Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Łodzi

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 stycznia 2022 r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: Sędzia SA Jacek Świerczyński

Protokolant: sek. sąd. Malwina Worotnicka

po rozpoznaniu w dniu 22 grudnia 2021 r. w Łodzi na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w Ł.

przeciwko Przedsiębiorstwu (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Ł.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi

z dnia 26 maja 2021 r., sygn. akt X GC 605/17

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od Przedsiębiorstwa (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Ł. na rzecz (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w Ł. kwotę 4.050 (cztery tysiące pięćdziesiąt) zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego
w postępowaniu apelacyjnym.

Sygn. akt I AGa 254/21

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z 26 maja 2021 r. Sąd Okręgowy w Łodzi,
w sprawie z powództwa (...) S.A. w Ł. przeciwko Przedsiębiorstwu (...) spółce
z o.o. w Ł. o zapłatę, zasądził od pozwanej na rzecz powódki kwotę
85.149,57 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od kwot:

a) 2.896,66 zł od 7 października 2014 r. do dnia zapłaty,

b) 4.090,84 zł od 4 listopada 2014 r. do dnia zapłaty,

c) 8.496,91 zł od 12 grudnia 2014 r. do dnia zapłaty,

d) 11.624,37 zł od 18 grudnia 2014 r. do dnia zapłaty,

e) 12.605,20 zł od 6 lutego 2015 r. do dnia zapłaty,

f) 13.605,85 zł od 10 marca 2015 r. do dnia zapłaty,

g) 11.448,48 zł od 8 kwietnia 2015 r. do dnia zapłaty,

h) 10.688,52 zł od 8 maja 2015 r. do dnia zapłaty,

i) 3.595,33 zł od 9 czerwca 2015 r. do dnia zapłaty,

j) 3.107,78 zł od 7 lipca 2015 r. do dnia zapłaty,

k) 492,32 zł od 7 sierpnia 2015 r. do dnia zapłaty,

l) 2.497,31 zł od 1 listopada 2016 r. do dnia zapłaty (pkt 1), oddalił powództwo w pozostałej części (pkt 2), zasądził od pozwanej na rzecz powódki kwotę 5.153,06 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania (pkt 3), ściągnął
z zasądzonego na rzecz powódki w pkt. 1 wyroku roszczenia kwotę 2.733,47 zł tytułem nieuiszczonej części kosztów sądowych (pkt 4) oraz nakazał pobrać od pozwanej kwotę 3.933,53 zł tytułem pozostałej części nieuiszczonych kosztów sądowych (pkt 4).

Powyższe rozstrzygnięcie zostało oparte na ustaleniach, które Sąd Apelacyjny w całości podzielił i przyjął za własne. Z ustaleń tych wynikało,
że strony wiązała zawarta w dniu 1 października 1999 r. umowa dostawy
ciepła w wodzie gorącej, dostarczanej przez powódkę do węzła cieplnego zlokalizowanego w obiekcie przy ul. (...) w Ł.. Podstawę dokonywanych z tego tytułu rozliczeń miały stanowić wskazania układu pomiarowo – rozliczeniowego. Zgodnie z powyższą umową pozwana miała wnosić opłaty
za zamówioną moc cieplną, usługi przesyłowe, opłatę abonamentową za pobraną w okresie rozliczeniowym ilość ciepła, jak również za nośnik ciepła dostarczony w celu napełnienia i uzupełniania ubytków w instalacjach odbiorczych.

W okresie od 1 lutego 2001 r. do 10 lipca 2013 r. powyższa umowa była dziewięciokrotnie aneksowana.

Podpisanie jednego z aneksów, oznaczonego numerem 5, zostało poprzedzone kierowaną przez pozwaną do powódki korespondencją, w której
ta zwracała powódce uwagę na to, że aneks, o jakim mowa wprowadza
podwyżkę opłat za ciepło, choć zamiarem pozwanej przy podpisywaniu umowy
z 12 lipca 2004 r. w przedmiocie modernizacji węzła było zachowanie cen na niezmienionym poziomie, sama zaś pozwana nie była zainteresowana modernizacją węzła.

Powódka w odpowiedzi wskazała, że zmiana wysokości opłat nie pozostaje w sprzeczności z treścią powyższej umowy.

Powołana w piśmie pozwanej umowa z 12 lipca 2004 r. przewidywała modernizację węzła cieplnego w budynku przy ul. (...). Zgodnie z tą umową modernizacja miała zostać dokonana przez powódkę, pozwana zaś zobowiązała się do korzystania z dostarczonego przez powódkę ciepła przez okres minimum 7 lat. W razie wcześniejszej rezygnacji z korzystania
z dostarczanego przez powódkę ciepła pozwana zobowiązywała się do zwrotu poniesionych przez powódkę kosztów modernizacji węzła cieplnego. Powyższy węzeł został usytuowany w dwóch należących do pozwanej pomieszczeniach.

W dniu 29 sierpnia 2005 r. pozwana wystosowała do powódki pismo,
w którym skarżyła się na niemożność uzyskania informacji o kosztach modernizacji węzła cieplnego, jak również na brak zgody powódki na bonifikaty za okresy, w których nie korzystała z ciepła. W powyższym piśmie, jak i w piśmie z 14 stycznia 2013 r. wskazywała też na przysługujące jej roszczenia z tytułu korzystania przez powódkę z pomieszczeń, w których znajduje się węzeł, a także przez które przebiega ciepłociąg. Wysokość swoich roszczeń z tego tytułu określiła na kwoty po 1.500 zł miesięcznie.

Powódka w odpowiedzi przyznała fakt bezumownego korzystania
z powierzchni pozwanej wynoszącej 69,71 m ².

W kolejnym piśmie z 8 grudnia 2014 r. pozwana wskazywała wysokość kwot, jakie jej zdaniem należą się jej z tytułu bezumownego korzystania
z należącej do niej nieruchomości.

Ze swej strony powódka wskazywała na niemożność demontażu spornego węzła cieplnego z uwagi na to, że stanowił on fragment miejskiej sieci ciepłowniczej zaopatrującej w ciepło innych odbiorców. Proponowała pozwanej rozwiązanie problemu na drodze ustanowienia na swoją rzecz stosownej służebności i z wnioskiem takim w dniu 30 września 2014 r. wystąpiła do sądu, lecz ostatecznie wniosek ten cofnęła 2 marca 2016 r. Zanim to jednak nastąpiło w prowadzonym w przedmiocie tego wniosku postępowaniu sądowym została wydana opinia biegłego sądowego T. C. określająca wartość jednorazowego wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu na kwotę 5.600 zł.

Powódka sprzedała pozwanej ciepło, wystawiając za swoje świadczenie następujące faktury VAT:

• nr (...) z 13 lutego 2013 r. na kwotę 10.886,42 zł płatną w terminie do 8 marca 2013 r.,

• nr (...) z 1 marca 2013 r. na kwotę 2.519,90 zł płatną w terminie do 18 marca 2013 r.,

• nr (...) z 14 marca 2013 r. na kwotę 8.904,31 zł płatną w terminie do 8 kwietnia 2013 r.,

• nr (...) z 2 kwietnia 2013 r. na kwotę 2.519,90 zł płatną w terminie do 19 kwietnia 2013 r.,

• nr (...) z 15 kwietnia 2013 r. na kwotę 11.280,22 zł płatną w terminie do 6 maja 2013 r.,

• nr (...) z 2 maja 2013 r. na kwotę 2.519,90 zł płatną w terminie do 23 maja 2013 r.,

• nr (...) z 15 maja 2013 r. na kwotę 2.314,28 zł płatną w terminie do 7 czerwca 2013 r.,

• nr (...) z 1 lipca 2013 r. na kwotę 2.519,90 zł płatną w terminie do 18 lipca 2013 r.,

• nr (...) z 15 lipca 2013 r. na kwotę 364,19 zł płatną w terminie do 5 sierpnia 2013 r.,

• nr (...) z 1 sierpnia 2013 r. na kwotę 2.519,90 zł płatną w terminie do 19 sierpnia 2013 r.,

• nr (...) z 12 września 2013 r. na kwotę 419,38 zł płatną w terminie do 7 października 2013 r.,

• nr (...) z 1 października 2013 r. na kwotę
2.290,81 zł płatną w terminie do 18 października 2013 r.,

• nr (...) z 14 października 2013 r., skorygowaną fakturą nr (...) z 18 listopada 2013 r., na kwotę 2.963,55 zł płatną w terminie do 4 listopada 2013 r.,

• nr (...) z 14 października 2013 r. na kwotę
1.306,97 zł płatną w terminie do 4 listopada 2013 r.,

• nr (...) z 13 listopada 2013 r. na kwotę 6.889,99 zł płatną w terminie do 9 grudnia 2013 r.,

• nr (...) z 24 grudnia 2013 r. na kwotę 14.324,31 zł płatną w terminie do 17 stycznia 2014 r.,

• nr (...) z 13 stycznia 2014 r. na kwotę 8.209,25 zł płatną w terminie do 3 lutego 2014 r.,

• nr (...) z 13 lutego 2014 r. na kwotę 14.918,20 zł płatną w terminie do 11 marca 2014 r.,

• nr (...) z 13 marca 2014 r. na kwotę 10.421,83 zł płatną w terminie do 7 kwietnia 2014 r.,

• nr (...) z 14 kwietnia 2014 r. na kwotę 8.267,73 zł płatną w terminie do 5 maja 2014 r.,

• nr (...) z 11 czerwca 2014 r. na kwotę 2.888,47 zł płatną w terminie do 7 lipca 2014 r.

Pozwana popadła w opóźnienie z zapłatą następujących faktur VAT:

• nr (...) na kwotę 2.519,90 zł płatną w terminie do 18 marca 2013 r., którą zapłaciła w dniu 2 kwietnia 2013 r., co dało podstawę
do naliczenia odsetek ustawowych w kwocie 13,46 zł,

• nr (...) na kwotę 2.519,90 zł płatną w terminie do 19 kwietnia 2013 r., którą zapłaciła w dniu 5 czerwca 2013 r., co dało podstawę
do naliczenia odsetek ustawowych w kwocie 42,18 zł,

• nr (...) na kwotę 10.886,42 zł płatną w terminie do
8 marca 2013 r., którą zapłaciła w dwóch ratach - w kwocie 1.000 zł w dniu
11 czerwca 2013 r. oraz w kwocie 9.886,42 zł w dniu 18 czerwca 2013 r., co dało podstawę do naliczenia odsetek ustawowych w kwocie 393 zł,

• nr (...) na kwotę 8.904,31 zł płatną w terminie do
8 kwietnia 2013 r., którą zapłaciła w dniu 18 czerwca 2013 r., co dało podstawę do naliczenia odsetek ustawowych w kwocie 225,17 zł,

• nr (...) na kwotę 11.280,22 zł płatną w terminie do
6 maja 2013 r., którą zapłaciła w dwóch ratach - w kwocie 9.500 zł w dniu
15 lipca 2013 r. oraz w kwocie 1.780,22 zł w dniu 16 lipca 2013 r., co dało podstawę do naliczenia odsetek ustawowych w kwocie 281,87 zł,

• nr (...) na kwotę 2.519,90 zł płatną w terminie do 23 maja 2013 r., którą zapłaciła w dniu 7 sierpnia 2013 r., co dało podstawę
do naliczenia odsetek ustawowych w kwocie 68,21 zł,

• nr (...) na kwotę 2.314,28 zł płatną w terminie do
7 czerwca 2013 r., którą zapłaciła w dniu 7 sierpnia 2013 r., co dało podstawę do naliczenia odsetek ustawowych w kwocie 50,28 zł,

• nr (...) na kwotę 50,37 zł (korygującą) płatną
w terminie do 9 grudnia 2013 r., którą zapłaciła w dniu 7 lutego 2014 r., co dało podstawę do naliczenia odsetek ustawowych w kwocie 1,08 zł,

• nr (...) na kwotę 6.889,99 zł płatną w terminie do
9 grudnia 2013 r., którą zapłaciła w części - do kwoty 5.000 zł, w dniu
7 lutego 2014 r., co dało podstawę do naliczenia odsetek ustawowych w kwocie 106,85 zł,

• nr (...) na kwotę 10.421,83 zł płatną w terminie do
7 kwietnia 2014 r., którą zapłaciła w dniu 30 czerwca 2014 r., co dało podstawę do naliczenia odsetek ustawowych w kwocie 311,80 zł,

• nr (...) na kwotę 18.267,73 zł płatną w terminie do
5 maja 2014 r., którą zapłaciła w dniu 30 czerwca 2014 r., co dało podstawę do naliczenia odsetek ustawowych w kwocie 164.90 zł.

Pozwana nie zapłaciła w ogóle należności z pozostałych faktur oraz kwoty 1.889,99 zł z faktury VAT nr (...) i kwoty 1.051,75 zł
z faktury VAT nr (...).

W tym stanie rzeczy powódka dochodziła zapłaty kwoty 53.206,40 zł tytułem niezapłaconych faktur VAT:

• nr (...),

• nr (...),

• nr (...) (częściowo, co do kwoty 1.051,75 zł),

• nr (...),

• nr (...),

• nr (...),

• nr (...),

• nr (...),

• nr (...),

• nr (...) (częściowo co do kwoty 1.889,99 zł),

• nr (...),

• nr (...),

• nr (...),

• nr (...) 33,

oraz kwoty 1.658,80 zł tytułem odsetek ustawowych za opóźnienie
w płatności następujących faktur VAT:

• nr (...),

• nr (...),

• nr (...),

• nr (...),

• nr (...),

• nr (...),

• nr (...),

• nr (...),

• nr (...),

• nr (...),

• nr (...)

oraz kwoty 88.470,57 zł z tytułu kolejnych wystawionych
i nieuregulowanych faktur, na którą składają się:

• kwota 2.927,82 zł, jako należność z faktury nr (...),

• kwota 2.923,19 zł, jako należność z faktury nr (...),

• kwota 2.896,66 zł, jako należność z faktury nr (...),

• kwota 4.090,84 zł, jako należność z faktury nr (...),

• kwota 8.496,91 zł jako należność z faktury nr (...) oraz faktury korygującej nr (...),

• kwota 11.624,37 zł, jako należność z faktury nr (...),

• kwota 12.605,20 zł, jako należność z faktury nr (...),

• kwota 13.605,85 zł, jako należność z faktury nr (...),

• kwota 11.448,48 zł, jako należność z faktury nr (...),

• kwota 10.688,52 zł, jako należność z faktury nr (...),

• kwota 3.595,33 zł, jako należność z faktury nr (...),

• kwota 3.107,78 zł, jako należność z faktury nr (...),

• kwota 492,32 zł, jako należności z faktury nr (...).

Z uwagi na to, że spośród powyższych faktur jedynie część została zapłacona z opóźnieniem, a części nie zapłacono w ogóle, powódka pismem
z 31 lipca 2014 r., doręczonym pozwanej w dniu 8 sierpnia 2014 r., wezwała ją do spłaty zadłużenia w pierwotnie dochodzonej pozwem kwocie 54.865,20 zł.

W odpowiedzi na ponowione przez powódkę w dniu 18 listopada 2014 r. wezwanie do zapłaty pozwana wniosła o „uwzględnienie” jej „należności”
w kwocie 139.001,77 zł, powołując wystawione przez siebie noty księgowe
i faktury.

W dniu 5 grudnia 2013 r. strony podpisały dokument nazwany protokołem uzgodnień, w którego treści określiły roszczenie powódki z tytułu umowy sprzedaży ciepła na kwotę 16.440,35 zł, wyraziły zamiar obciążenia nieruchomości pozwanej służebnością przesyłu w zamian za wynagrodzenie
w kwocie 5.200 zł netto, która to należność miała zostać potrącona
z należnością powódki, jak również określiły roszczenie pozwanej z tytułu wynagrodzenia za bezumowne korzystanie za okres 3 lat wstecz na kwotę
4.500 zł netto, która również miała zostać potrącona z wierzytelnością powódki.

W pkt. 11 powyższego protokołu pozwana złożyła oświadczenie, że należne jej wynagrodzenie w kwocie 4.500 zł ma charakter jednorazowy, wyczerpuje jej roszczenia z tytułu bezumownego korzystania z należącej do niej nieruchomości.

Podstawę dla wskazanych w porozumieniu kwot należnych pozwanej stanowił dokument zatytułowany „wstępna ocena przewidywanej wartości ograniczonego prawa rzeczowego”.

W lutym 2014 r. w sprawie I C 366/13 Sądu Rejonowego dla Łodzi - Widzewa w Łodzi została sporządzona opinia określająca wartość rynkową prawa własności nieruchomości znajdującej się w użytkowaniu wieczystym pozwanej dla potrzeb określenia należnej od niej opłaty rocznej za powyższe użytkowanie.

W dniu 31 marca 2014 r. został przygotowany kolejny protokół uzgodnień, tym razem podpisany wyłącznie przez powódkę, określający wysokość jej roszczeń na kwotę 51.390,03 zł, należne zaś pozwanej wynagrodzenie z „ograniczonego prawa rzeczowego ustanowionego na nieruchomości” na kwotę 5.200 zł, które miało zostać potrącone
z wynagrodzeniem należnym powódce.

W dniu 13 października 2014 r. pozwana wystosowała do powódki pismo, w którym wyraziła przekonanie, że dotychczasowe propozycje powódki, jako oparte na nierzetelnych opiniach, nie mogą zostać zaakceptowane. Wskazała również na zastąpienie protokołu uzgodnień z 5 grudnia 2013 r., który
zdaniem pozwanej miał być dotknięty wadami merytorycznymi oraz prawnymi, protokołem uzgodnień z 31 marca 2014 r.

Powódka z uwagi na utrzymujące się zadłużenie pozwanej pismem
z 18 czerwca 2015 r. wypowiedziała jej umowę dostawy ciepła w wodzie gorącej ze skutkiem na dzień 31 lipca 2015 r.

Powódka skierowanym do pozwanej pismem z 9 września 2015 r. uznała co do zasady roszczenie pozwanej o zapłatę za korzystanie z należącej
do niej nieruchomości, zakwestionowała natomiast jego wysokość. Pismo to stanowiło odpowiedź powódki na wyrażoną przez pozwaną w jej piśmie
z 7 września 2015 r. wolę potrącenia swoich roszczeń z roszczeniami wzajemnymi powódki.

Należne pozwanej wynagrodzenie za okres od 1 stycznia 2009 r. do
31 października 2016 r. wyraża się kwotą 88.113 zł.

Sąd Okręgowy w tak zilustrowanym stanie sprawy uznał powództwo
za zasadne w zakresie kwoty 85.149,57 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie, należnymi za okresy wyznaczone poszczególnymi, składającymi się na nią kwotami, jako stanowiącej rezultat potrącenia przysługującej powódce wierzytelności z tytułu sprzedanego pozwanej ciepła oraz istniejącej po stronie pozwanej wierzytelności z tytułu bezumownego korzystania przez powódkę
z należącej do niej nieruchomości w związku z posadowieniem urządzeń przesyłowych. Prezentując szczegółowe wyliczenia, Sąd uwzględnił złożone do akt faktury oraz opinie. Jednocześnie odniósł się do zgłoszonych w toku postępowania zarzutów – przede wszystkim zarzutu przedawnienia wierzytelności pozwanej oraz nieważności aneksu do umowy o dostawę ciepła, którym podniesiono naliczane pozwanej opłaty. Co do pierwszego z nich
Sąd Okręgowy miał na uwadze, że przedawnienie powinno być liczone według terminu trzyletniego, typowego dla roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej, obie strony działalność tę prowadziły, a pozwana domagając się zapłaty za wykorzystywanie jej nieruchomości przez powódkę, czyniła to w związku z działalnością polegającą na wynajmie swych lokali.
Nie miał przy tym wątpliwości, że o zrzeczeniu się przez powódkę zarzutu przedawnienia można było mówić jedynie w stosunku do należności wcześniejszych, niż pochodzące z lipca 2010 r., bowiem powódka w swoim piśmie z 15 grudnia 2017 r. wskazała na przedawnienie należności z tego okresu, a według utrwalonego w orzecznictwie stanowiska oświadczenie dłużnika złożone po upływie okresu przedawnienia traktować można jako zrzeczenie się korzystania z zarzutu przedawnienia. Nie dopatrzył się z kolei zamiaru dokonania takiego zrzeczenia w piśmie powódki z 9 września 2015 r.,
w którym ta zaakceptowała konieczność finansowego uregulowania prawa korzystania z nieruchomości pozwanej, wobec braku wyraźnej woli wywołania omawianego skutku. Sąd Okręgowy nie przypisał również skutku w postaci zrzeczenia się przez powódkę zarzutu przedawnienia samemu faktowi podjęcia przez strony negocjacji ugodowych, których efektem stał się protokół uzgodnień z 5 grudnia 2013 r. Dokonując zaś wykładni zawartych w tym protokole oświadczeń, zwłaszcza oświadczenia pozwanej, w ramach którego miała określić swoje roszczenia z tytułu bezumownego korzystania z należącej do niej nieruchomości za okres wsteczny na kwotę 5.200 zł netto i zrzec się dalej idących roszczeń, Sąd doszedł do wniosku, że nie wpłynęło ono na sytuację prawną żadnej ze stron, skoro przyświecający temu uzgodnieniu cel polegający na ustanowieniu odpłatnej służebności przesyłu nie został osiągnięty. W kwestii drugiego z przywołanych zarzutów Sąd Okręgowy nie podzielił natomiast stanowiska pozwanej, jakoby nieważność przedmiotowego aneksu miała wynikać z nieważności umowy o modernizację węzła cieplnego (z 12 lipca
2004 r.) już z tej tylko przyczyny, że ów aneks był uzupełnieniem zupełnie innej umowy, a mianowicie umowy z 1 października 1999 r. o dostawę ciepła. Oznaczało to, że pozwana nie mogła przedstawić do potrącenia wierzytelności
z tytułu rzekomej nadpłaty za dostarczone jej ciepło, tym bardziej, że do tej
pory nie wzywała powódki do zwrotu tej należności, przez co dotycząca jej wierzytelność nie była wymagalna, a zgłoszenie jej w toku procesu przez pełnomocnika nie mogło wywołać skutków materialnoprawnych. Podstawą orzeczenia o kosztach procesu był art. 100 k.p.c. przy założeniu, że powódka wygrała spór w 59%.

Pozwana zaskarżyła opisany wyrok w pkt. 1, 3, 4 i 5 apelacją opartą na następujących zarzutach:

1. sprzeczności istotnych ustaleń z treścią zebranego materiału dowodowego wyrażającej się w bezpodstawnym przyjęciu, że roszczenie o zapłatę wynagrodzenia za korzystanie z nieruchomości budynkowej pozwanej w związku z posadowieniem w tej nieruchomości linii przesyłowych cieplnych stanowiących własność powódki (…) pozostaje w związku z prowadzeniem działalności gospodarczej przez pozwaną,

2. naruszenia art. 233 k.p.c. przez wyprowadzenie z materiału dowodowego, tj. przedłożonych przez pozwaną umów najmu, wniosków z nich niewynikających, a ponadto sprzecznych z zasadami logicznego rozumowania
i doświadczeniem życiowym, że dochodzenie roszczenia za korzystanie
z nieruchomości budynkowej pozwanej (…) pozostaje w związku z prowadzeniem działalności gospodarczej przez pozwaną,

3. naruszenia art. 233 k.p.c. przez brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego i dokonanie jego oceny z pominięciem istotnej części tego materiału, to jest pisma pozwanej z 29 sierpnia 2005 r. (k. 226), z którego wynika, że pozwana już w 2005 r. domagała się uregulowania wynagrodzenia za korzystanie przez powódkę z jej nieruchomości,

4. naruszenia art. 65 § 1 k.c. w zw. z art. 117 § 2 k.c. przez uznanie, że powódka nie zrzekła się zarzutu przedawnienia w piśmie z 9 września 2015 r. w sytuacji, gdy z pisma tego wynika, że pozwana nie kwestionuje słusznego roszczenia z tytułu korzystania powódki z nieruchomości pozwanej i wskazuje na konieczność zapłaty przez powódkę za korzystanie z nieruchomości pozwanej, zastrzegając jedynie, że sporna jest wysokość żądanej kwoty,

5. naruszenia art. 5 k.c. przez jego niewłaściwe zastosowanie polegające na jego pominięciu w ustalonym stanie faktycznym, podczas gdy działanie powódki polegające na podniesieniu zarzutu przedawnienia roszczenia
o wynagrodzenie za korzystanie z nieruchomości budynkowej pozwanej (…) stanowi czynienie ze swego prawa użytku, który jest sprzeczny ze społeczno- gospodarczym przeznaczeniem tego prawa oraz z zasadami współżycia społecznego, a przez to nie powinno być uważane za wykonywanie prawa oraz nie powinno korzystać z ochrony,

6. naruszenia art. 5 ust. 1 pkt 1 w zw. z art. 8 ust. 1 pkt 2 ustawy
z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług przez ustalenie wynagrodzenia za korzystanie z nieruchomości budynkowej pozwanej (…) w kwocie netto bez uwzględnienia podatku VAT,

7. naruszenia art. 233 k.p.c. przez brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego i dokonanie jego oceny z pominięciem istotnej części
tego materiału, to jest pisma z 24 czerwca 2004 r., pisma powódki z listopada 2003 r., pisma przewodniego powódki z 16 sierpnia 2004 r., umowy nr (...) z 12 lipca 2004 r., pisma pozwanej z 3 lutego 2005 r., pisma powódki
z 2 marca 2005 r., monitu z 18 marca 2005 r., pisma powódki z 25 września 2015 r., z których wynika, że pozwana nie chciała się godzić na modernizację węzła, gdyż jej zdaniem nie było takiej konieczności, jednakże z uwagi na działanie pod wpływem obaw o odłączenie od sieci zgodziła się na modernizację węzła z zastrzeżeniem jednak, że opłaty za ciepło nie wzrosną, pomimo jednak takiego zastrzeżenia powódka wymogła na pozwanej, wykorzystując swoją pozycję monopolisty, podpisanie aneksu nr (...) zmieniającego taryfę W. na W., z którą wiązały się wyższe opłaty za ciepło,

8) naruszenia art. 58 § 1 k.c. przez uznanie, że aneks nr (...) do umowy
o ciepło z 1 października 1999 r. jest ważny w zakresie, w jakim zmienia taryfę na Wwo (tj. ust. 2 tego aneksu), w sytuacji, gdy postanowienia tego aneksu są sprzeczne z zasadą uczciwości i lojalności pomiędzy stronami umowy o dostawę ciepła,

9. naruszenia art. 233 k.p.c. przez brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego i dokonanie jego oceny z pominięciem istotnej części tego materiału, to jest pisma pozwanej z 26 sierpnia 2016 r. (k. 216 - 217 i k. 251-252), pisma pozwanej z 28 stycznia 2019 (k. 544 - 546), pisma pełnomocnika pozwanej z 28 lutego 2019 r. (k. 542 - 544), wniosku o zawezwanie do próby ugodowej z 21 marca 2017 r. (k. 547 i nast.) wraz z potwierdzeniem odbioru
(k. 560) i protokołem posiedzenia (k. 561), sprzeciwu od nakazu zapłaty
z 22 grudnia 2014 r. (k. 110 - 112) wraz z dowodami do niego załączonymi,
w szczególności pisma pozwanej z 27 listopada 2014 (k. 113) oraz noty księgowej nr (...) z 24 listopada 2014 r. obciążającej powódkę kwotą nadpłaty
z tytułu pobrania zawyżonych kwot za usługi przesyłowe w kwocie 81.111 zł
(k. 118), z których wynika, że roszczenie o zapłatę kwoty 93.276,50 zł tytułem nienależnego świadczenia (nadpłaty z tytułu pobrania zawyżonych kwot
za usługi przesyłowe) w okresie od 1 grudnia 2004 r. do 1 czerwca 2016 r. było wymagalne w chwili dokonania potrącenia, złożone było dłużnikowi wzajemnemu osobiście, a także działania pełnomocnika procesowego
w granicach upoważnienia, skoro precyzował jedynie podniesiony zarzut potrącenia lub podnosił jedynie fakt potrącenia dokonany poza procesem.

W konkluzji skarżąca wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku
i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania oraz rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego, ewentualnie zaś
o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa w całości, a także
o zasądzenie kosztów procesu za obie instancje.

Powódka w odpowiedzi na apelację wniosła o jej oddalenie oraz zwrot kosztów, które poniosła na tym etapie sporu.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Wywiedziona w tej sprawie apelacja nie wykazywała nieprawidłowości zaskarżonego orzeczenia i nie dostarczała podstaw umożliwiających dalej idące uwzględnienie podniesionego przez skarżącą zarzutu potrącenia.

Sąd Okręgowy w ramach materiału dowodowego udostępnionego przez strony poczynił właściwe ustalenia, wyrażając wnioski, które nie pozostawały
w sprzeczności z zasadami logiki rozumowania czy doświadczenia życiowego
i nie ukazywały błędów natury faktycznej, a wobec tego czyniły zadość rygorom wynikającym z art. 233 § 1 k.p.c. Wziął przy tym pod uwagę wszystkie znaczące
dla wyjaśnienia istoty sporu dowody. Tym samym, wbrew wyobrażeniom skarżącej, nie dopuścił się uchybień w procesie gromadzenia materiału dowodowego i wartościowania mocy poszczególnych dowodów będących źródłem rekonstrukcji stanu faktycznego determinującego kierunek rozstrzygnięcia ani też błędów w stosowaniu przepisów prawa materialnego w ramach subsumcji wyprowadzonych z tych dowodów ustaleń.

Na aprobatę nie zasługiwał w szczególności zarzut poczynienia sprzecznych z materiałem dowodowym ustaleń faktycznych poprzez przyjęcie, że roszczenie pozwanej w zakresie wynagrodzenia za bezumowne korzystanie
z nieruchomości jest związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.

Stosownie do treści art. 118 zd. 1 k.c., jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi sześć lat, a dla roszczeń
o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej - trzy lata.

Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały z 25 listopada 2011 r., III CZP 67/11 (Biul. SN 2011, nr 11, s. 7) wyjaśnił, że pojęcie roszczenia związanego
z prowadzeniem działalności gospodarczej nie zostało do tej pory zdefiniowane
w sposób precyzyjny i podlega każdorazowo ocenie sądu w konkretnych okolicznościach sprawy. W literaturze i orzecznictwie można dostrzec tendencję do ujmowania związku roszczenia z prowadzeniem działalności gospodarczej
w sposób szeroki, podobnie do szerokiego rozumienia pojęcia „sprawa gospodarcza” użytego w art. 479 ¹ k.p.c. Nie ma wątpliwości, że o związku roszczenia z prowadzeniem działalności gospodarczej powinny decydować okoliczności istniejące w chwili powstania roszczenia (uchwała SN z 7 lipca
2003 r., III CZP 43/03, OSNC 2004, Nr 10, poz. 151). Bez znaczenia dla tej kwalifikacji pozostaje, czy roszczenie powstało w relacji obustronnie profesjonalnej, czy też profesjonalista (przedsiębiorca) występuje tylko po jednej stronie stosunku prawnego ( por. m.in. wyroki SN z 12 grudnia 2001 r., III CKN 28/01; z 10 października 2003 r., II CK 113/02, OSP 2004, Nr 11, poz. 141).
Za czynności związane z prowadzeniem działalności gospodarczej uznaje się
z reguły czynności podejmowane w celu realizacji zadań mieszczących się
w przedmiocie tej działalności w sposób bezpośredni lub pośredni, pod warunkiem jednak, że pomiędzy przedmiotem działalności a czynnościami prowadzącymi do powstania roszczenia zachodzi normalny i funkcjonalny związek (uchwała SN z 22 lipca 2005 r., III CZP 45/05, OSNC 2006, Nr 4,
poz. 66; wyrok SN z 30 stycznia 2007 r., IV CSK 356/06 i powołane
tam orzecznictwo). Innymi słowy czynności podejmowane przez podmiot gospodarczy wchodzą w zakres jego działalności gospodarczej, gdy pozostają
w normalnym, funkcjonalnym związku z tą działalnością, przede wszystkim są podejmowane w celu realizacji zadań związanych z przedmiotem działalności tego podmiotu.

Poza sporem jest tymczasem to, że pozwana prowadzi m.in. działalność polegającą na wynajmie lokali użytkowych, a obecność urządzeń powódki uniemożliwia jej pełne wykorzystanie posiadanej powierzchni, która mogłaby się stać przedmiotem takiego wynajmu. Powyższe dostatecznie przesądza związek roszczenia pozwanej z jej działalnością gospodarczą, a w konsekwencji zastosowanie przez Sąd Okręgowy trzyletniego terminu przedawnienia dla omawianych roszczeń. Nie ma natomiast znaczenia fakt, że działalność pozwanej wprost nie wiąże się z istnieniem urządzeń przesyłowych (jak to określiła, nie mieści się w zakresie służebności przesyłu, nie polega na dochodzeniu wynagrodzeń za ustanowienie służebności przesyłu, czy wynagrodzeń za korzystanie z nieruchomości w związku z istnieniem urządzeń przesyłowych), gdyż – jak już zostało wyjaśnione – ustawa nie wymaga tak daleko idących powiązań.

Co do zarzutu naruszenia art. 233 k.p.c. poprzez pominięcie pisma pozwanej z 29 sierpnia 2005 r., z którego miała wynikać wola uregulowania kwestii korzystania z należącej do niej nieruchomości przez powódkę, podnieść należy, że dokument ten nie został w sprawie pominięty (o piśmie tym jest mowa w treści uzasadnienia wyroku; było ono źródłem ustaleń), niemniej z uwagi
na datę jego sporządzenia i brak podjęcia przez strony wiążących ustaleń
w zakresie regulacji kwestii korzystania z nieruchomości pozwanej, jak również brak zgody pozwanej na zaproponowaną przez powódkę w kolejnych latach wartość wynagrodzenia i wskazany wyżej okres przedawnienia roszczeń - pismo to pozostało bez znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy. Na marginesie można jedynie zaznaczyć, że skoro pozwana dostrzegała możliwość kierowania pod adresem powódki określonych roszczeń już od 2005 r., winna to wówczas uczynić, a ze względu na to, że nie podjęła stosownej aktywności w tym kierunku, obecnie swe roszczenia mogła realizować na drodze potrącenia.

Bez racji pozostały także zastrzeżenia skarżącej do oceny charakteru pisma powódki z 9 września 2015 r. w kontekście upatrywanego w nim zrzeczenia się powódki zarzutu przedawnienia. Pismo to zostało właściwie potraktowane za nie spełniające wymagań postawionych zrzeczeniu się roszczenia w judykaturze, a Sąd Okręgowy dokładnie wyjaśnił na tym tle
swe stanowisko. Zrzeczenie się zarzutu przedawnienia przez dłużnika musi
być wyraźne, powinno jednoznacznie wskazywać na zamiar rezygnacji przez dłużnika z możliwości podniesienia wobec wierzyciela tego zarzutu. Musiałoby zatem ujawniać wolę składającego oświadczenie wywołania tego rodzaju skutku. W niniejszym piśmie o takim oświadczaniu nie ma mowy. Samo potwierdzenie woli porozumienia z drugą stroną w sytuacji określonego sporu nie może być równoznaczne z oświadczeniem o zrzeczeniu się zarzutu przedawnienia. Skarżąca takiemu rozumowaniu nie przeciwstawiła żadnych skutecznych argumentów.

Ponadto w apelacji nie wykazano, by podniesienie przez powódkę
zarzutu przedawnienia roszczenia o wynagrodzenie za korzystanie
z nieruchomości budynkowej pozwanej mogło być uznane za nadużycie
prawa podmiotowego w rozumieniu art. 5 k.c. Instytucja przedawnienia ma na celu pewność stosunków prawnych. Stąd też ustawodawca zakreślił ramy czasowe, w których winien poruszać się wierzyciel w celu dochodzenia swych roszczeń. Podniesienie zarzutu przedawnienia w sprawie, jak rozpoznawana,
nie jest automatycznie sprzeczne z zasadami współżycia społecznego,
a jego dopuszczalność wymaga rozważenia wszystkich zachodzących w niej okoliczności. Nie budzi wątpliwości Sądu Apelacyjnego, że aby można
było przyjąć, że podniesienie zarzutu przedawnienia godzi w zasady
współżycia społecznego, konieczne jest wykazanie, że bezczynność
wierzyciela w dochodzeniu roszczenia była usprawiedliwiona wyjątkowymi okolicznościami. Istotne znaczenie ma też czas opóźnienia w dochodzeniu roszczenia. Skarżąca nie wykazała jednak żadnych szczególnych okoliczności, które mogłyby usprawiedliwiać długotrwałą bezczynność i niepodjęcie minimum starań we własnej sprawie. Jak wynika bowiem z ustaleń, skarżąca przez lata unikała uregulowania kwestii korzystania z nieruchomości przez powódkę, poprzestając tylko na żądaniu zawyżonych, nierynkowych kwot tytułem wynagrodzenia. Musiała więc liczyć się z zarzutem przedawnienia.

W nawiązaniu zaś do zarzutu ustalenia wynagrodzenia za korzystanie
z nieruchomości budynkowej pozwanej w kwocie netto bez uwzględnienia podatku VAT, wskazać trzeba, że w przypadku bezumownego korzystania
z cudzej nieruchomości właścicielowi przysługuje roszczenie o wynagrodzenie za bezprawne korzystanie z jego własności. Zapłata określonej kwoty pieniężnej wiąże się z prawem żądania naprawienia szkody wynikłej z tytułu bezprawnego korzystania z nieruchomości. Żądanie wynagrodzenia w swojej istocie nie stanowi należności za wykonanie usług, lecz odszkodowanie. Oznacza to, że przedmiotowego odszkodowania nie można traktować jako należności z tytułu świadczenia usługi, gdyż jest ono rekompensatą za niemożność pobierania pożytków i używania nieruchomości w okresie bezumownego korzystania. Usługą podlegającą opodatkowaniu może być jedynie czynność, która została wykonana na skutek woli usługodawcy i usługobiorcy. Tym samym odszkodowanie za bezumowne korzystanie nie jest kwalifikowane do naliczenia podatku VAT.

Niezależnie od tych wszystkich zarzutów skarżąca nie zdołała dowieść przysługiwania jej wierzytelności z tytułu nadpłaty za dostarczone jej przez powódkę ciepło, która mogłaby następnie podlegać potrąceniu z wierzytelnością powódki jako wierzytelność wzajemna. Gołosłowne pozostały w tym zakresie argumenty jakoby skarżąca godząc się na modernizację węzła cieplnego działała pod wpływem obaw o odłączenie jej od sieci, czy też, że podpisanie wyrażającej tę zgodę umowy z 12 lipca 2004 r. oraz aneksu nr (...), którym wprowadzano podwyżki opłat, było wywołane wykorzystaniem przez powódkę nadrzędnej pozycji na rynku, jako monopolisty. Skarżąca nie skonkretyzowała nawet jakiego rodzaju wada oświadczania woli miała jej oświadczeniu towarzyszyć
ani nie podniosła twierdzeń o podjęciu działań zmierzających do uchylenia się
od jego skutków. Nie ma stąd podstaw do rozpatrywania wskazanej umowy
i aneksu w kategoriach nieważności, zwłaszcza że nie wskazują one na jakąkolwiek sprzeczność z zasadą uczciwości i lojalności pomiędzy stronami ani pod względem treści ani procedury ich zawierania.

Przyczyną jednak nieuwzględnienia zarzutu potrącenia pozwanej co do wierzytelności z tytułu nadpłaty za dostarczone jej przez powódkę ciepło jest nie tylko nieudowodnienie przez skarżącą przysługiwania jej wierzytelności z tej podstawy (co udowodniła w stosunku do odszkodowania za bezumowne korzystanie z nieruchomości), ale również brak dokonania potrącenia w tym zakresie w płaszczyźnie prawa materialnego. O ile bowiem skarżąca zdołała wykazać, że co do wierzytelności z tytułu bezumownego korzystania przez powódkę z jej nieruchomości zgłosiła skutecznie zarzut potrącenia zarówno w znaczeniu materialnym, jak również procesowym (stąd też zarzut ten został uwzględniony, aczkolwiek w części zgodnie z wyliczeniami biegłego), o tyle co do wierzytelności z tytułu nadpłaty za dostarczone jej przez powódkę ciepło nie wykazała, że dokonała zgłoszenia skutecznie tego zarzutu w znaczeniu materialnym. Należy bowiem zauważyć, że ocena skuteczności (wywołania skutków materialnych) podniesionego procesowego zarzutu potrącenia i uwzględnienie go w toczącym się postępowaniu uzależnione są od skutecznego złożenia oświadczenia woli stronie przeciwnej. Jest to szczególnie istotne, gdy zarzut potrącenia zawiera jednocześnie oświadczenie woli o potrąceniu. Należy wówczas ocenić, czy oświadczenie woli dotarło do adresata, czyli powoda. Szczególnie problematyczne jest zgłoszenie zarzutu potrącenia zawierającego oświadczenie woli o potrąceniu w toku procesu z udziałem pełnomocników. Pełnomocnik procesowy z mocy ustawy jest bowiem uprawniony do dokonywania jedynie tych czynności prawa materialnego, które wynikają z art. 91 k.p.c. (zawarcia ugody, zrzeczenia się roszczenia, uznania powództwa). Nie dotyczy to innych czynności materialnoprawnych, w szczególności oświadczenia o potrąceniu składanego w toku procesu. W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się jednak, że przewidziane w art. 96 in fine k.c. oświadczenie woli mocodawcy o udzieleniu pełnomocnictwa, tak jak oświadczenie o potrąceniu, może być złożone w sposób wyraźny lub dorozumiany, nawet przez fakt tolerowania przez mocodawcę występowania danej osoby w jego imieniu. Dyrektywa celowego działania mocodawcy w kierunku wygrania procesu pozwala przyjąć, że zakresem umocowania strona objęła także złożenie w jej imieniu określonego oświadczenia woli, jeśli jest to niezbędne w ramach obrony jej praw w procesie (wyroki SN: z 20.10.2004 r., I CK 204/04, OSNC 2005/10, poz. 176; z 4.02.2004 r., I CK 181/03, LEX nr 163977; z 23.02.2017 r., V CSK 305/16, LEX nr 2297423). Nie dotyczy to jednak uprawnienia pełnomocnika procesowego do przyjmowania w imieniu mocodawcy materialnoprawnych oświadczeń kształtujących. W tym przypadku wykładnia celowościowa ustawowego zakresu pełnomocnictwa procesowego sprzeciwia się przypisaniu rozszerzonych uprawnień (tak SN w wyrokach: z 12.10.2007 r., V CSK 171/07, LEX nr 485894; z 12.01.2017 r., I CSK 790/15, LEX nr 2216192, na tle złożenia pełnomocnikowi procesowemu oświadczenia o potrąceniu). O ile zatem można zaakceptować pogląd o udzieleniu pełnomocnikowi procesowemu przez pozwanego w sposób dorozumiany umocowania do złożenia oświadczenia woli o potrąceniu (chociaż budzi wątpliwości, czy zawsze wynika to z dyrektywy celowego działania pełnomocnika), o tyle oświadczenie o potrąceniu dla swej skuteczności powinno zostać doręczone samemu powodowi albo osobie uprawnionej do odbioru w imieniu powoda oświadczeń woli. Natomiast strona pozwana w niniejszej sprawie nie wykazała, że pełnomocnik powoda był uprawniony do odbioru tego rodzaju oświadczeń w imieniu strony powodowej. Pełnomocnik strony powodowej też nigdy nie oświadczył, że jest uprawniony do odbioru oświadczeń materialno-prawnych strony przeciwnej, które by wykraczały poza zakres pełnomocnictwa określony ramami wynikającymi z art. 91 k.p.c.

Konkludując, z przyczyn formalnych związanych z brakiem umocowania pełnomocnika procesowego powoda do odbierania oświadczeń materialno-prawnych strony pozwanej o potrąceniu i brakiem dokumentów potwierdzających przedprocesowe dokonanie tejże czynności przez stronę pozwaną bezpośrednio w stosunku do strony powodowej – dochodzenie przez skarżącą zwrotu należności wynikającej, z jej zdaniem, niezasadnie poniesionych opłat z tytułu nadpłaty za dostarczone jej przez powódkę ciepło, wierzytelność ta nie mogła uchodzić za wymagalną i zdatną do potrącenia.

W tym stanie rzeczy Sąd Apelacyjny stosownie do art. 385 k.p.c.
oddalił przedstawioną apelację, a o kosztach powstałych w tym stadium postępowania orzekł zgodnie z art. 98 k.p.c. w zw. z § 2 pkt 6 oraz § 10 ust. 1 pkt 2 in principio rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U.2015.1800).