Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Łodzi

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 października 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Maria Padarewska - Hajn (spr.)

Sędziowie: SSA Anna Szczepaniak-Cicha

SSA Iwona Szybka

Protokolant: st.sekr.sądowy Kamila Tomasik

po rozpoznaniu w dniu 15 października 2013 r. w Łodzi

sprawy W. O.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w P.

o emeryturę,

na skutek apelacji wnioskodawcy

od wyroku Sądu Okręgowego w Płocku

z dnia 26 listopada 2012 r., sygn. akt: VI U 1138/12,

o d d a l a a p e l a c j ę.

Sygn. akt III AUa 77/13

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 17.08.2012r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w P. odmówił W. O. prawa do wcześniejszej emerytury z uwagi na nieudowodnienie 15 lat pracy w warunkach szczególnych. W uzasadnieniu przedmiotowej decyzji organ rentowy wskazał, że do okresu pracy w warunkach szczególnych nie uwzględniono zatrudnienia od 1.08.1976 r. do 31.12.1998r. w Przedsiębiorstwie (...) w P. na stanowisku „mechanika pojazdów samochodowych” z uwagi na nieudokumentowanie tego okresu świadectwem wykonywania pracy w szczególnych warunkach wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do zarządzenia resortowego. Przedłożone świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach wskazuje na pracę na stanowisku „mechanika napraw pojazdów samochodowych”, zamiast „mechanika napraw pojazdów samochodowych zatrudnionego wyłącznie w kanałach remontowych” - zgodnie z wykazem A, dział poz.16 pkt 2.

W odwołaniu od powyższej decyzji W. O. wskazał, że z zakwestionowanego świadectwa pracy z dnia 25.03.2009r. wynika, iż wykonywał pracę mechanika napraw pojazdów samochodowych w kanałach remontowych. Podał, że 90% napraw samochodów, typu ziemiowozy, spycharki, równiarki, było wykonywanych z poziomu kanału remontowego. Wskazał, że zakład dysponował rozbudowanym taborem. W konsekwencji wniósł o zmianę zakażonej decyzji, względnie jej uchylenie i przekazanie sprawy organowi rentowemu do ponownego rozpoznania.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania

Zaskarżonym wyrokiem z 26 listopada 2012r. Sąd Okręgowy w Płocku oddalił odwołanie.

Rozstrzygnięcie Sądu pierwszej instancji zapadło w następującym stanie faktycznym:

W. O. ur. (...), w dniu 23.07.2012r., złożył wniosek o wcześniejszą emeryturę z tytułu pracy w warunkach szczególnych.

Wnioskodawca w dniu (...). ukończył 60 lat. Na dzień 1.01.1999r. udowodnił łączny okres zatrudnienia w wymiarze 28 lat, 3 miesiące i 28 dni okresów składkowych i nieskładkowych.

W okresie od 1.09.1970r. do 18.12.2003r. W. O. był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy w Wojewódzkim Zakładzie (...) w P. (następca prawny Przedsiębiorstwo (...) S.A., następnie w likwidacji, od 20.09.2012r. w upadłości).

Od 1.09.1970 r. do 30.09.1971r. W. O. był zatrudniony na stanowisku stażysty. Z dniem 1.10.1971r. powierzono mu stanowisko montera samochodowego, zaś z dniem 1.05.1973r. ślusarza remontowego. Od 1.01.1976 do 31.05.2002r. wnioskodawca pracował na stanowisku mechanika pojazdów samochodowych. Od 01.06.2002r. do 31.08.2002r. został oddelegowany do pracy w charakterze dozorcy, zaś od 1.03.2003r. powierzono mu obowiązki robotnika drogowego.

Zakład pracy miał na wyposażeniu tabor samochodowy liczący około 100 pojazdów takich jak: ziemiowozy, samochody samowyładowcze, równiarki, spycharki, koparki, ciągniki siodłowe typu T., K., J.. Awaryjność tego sprzętu z uwagi na jego częstą eksploatację była duża, szczególnie w okresie jesienno - zimowym. Ich naprawą zajmowali się mechanicy. Zakład do 1974 r. dysponował jedną halą napraw wyposażoną w 3 kanały remontowe. Około 1974 r. powstała druga hala remontowa. Łącznie na halach było około 8 kanałów remontowych, w których pracowało około 20 mechaników, w tym 8 - 10 na nowej hali. Do około 1984r. mechanicy pracujący w kanałach remontowych, w tym odwołujący się, sami naprawiali wymontowane części pojazdów. Około 1984r. powstał warsztat naprawczy, który przejął od mechaników pracujących w kanałach remontowych obowiązki związane z naprawą wymontowanych części. Wówczas odwołujący się spędzał około 4,5 - 6 godzin w kanałach remontowych dokonując montażu i demontażu skrzyni biegów, napraw resorów, tylnych mostów, sprężarek, przewodów hydraulicznych, wymaniany oleju. Odwołujący wykonywał również prace poza kanałem takie jak: wymiana koła, głowicy, regulacja zaworów w silniku. Odwołujący dokonywał również często drobnych napraw samochodów poza terenem, tj. na budowach, gdzie naprawa odbywała się pod gołym niebem. Do zakładu sprowadzano jedynie samochody z poważniejszymi usterkami.

Z tytułu powyższego zatrudnienia W. O. otrzymał w dniu 25.03.2009r. świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach, gdzie wskazano, że w okresie od 1.08.1976r. do 30.09.2002r. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał na stanowisku mechanika napraw pojazdów samochodowych prace w kanałach remontowych przy naprawie pojazdów mechanicznych lub szynowych, wymienione w wykazie A, dział XIV, poz. 16 pkt 2 wykazu stanowiącego załącznik do zarządzenia nr 64 Ministra Komunikacji z dnia 29.06.1983r. w sprawie prac w szczególnych warunkach w zakładach pracy resortu komunikacji, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego oraz wzrostu emerytury lub renty inwalidzkiej.

Odwołujący od 9.03.2012r. nie pozostaje w stosunku pracy, nie przystąpił do Otwartego Funduszu Emerytalnego.

W konsekwencji powyższych ustaleń Sąd Okręgowy stwierdził, że W. O. nie przysługuje prawo do emerytury przewidzianej w art. 184 w związku z art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. Nr 153 z 2009r., poz. 1227 – tekst jednolity późn. zm. ), ponieważ nie legitymuje się on wymaganym 15 – letnim okresem pracy w szczególnych warunkach.

Odnosząc się do spornego okresu zatrudnienia od 1.08.1976r. do 31.12 1998r. w Przedsiębiorstwie (...) w P., Sąd Okręgowy podniósł, że przeprowadzone postępowanie dowodowe, w szczególności z angaży, z akt osobowych, zeznań świadków i samego odwołującego się, wykazało, że wprawdzie odwołujący jako mechanik naprawy pojazdów samochodowych wykonywał pracę odpowiadającą jednemu z rodzajów prac wymienionych w wykazie A, dział XIV „Prace różne”, poz. 16 „Prace wykonywane w kanałach remontowych przy naprawie pojazdów mechanicznych lub szynowych”, to jednakże z uwagi na to, że praca ta nie była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, nie może zostać uznana za pracę w warunkach szczególnych. Odwołujący w ramach swojej dniówki roboczej wykonywał również naprawy pojazdów z poziomu zero i poza terenem zakładu pracy na placu budowy; do 1984r. samodzielnie naprawiał wymontowane części pojazdów. Siłą rzeczy nie mógł tym samym świadczyć pracy wyłącznie w kanałach remontowych w ramach obowiązującej go 8 - godzinnej dobowej miary czasu. Tym samym, w ocenie Sądu, odwołujący nie wykazał w toku postępowania, że legitymuje się 15-letnim okresem zatrudnienia w warunkach szczególnych, dlatego też nie było podstaw do przyznania mu prawa do wcześniejszej emerytury, a odwołanie podlegało oddaleniu na podstawie art. 477 ¹ § 1 k.p.c.

W apelacji ubezpieczony reprezentowany przez pełnomocnika z wyboru, zaskarżył powyższy wyrok w całości, zarzucając:

1. naruszenie przepisu art. 223 k.p.c. poprzez całkowicie dowolną, sprzeczną z zasadami logicznego myślenia i doświadczeniem życiowym ocenę materiału dowodowego skutkującą uznaniem, że odwołujący nie wykonywał pracy mechanika samochodowego stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w kanałach remontowych, w sytuacji gdy: - w aktach ubezpieczonego znajduje się świadectwo pracy w warunkach szczególnych z dnia 25.03.2009r.;

- przesłuchani w sprawie świadkowie: Z. G., D. L. oraz P. S. zgodnie wskazywali, że odwołujący większość prac w ramach zatrudnienia wykonywał z poziomu kanału remontowego - wskazując zaangażowanie prac z poziomu kanału remontowego od 60 % do 80 % wszystkich czynności;

- pozostałe czynności wykonywane na halach remontowych - stanowiące czynności przygotowawcze lub wprost ściśle związane z działaniami z poziomu kanału remontowego ( a wykonywane z poziomu zero ) - również miały miejsce w warunkach szczególnych, tj. w tym samym pomieszczeniu i przy tożsamych parametrach: zadymieniu, hałasie, zimnie, w stałym narażeniu na zanieczyszczenia powietrza pyłem, substancjami drażniącymi i toksycznymi - stopień uciążliwości prac przygotowawczych lub dodatkowych zwiększał brak jakiejkolwiek wentylacji w halach remontowych;

- istotnym przy tym jest, że w przypadku sprzętu ciężkiego prawie 90 % prac przy montażu i demontażu części takich jak: wały napędowe, tylne mosty, skrzynie biegów, silniki sprzęgieł przy resorach przednich i tylnych etc. mogły być wykonywane tylko z poziomu kanału remontowego;

- zakład pracy odwołującego był zakładem posiadającym tabor ok. 100 pojazdów, przy czym pojazdy te były wyłącznie sprzętem ciężkim: równiarki, spycharki, koparki, odśnieżarki etc.;

- istotnym elementem pracy W. (...) były: wysoka awaryjność sprzętu ciężkiego, bardzo trudne warunki eksploatacyjne, asortyment sprzętu ciężkiego,

który był w różnym stopniu zużycia - co zmuszało odwołującego do wykonywania prac związanych przy przydzielonej jednostce mechanicznej do remontu;

- błędne założenie przez Sąd meritii, iż warunkiem uznania prac wykonywanych przez odwołującego się za pracę w warunkach szczególnych byłoby wykonywanie 100 % czynności w ramach 8 - godzinnego czasu pracy wyłącznie w kanałach remontowych - co jest nie tylko nielogiczne, ale zwyczajnie niemożliwe;

2. naruszenie przepisu art. 233 k.p.c. poprzez odmowę wiarygodności zeznaniom świadków Z. G. i P. S. w zakresie, w jakim wskazywali oni „że przez cały okres spornego zatrudnienia odwołujący pracował w charakterze mechanika samochodowego” ( k. 5 uzasadnienia ) – w sytuacji, gdy okresem spornym był okres od dnia 1 sierpnia 1976r. do dnia 31.12.1998r., teza wniosku dowodowego o dopuszczenie dowodu z zeznań świadków dotyczyła tego właśnie okresu i ten okres jest wskazany w świadectwie wykonywania pracy w warunkach szczególnych z dnia 25.03.2009r.;

3. naruszenie przepisu art. 232 k.p.c. w zw. z art. 233 k.p.c. w zw. z art. 217 § 1 i 2 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. w zw. z art. 278 § 1 k.p.c., poprzez oddalenie wniosku dowodowego złożonego do protokołu rozprawy w dniu 22.10.2012r. i oddalonego postanowieniem Sądu w toku rozprawy w dniu 26.11.2012r. o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy na okoliczność, czy praca wykonywana przez odwołującego się była pracą wykonywaną w warunkach szczególnych w rozumieniu rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7.02.1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze.

Mając na uwadze powyższe zarzuty, apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i uwzględnienie odwołania, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie jest zasadna. Sąd Okręgowy dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych i na ich podstawie wywiódł trafne wnioski. Sąd Apelacyjny w całości aprobuje stanowisko Sądu Okręgowego wyrażone w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku i ustalenia poczynione przez Sąd Okręgowy przyjmuje za własne.

Kwestią sporną w niniejszej sprawie była możliwość zaliczenia W. O. do stażu pracy w warunkach szczególnych okresu zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) w P. od 1 sierpnia 1976r. do 31 grudnia 1998r., co warunkowało przyznanie wnioskodawcy prawa do emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych.

Zgodnie z treścią art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. Nr 153 z 2009r., poz. 1227 – tekst jednolity ze zm.), ubezpieczonemu urodzonemu po dniu 31 grudnia 1948r., przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32 ustawy, tj. po ukończeniu 60 lat, jeżeli w dniu wejścia w życia ustawy – na dzień 1 stycznia 1999r. osiągnął okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymagany w przepisach rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 z późn. zm.) – 15 lat oraz okres składkowy i nieskładkowy o którym mowa w art. 27 ustawy, to jest 25 lat. W myśl § 2 w/w rozporządzenia okresy pracy uzasadniające prawo do wcześniejszego świadczenia emerytalnego to okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wykonywana jest stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku.

Wskazać również należy, że warunkiem zaliczenia danego okresu zatrudnienia do pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze jest wykonywanie pracy stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku. Ustalanie prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym ze względu na wykonywanie pracy w pełnym wymiarze czasu obowiązującym na danym stanowisku pracy, w przypadkach określonych w obowiązujących wykazach prac w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (§ 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze), nie budzi kontrowersji i każdorazowo odnosi się do ustalonego w sprawie stanu faktycznego. Tylko okresy wykonywania zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy wypełniają kryterium uznania pracy o cechach znacznej szkodliwości dla zdrowia lub znacznego stopnia uciążliwości, lub wymagającej wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Taki sam warunek odnosi się do wymagania stałego wykonywania takich prac, co oznacza, że krótsze dobowo (nie w pełnym wymiarze obowiązującego czasu pracy na danym stanowisku) lub periodyczne, a nie stałe świadczenie pracy wyklucza dopuszczalność uznania pracy za świadczoną w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wskutek niespełnienia warunku stałej znacznej szkodliwości dla zdrowia lub stałego znacznego stopnia uciążliwości wykonywanego zatrudnienia.

Jak wynika ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, W. O. w trakcie zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) w P. od 1 sierpnia 1976r. do 31 grudnia 1998r. zajmował stanowisko mechanika napraw pojazdów samochodowych. Powyższe stanowisko w świadectwie pracy z 25 marca 2009r. zakład pracy określił jako prace w kanałach remontowych przy naprawie pojazdów mechanicznych lub szynowych, co stanowiło pracę wymienioną w dziale XIV poz.16 pkt 2 wykazu szczegółowego stanowiącego załącznik do zarządzenia nr 64 Ministra Komunikacji z dnia 29 czerwca 1983r. w sprawie prac w szczególnych warunkach w zakładach pracy resortu komunikacji, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego oraz wzrostu emerytury lub renty inwalidzkiej. Jednakże należy wskazać, że świadectwo pracy w warunkach szczególnych, jak każdy dokument nieurzędowy w rozumieniu art. 244 § 1 i 2 k.p.c., podlega kontroli zarówno co do prawidłowości wskazanych w nim faktów, jak i co do prawidłowości wskazanej podstawy prawnej, gdyż podmiot wydający to świadectwo nie jest organem państwowym ani organem wykonującym zadania z zakresu administracji państwowej.

W świetle zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, w tym wiarygodnych zeznań świadków, W. O. w ramach zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) w P., wykonywał prace remontowe w kanałach, ale nie były to jedyne obowiązki pracownicze, które wykonywał wnioskodawca stale w ramach zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy. Trafnie uznał więc Sąd I instancji, że praca wykonywana przez ubezpieczonego w tym czasie nie spełniała przesłanek wskazanych w wykazie A dziale XIV, poz. 16 pkt 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r., w którym wymieniono prace w kanałach remontowych przy naprawie pojazdów mechanicznych lub szynowych.

W. O. w okresie zatrudnienia w okresie od 1 sierpnia 1976r. do 31 grudnia 1998r. 60% - 80% czasu pracy wykonywał w kanałach. W pozostałym czasie dokonywał niezbędnych napraw na poziomie zero, tj. poza kanałem, pobierał niezbędne części, korzystał z przerwy na posiłek i toaletę. Ponadto, sam odwołujący przyznał, że często wyjeżdżał w „delegacje” do napraw samochodów na terenie budowy, gdzie naprawa odbywała się „pod gołym niebem”. Jedynie w razie poważniejszej usterki samochód był ściągany na bazę. Praca w kanale zajmowała mu około 4-6 godzin i często wyjeżdżał do naprawy poza teren zakładu pracy.

Praca wykonywana przez ubezpieczonego w powyższym okresie nie może być zatem zakwalifikowana jako praca w szczególnych warunkach. Warunek ten jest bowiem spełniony, gdy pracownik w ramach obowiązującego go pełnego wymiaru czasu pracy na określonym stanowisku stale, to jest ciągle wykonuje prace w szczególnych warunkach i nie wykonuje przy tym innych czynności pracowniczych nie będących pracą w takich warunkach. Tylko bowiem okresy wykonywania zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy wypełniają kryterium uznania pracy o cechach znacznej szkodliwości dla zdrowia lub znacznego stopnia uciążliwości, lub wymagającej wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Stałe wykonywanie takich prac oznacza, że krótsze dobowo (nie w pełnym wymiarze obowiązującego czasu pracy na danym stanowisku) lub okresowe, a nie stałe świadczenie pracy wyklucza dopuszczalność uznania pracy za świadczoną w szczególnych warunkach wskutek niespełnienia warunku stałej znacznej szkodliwości dla zdrowia lub stałego znacznego stopnia uciążliwości wykonywanego zatrudnienia (por. postan. SN z 3.10.2008r. II UK 133/08, LEX nr 658191, wyrok SN z 4.06.2008r. II UK 306/07 OSNP 2009/21-22/290).

Sąd Najwyższy wielokrotnie wskazywał, a Sąd Apelacyjny w Łodzi podziela to stanowisko, że z przywileju przejścia na emeryturę w niższym wieku emerytalnym, przysługującego pracownikom zatrudnionym w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, mogą korzystać wyłącznie pracownicy, który byli rzeczywiście zatrudnieni stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w szkodliwych warunkach pracy (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia: 15 grudnia 1997 r., II UKN 417/97, OSNP 1998/21/638; 21 listopada 2001r., II UKN 598/00, OSNP 2003/17/419; 4 czerwca 2008 r., II UK 306/07, lex nr 494129). Nadto w wyroku z dnia 21 listopada 2001r., II UKN 598/00, Sąd Najwyższy podkreślił, że o uprawnieniu do emerytury na podstawie § 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 z późn. zm.), decyduje łączne spełnienie przez pracownika wszystkich warunków określonych w tym przepisie, a nie jego przekonanie, że charakter lub warunki pracy wystarczają do uznania jej za wykonywaną w szczególnych warunkach.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, zawarte w apelacji zarzuty stanowią w istocie polemikę z prawidłowymi i nie budzącymi wątpliwości ustaleniami Sądu I instancji. Zarzuty odnośnie nieuwzględnienia wniosku o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego zakresu bhp mają o tyle marginalne znaczenie, że w zakresie postępowania w przedmiocie emerytury z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach przydatność opinii biegłego co do stałości wykonywania tego zatrudnienia w ogóle nie poddaje się ocenie biegłego tylko stanowi ocenę sądu, a sąd ocenił tę kwestię na podstawie całokształtu materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie, w tym z osobowych źródeł dowodowych. Sąd Okręgowy prawidłowo – w świetle art. 232 k.p.c. - ocenił wynik przeprowadzonego postępowania dowodowego, bez naruszenia granic zakreślonych przepisem art. 233 § 1 k.p.c.

Reasumując, ubezpieczony nie wykazał, że w spornym okresie swego zatrudnienia wykonywał pracę w warunkach szczególnych, tym samym nie udowodnił 15 – letniego okresu takiej pracy i nie spełnił warunku do nabycia prawa do wcześniejszej emerytury.

W tym stanie rzeczy, nie znajdując podstaw do uwzględnienia apelacji, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. orzekł, jak w sentencji swojego wyroku.