o wyłączenie sędziów, w tym również sędziego Sądu Okręgowego Beaty Grochulskiej od rozpoznania sprawy IC 775/18 został oddalony postanowieniem Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim z 17 października 2018 r. Sąd Apelacyjny w Łodzi postanowieniem z 3 grudnia 2018 r. zażalenie powoda na ww. postanowienie oddalił (sygn. akt III APz 42/18). Kolejny wniosek powoda o wyłączenie sędziego, tym razem tylko sędziego referenta B. G., oparty na tych samych okolicznościach, które skarżący powołuje w apelacji również został oddalony postanowieniem Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim z 20 października 2021 r. Także i to postanowienie jest prawomocne (k. 417).

Wobec przesądzenia braku bezprawności w działaniu pozwanego za bezzasadny uznać trzeba nadto zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. poprzez brak ustaleń Sądu a quo na okoliczność przyczyn powstania i ustalenia wysokości szkody powoda. Sąd ten nie miał obowiązku badania pozostałych przesłanek odpowiedzialności Skarbu Państwa, w tym szkody oraz jej wysokości. Badanie powyższych kwestii jedynie przedłużyłoby postępowanie i nie zmieniłoby samego rozstrzygnięcia.

Brak jest nadto podstaw do uwzględnienia ostatniego z zarzutów apelacji a dotyczącego naruszenia art. 102 k.p.c. w zw. z art. 103 § 3 k.p.c. oraz art. 186 § 2 k.p.c. poprzez nieuzasadnione obciążenie powoda kosztami zastępstwa na rzecz Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej. Mimo, że przepisy postępowania cywilnego dopuszczają możliwość nieobciążenia strony przegrywającej kosztami procesu – po myśli art. 102 k.p.c. – w niniejszej sprawie nie zachodziły okoliczności, które mogłyby uzasadnić zastosowanie wobec skarżącego unormowanej wskazanym przepisem zasady słuszności. Nie można stwierdzić, że ocena Sądu Okręgowego leżąca u podstaw orzeczenia o kosztach procesu była rażąco niesprawiedliwa, podczas gdy tylko wniosek o takim jej charakterze warunkuje ingerencję – na drodze rozpoznawania środka odwoławczego – w objęte nim rozstrzygnięcie o kosztach procesu (postanowienie SN z dnia 23 maja 2012 r., III CZ 25/12, Lex nr 1214589). Podkreślenia również wymaga, że odstąpienie od nałożenia na stronę obowiązku zwrotu kosztów procesu na podstawie art. 102 k.p.c. stanowi uprawnienie, nie zaś obowiązek sądu i każdorazowo wymaga ustalenia przez sąd, czy w okolicznościach sprawy zachodzą „wypadki szczególnie uzasadnione”, wskazujące na celowość wyłączenia normy ogólnej. Sama zaś ocena, czy takie wypadki wystąpiły w konkretnej sprawie winna uwzględniać, oprócz całokształtu okoliczności sprawy, także zasady współżycia społecznego. (postanowienie SN z dnia 17 kwietnia 2013 r., V CZ 124/12, Lex nr 1341727).

W orzecznictwie sądowym i doktrynie ugruntowane jest stanowisko, zgodnie z którym do kręgu „wypadków szczególnie uzasadnionych” należą zarówno okoliczności związane z samym przebiegiem procesu, jak i leżące na zewnątrz. Jako przykłady okoliczności związanych z samym przebiegiem procesu wskazuje się sytuacje wynikające z charakteru żądania poddanego rozstrzygnięciu, jego znaczenia dla strony, subiektywne przekonanie strony o zasadności roszczeń, przedawnienie, prekluzja. Natomiast przyczyny leżące na zewnątrz są determinowane przez sytuację majątkową i życiową strony, z tym zastrzeżeniem, że niewystarczające jest powoływanie się jedynie na trudną sytuację finansową, nawet jeśli była podstawą zwolnienia od kosztów sądowych i ustanowienia pełnomocnika z urzędu.

W niniejszej sprawie Sąd Okręgowy zasadnie uznał, że skoro powód przegrał sprawę, zobowiązany jest zwrócić stronie pozwanej poniesione przez nią koszty procesu, zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik sprawy. Z taką konstatacją należy się zgodzić. W ocenie Sądu Apelacyjnego w przedmiotowej sprawie istotnie nie wystąpiły takie okoliczności, które można by uznać za wypadek szczególnie uzasadniony, nakazujący zastosowanie wobec powoda, jako przegrywającego sprawę, przepisu art. 102 k.p.c.

Okolicznością taką nie jest w szczególności powołana w apelacji trudna sytuacja materialna powoda. Przyjmuje się bowiem, że sama sytuacja ekonomiczna strony przegrywającej, nawet tak niekorzystna, że strona bez uszczerbku dla utrzymania własnego i członków rodziny nie byłaby w stanie ponieść kosztów, nie stanowi dostatecznej podstawy zwolnienia na podstawie art. 102 k.p.c. (por. postanowienie Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 18 kwietnia 2013 r., sygn. akt III CZ 75/12, L.). Niezależnie od powyższego odnotować trzeba, że powód uzyskuje dochód z tytułu emerytury w ponadprzeciętnej wysokości a mianowicie w kwocie 4.800 zł, co wynika ze złożonego w dniu 19 sierpnia 2022 r. oświadczenia majątkowego (k. 489) oraz posiada akcje (...) 1300 o wartości 11.000 zł. Trudno uznać, by jego sytuacja materialna była tak dramatyczna jak próbuje to przedstawić w apelacji podając, że nie ma środków do życia, na zaspokojenie swoich podstawowych potrzeb.

Za zastosowaniem wobec powoda art. 102 k.p.c. bynajmniej nie przemawia również okoliczność, że był przekonany, że zwolnienie go od kosztów sądowych w sprawie dotyczy wszystkich kosztów postępowania. Warto zauważyć, że powód był reprezentowany przez fachowego pełnomocnika, który powinien był wyjaśnić powodowi zasady ponoszenia kosztów procesu przez strony.

Nadto brak było podstaw do zastosowania w sprawie art. 103 k.p.c. zgodnie z którym niezależnie od wyniku sprawy sąd może włożyć na stronę lub interwenienta obowiązek zwrotu kosztów, wywołanych ich niesumiennym lub oczywiście niewłaściwym postępowaniem, co dotyczy zwłaszcza kosztów powstałych wskutek uchylenia się od wyjaśnień lub złożenia wyjaśnień niezgodnych z prawdą, zatajenia lub opóźnionego powołania dowodów, a także oczywiście nieuzasadnionej odmowy poddania się mediacji. Żadna z opisanych wyżej sytuacji nie miała miejsca w niniejszej sprawie; Fakt, że pozwany nie stawił się na posiedzenie w sprawie toczącej się z wniosku powoda o zawezwanie do próby ugodowej nie jest tożsamy z nieuzasadnioną odmową poddania się mediacji. Pozwany zasadnie nie czuł się odpowiedzialny za szkodę powoda w jakimkolwiek zakresie, trudno zatem w tej sytuacji oczekiwać od pozwanego, że będzie zainteresowany zawarciem z powodem ugody, która z natury rzeczy oznaczałaby przyjęcie na siebie odpowiedzialności co do zasady.

Mając to wszystko na uwadze, Sąd Apelacyjny oddalił apelację jako bezzasadną na podstawie art. 385 k.p.c.

Na podstawie 98 § 1 i 3 k.p.c., art. 99 k.p.c. w zw. z art. 32 ust. 3, 122, 123 i 131 ustawy z 15 grudnia 2016 r. o Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej (t.j. Dz. U. z 2023 r., poz. 1109) i § 2 pkt 6 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie z dnia 22 października 2015 r. (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1964) Sąd Apelacyjny zasądził od powoda na rzecz Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej kwotę 4.050 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Co się zaś tyczy wysokości wynagrodzenia pełnomocnika z urzędu, to kierując się argumentacją wyrażoną przez Trybunał Konstytucyjny w wyrokach z dnia 19 kwietnia 2023 r., SK 85/22 oraz z dnia 20 kwietnia 2023 r. w sprawie SK 53/22, Sąd Apelacyjny stanął na stanowisku, że brak jest podstaw do różnicowania wysokości wynagrodzenia pełnomocnika działającego z urzędu i reprezentującego stronę z wyboru i w konsekwencji ustalił wynagrodzenie pełnomocnika powoda w wysokości, jaką otrzymałby, gdyby występował w sprawie jako pełnomocnik z wyboru, tj. w wysokości przewidzianej w Rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (tj. Dz.U.2023.1935). Podstawę prawną ustalenia wysokości wynagrodzenia pełnomocnika z urzędu stanowił zatem § 10 ust. 1 pkt 2 w zw. z § 2 pkt 6 ww. Rozporządzenia. Analiza statusu adwokatów i radców prawnych oraz ich roli w postępowaniu, w którym występują jako podmioty powołane i zobowiązane do zastępstwa prawnego, prowadzi do uznania, że różnicowanie ich wynagrodzenia, tj. obniżenie pełnomocnikom z urzędu wynagrodzenia, które otrzymaliby, gdyby występowali w sprawie jako pełnomocnicy z wyboru, nie ma konstytucyjnego uzasadnienia. Brak natomiast podstaw do powiększenia przyznanego wynagrodzenia o stawkę podatku VAT. Przepisy ww. Rozporządzenia – w odróżnieniu od Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu (tekst jedn. Dz.U.2019.68) – nie przewidują podwyższenia opłaty o stawkę podatku VAT. Zgodnie z art. 3 ust. 2 ustawy z 9 maja 2014 r. o informowaniu o cenach towarów i usług (tekst jedn. Dz.U.2023.1687) w cenie uwzględnia się podatek od towarów i usług oraz podatek akcyzowy, jeżeli na podstawie odrębnych przepisów sprzedaż towaru lub usługi podlega obciążeniu podatkiem od towarów i usług lub podatkiem akcyzowym. Przez cenę rozumie się również stawkę taryfową. Wobec unormowania zawartego w tym przepisie, podana w Rozporządzeniu z dnia 22 października 2015 r. stawka opłaty zawiera w sobie podatek VAT.

Mając to wszystko na uwadze Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji.