Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Łodzi

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 września 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Maria Padarewska - Hajn

Sędziowie: SSA Ewa Naze

SSA Mirosław Godlewski (spr.)

Protokolant: sekr. sądowy Patrycja Stasiak

po rozpoznaniu w dniu 19 września 2013 r. w Łodzi

sprawy A. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddziałowi w Ł.

o emeryturę,

na skutek apelacji organu rentowego

od wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi

z dnia 5 listopada 2012 r., sygn. akt: VIII U 374/12;

uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Łodzi.

Sygn. akt. III AU a 1794/12

UZASADNIENIE

Ubezpieczony A. S. złożył 21 grudnia 2011 roku wniosek o emeryturę . We wniosku wskazał , że jest urodzony po 31 grudnia 1948 roku i nie osiągnął powszechnego wieku emerytalnego , nie jest członkiem OFE i nie pozostaje w stosunku pracy a jego ostatnim ubezpieczeniem jest ubezpieczenie z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej .

Zakład Ubezpieczeń Społecznych decyzją z dnia 12 stycznia 2012 roku wydaną w oparciu o przepis art.184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z FUS ( Dz.U. z 2009 r Nr 153 poz. 1227 ze zmianami ) w związku z przepisami Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze ( Dz.U. z 1983 roku Nr 8 poz. 43 ) odmówił przyznania emerytury. Wydając zaskarżoną decyzję organ rentowy wskazał, że wobec nieosiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego złożony wniosek podlegał rozpoznaniu w oparciu o regulacje art.184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Wskazana emerytura w obniżonym wieku nie może jednak być przyznana wnioskodawcy albowiem spełniając pozostałe przesłanki nabycia prawa do emerytury, nie spełnił on przesłanki stażu szczególnego o którym mowa w § 4 przywołanego powyżej rozporządzenia.

W złożonym odwołaniu, ubezpieczony zarzucił decyzji merytoryczną błędność wywodząc, że legitymuje się wymaganym 15 letnim okresem wykonywania pracy w szczególnych warunkach. Pracę taką wykonywał w okresie od 18 października 1979 roku do 30 czerwca 1985 roku kiedy był zatrudniony jako elektryk układu regulacjii automatyki oraz elektryk utrzymania ruchu na stanowisku opisanym w dziale XIV poz.25 wykazu A, co potwierdza świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach wystawione przez następcę prawnego byłego pracodawcy oraz w okresie od 3 listopada 1975 roku do 17 października 1979 roku kiedy pracował jako elektronik w Zakładach (...) w K. gdzie do jego obowiązku należało także obsługiwanie urządzenia generującego bardzo wysokie pole elektromagnetyczne ( prace z działu XIV poz. 4 wykazu A ) oraz w okresie od 4 lipca 1985 roku do 30 kwietnia 1993 roku kiedy był zatrudniony w Zakładach (...) w Ł. gdzie wykonywał pracę na dziewiarni wykonując prace opisane w dziale VII poz.1 i 4 wykazu A. Wskazując na powyższe, podnosząc, że zarówno zakłady w K. jak i zakłady (...) nie wydawały świadectw wykonywania pracy w szczególnych warunkach, wnosił o ustalenie powyższego w oparciu o opinie biegłego i zmianę zaskarżonej decyzji organu rentowego poprzez przyznanie wnioskowanego świadczenia .

Organ rentowy wnosił o oddalenie odwołania kwestionując możliwość zaliczenia do okresu skutkującego prawem do nabycia emerytury w obniżonym wieku okresów zatrudnienia w zakładach w K. oraz w zakładach (...) .

Wyrokiem wydanym 5 listopada 2012 roku w sprawie VIII U 374/12 Sąd Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Łodzi zmienił zaskarżoną decyzję organu rentowego i przyznał A. S. prawo do wcześniejszej emerytury z warunków szczególnych, poczynając od dnia 21 stycznia 2012 roku.

Wydając zaskarżony wyrok sąd pierwszej instancji przyjął za podstawę rozstrzygnięcia następujące ustalenia faktyczne .

A. S. urodził się (...)roku. W okresie od 18 października 1979 roku do 30 czerwca 1985 roku ubezpieczony pracował w Kombinacie (...) „ Huta (...)„ i za okres tego zatrudnienia następca prawny byłego pracodawcy (...) S.A wystawił wnioskodawcy świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach stwierdzające wykonywanie stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, pracy przy bieżącej konserwacji agregatów i urządzeń na oddziałach będących w ruchu , w których jako podstawowe wykonywane były prace wymienione w wykazie A dziale XIV poz. 25 . Przed zatrudnieniem w Hucie (...), wnioskodawca w okresie od 3 listopada 1975 roku do 17 październik 1979 roku pracował w Zakładach (...) w K. na stanowisku elektronika posiadając od 2 marca 1978 roku uprawnienia do eksploatacji urządzeń elektromagnetycznych o napięciu do 6KV. W zakładzie tym ubezpieczony pracował przy obsłudze generatorów wysokiej częstotliwości stosowanych do indukcyjnego hartowania. Maszyny te wytwarzały wysokie pole elektromagnetyczne. Lampy generatora były zasilane napięciem trzy razy po 6000 Voltów pomiędzy fazami. Półtora roku po rozpoczęciu pracy, wnioskodawca został brygadzistą ale nadal obsługiwał piece indukcyjne i hartownice a nadto nadzorował maszyny na których pracowali inni pracownicy. Wymienione czynności wykonywał stale 8 godzin dziennie. W okresie od 4 lipca 1985 roku do 30 kwietnia 1993 roku, A. S. był pracownikiem zatrudnionym w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością (...)„ w Ł.. Do 30 marca 1986 roku pracował jako mistrz na dziewiarni nadzorując pracę dziewiarek i przeglądarek. Dziewiarki obsługiwały automaty do produkcji rajstop a przeglądarki sprawdzały jakość wykonania. Od 1 kwietnia 1986 roku, w związku z likwidacją stanowiska mistrza, pracował jako elektromonter zajmując się naprawą od strony elektronicznej maszyn znajdujących się na hali produkcyjnej. Po roku takiej pracy powrócił na stanowisko mistrza dziewiarni a następnie awansował na stanowisko starszego mistrza. Swoje obowiązki wykonywał stale przez osiem godzin dziennie .

Za okres pracy w zakładach (...) ubezpieczony miał wystawione angaże za okres od 4 lipca 1985 roku na stanowisko ślusarza, mistrza mechanika, od 1 kwietnia 1986 roku na stanowisko elektromontera, od 1 lipca 1987 na stanowisko elektryka, od września 1988 roku na stanowisko elektromontera i od 1 lutego 1992 roku na stanowisko starszego mistrza w wydziale dzianin .

Od 1 maja 1993 roku wnioskodawca prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą.

Wnioskodawca legitymuje się ponad 25 letnim okresem składkowym i nieskładkowym i nie przystąpił do Otwartego Funduszu Emerytalnego .

Ustalając stan faktyczny sąd pierwszej instancji przyjął za prawidłową opinię biegłego z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy, dał wiarę zeznaniom wnioskodawcy nie zakwestionowanym skutecznie przez organ oraz przedłożonym dowodom z dokumentów, którym nie odmówił wiarygodności .

W tak ustalonym stanie faktycznym przywołując przepis art.184 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz art. 32 tejże ustawy i § 2 , § 3 i § 4 rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, sąd skonstatował, że wnioskodawca spełnił także warunek stażu szczególnego. Pracę w warunkach szczególnych wykonywał on bowiem w okresie od 18 października 1979 roku do 30 czerwca 1985 roku co zostało potwierdzone świadectwem wykonywania pracy w szczególnych warunkach i znajduje umocowanie w okolicznościach faktycznych sprawy a także w okresie zatrudnienia w zakładach w K. i (...) co razem daje okres dłuższy niż wymagany 15-letni. Wnioskodawca wykonując pracę w (...), niezależnie od tego na jakim stanowisku był zatrudniony wykonywał pracę w pomieszczeniu dziewiarni, w którym występowały czynniki szkodliwe dla zdrowia niezależnie od zajmowanego stanowiska. Wobec czego, praca ta winna być kwalifikowana, już z tej przyczyny, jako praca z wykazu A, dział VII pkt. 4 rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze gdyż miała bezpośredni związek z produkcją w dziewiarni a przy uwzględnieniu treści angaży także z działu XV pkt. 24 i 25 wykazu . Praca wykonywana przez ubezpieczonego w K. polegająca na wykonywaniu prac narażających na działanie pól elektromagnetycznych, wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy także była pracą w szczególnych warunkach opisaną w wykazie A dział XIV pkt. 4 .

Wyrok Sądu Okręgowego zaskarżył apelacją wprost w całości organ rentowy, zarzucając obrazę prawa procesowego art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dowolną ocenę materiału dowodowego a także art. 184 w związku z art.32 ustawy o emeryturach i rentach z FUS poprzez ich zastosowanie w sytuacji gdy nie zostały spełnione przesłanki nabycia świadczenia .

Motywując postawione zarzuty organ rentowy, podniósł, że w świetle zebranego w sprawie materiału dowodowego za wykazane można było uznać jedynie 5 lat i 8 miesięcy wykonywania pracy w szczególnych warunkach dotyczące okresu pracy w Hucie (...). Przyjęta przez sąd pierwszej instancji teza ,że taki charakter miało też zatrudnienie w latach 1975 do 1979 kiedy wnioskodawca pracował w Zakładach (...) , Sklejek i zapałek oraz w latach 1985 do 1993 w (...) sp.z.o.o. jest całkowicie dowolna. Nie wynika bowiem z treści ustaleń faktycznych poczynionych w sprawie lecz jest efektem dowolnych spekulacji biegłego wydającego opinie w sprawie oraz sądu w oparciu li tylko o twierdzenia ubezpieczonego z pominięciem treści dokumentacji pracowniczej. W konsekwencji przyjęcie, że praca wykonywana w okresie zatrudnienia w K. była pracą przy obsłudze generatorów prądu pieca indukcyjnego opisaną w dziale XIV poz. 4 a praca w (...) przy wskazanych w angażach także stanowiskach ślusarza, elektromontera, elektryka jest pracą o której mowa w wykazie A dział VII poz. 4 nie może być zaakceptowana .

Wskazując na powyższe apelant wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania ewentualnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji .

Ubezpieczony wnosił o oddalenie apelacji podnosząc, że w Archiwum w K. zachowały się dokumenty dotyczące jego zatrudnienia w K. potwierdzające prawidłowość stanowiska sądu pierwszej instancji .

Sąd Apelacyjny w Łodzi zważył co następuje .

Apelacja jest zasadna skutkując koniecznością uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji albowiem wydanie wyroku w sprawie wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości .

W sprawie poza sporem pozostawało, że A. S. objęty jest zakresem podmiotowym przepisu art.184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i spełnia przesłanki tam wskazane , warunkujące nabycie prawa do wnioskowanego świadczenia, emerytury w obniżonym wieku poza sporną przesłanką stażu szczególnego. Odnośnie stażu szczególnego, świadectwem wykonywania pracy w szczególnych warunkach wnioskodawca wykazał fakt wykonywania takiej pracy jedynie przez okres od 18 października 1979 roku do 30 czerwca 1985 roku podczas zatrudnienia w Hucie (...) . W spór został poddany fakt wykonywania pracy w szczególnych warunkach także w okresach od 1975 roku do 1979 roku kiedy ubezpieczony miał pracować przy obsłudze generatorów wysokich częstotliwości w Zakładach (...), Sklejek i Zapałek oraz w okresie od 4 lipca 1985 roku do 30 kwietnia 1993 roku kiedy ubezpieczony był zatrudniony w zakładach (...), co do których byli pracodawcy nie wydali świadectw wykonywania pracy w szczególnych warunkach . Poza sporem pozostaje ,że tylko zaliczenie wszystkich wskazanych okresów dałoby ubezpieczonemu prawo do nabycia emerytury w obniżonym wieku jak i to, że przebieg jego zatrudnienia nie wskazuje na możliwość zaliczenia do okresu wpływającego na obniżenie wieku nabycia emerytury jakiegokolwiek innego okresu .

Ma rację apelant, podnosząc, że przyjęte przez sąd pierwszej instancji ustalenia faktyczne stanowiące podstawę kwalifikowania wskazanych spornych okresów zatrudnienia, jako pracy wykonywanej w szczególnych warunkach, są dowolne i nie wynikają logicznie z wszechstronnej oceny materiału dowodowego. Zasadnie również apelant podnosi, że czynienie w tym zakresie ustaleń na podstawie zeznań ubezpieczonego i opinii biegłego wydawanej przed ustaleniem faktów istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy z jednoczesnym pominięciem zgłaszanych przez ubezpieczonego wniosków dowodowych ( k. 50 akt ) bez wyjaśnienia przyczyn ich pominięcia oraz brakiem podjęcia próby ustalenia stanu faktycznego odnośnie rodzaju wykonywanej pracy w oparciu o dokumentację pracowniczą, nie może zyskać aprobaty przy uwzględnieniu treści przepisu art. 233§ 1 k.p.c. .

Poddana osądowi sprawa dotyczy prawa do emerytury w obniżonym wieku, prawa o charakterze przywileju, przywileju wygaszanego co wyklucza możliwość stosowania wykładni rozszerzającej. W związku z powyższym, przy uwzględnieniu także treści § 2 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze ( Dz.U. z 1983 roku Nr 8 poz.43 ze zmianami ) , powtórzyć należy pogląd, że mimo dopuszczalności dowodzenia faktu wykonywania pracy w szczególnych warunkach wszelkimi znanymi procedurze cywilnej dowodami i mimo braku formalnej hierarchii dowodów, same zeznania świadków tym bardziej strony nie znajdujące potwierdzenia w zebranej i ocenionej w sprawie dokumentacji pracowniczej nie mogą przesądzać o nabyciu prawa do emerytury w obniżonym wieku. Pogląd ten należy uznać za utrwalony w orzecznictwie, przykładowo przywołać można wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 grudnia 2004 roku wydany w sprawie IUK 96/04 w którym tenże sąd stwierdza , iż środkiem dowodowym dla wykazania wykonywania pracy w warunkach szczególnych jest stosownie zaświadczenie zakładu pracy a inne dowody na tę okoliczność , w tym także dowody z zeznań świadków dopuszcza się wówczas, gdy brak jest dokumentacji pracowniczej lub gdy jest ona niepełna względnie , jeżeli budzi uzasadnione wątpliwości co do prawidłowości jej prowadzenia. Tę samą linię orzeczniczą odnajduje także w wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 3 kwietnia 2013 roku wydanego w sprawie III AUa 1267/12 w której tenże sąd stwierdza wprost, że same zeznania świadków, z uwagi na wyjątkowy charakter emerytury w obniżonym wieku , nie mogą przesądzać o wykonywaniu pracy w szczególnych warunkach , gdy nie znajdują potwierdzenia w dokumentacji zebranej w aktach sprawy. Z uwagi na przyjęty przez sąd pierwszej instancji sposób procedowania , sprowadzający się w istocie do przekazaniu biegłemu, dowód z opinii którego dopuszczono, także czynienie ustaleń faktycznych na okoliczności wykonywanej pracy w spornym okresie, przypomnieć należy, że dokonanie ustaleń faktycznych jest obowiązkiem sądu a nie biegłego a ustalenie faktu wykonywania stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, pracy w szczególnych warunkach w ogóle nie wymaga wiadomości specjalnych uzasadniających prowadzenie dowodu z opinii biegłego. Sąd rozpoznający sprawę, jest obowiązany bowiem samodzielnie ustalić jakie prace wykonywał ubezpieczony i czy ten rodzaj zleconych czynności wypełniał cały normatywny czas pracy . Z opinii biegłego odpowiedniej specjalności sąd powinien korzystać wyjątkowo , wówczas gdy bez wiadomości specjalnych nie można prawidłowo przyporządkować rodzaju wykonywanej przez ubezpieczonego pracy do wykazu branżowo-stanowiskowego. Tę kwestię, także należy traktować jako utrwaloną w orzecznictwie i to nie tylko z uwagi na istotę samego dowodu z opinii biegłego ale także w aspekcie specyfiki spraw o prawo do emerytury w obniżonym wieku. W związku z powyższym jedynie gwoli przypomnienia wskazać należy na wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 marca 2000 roku wydany w sprawie III UKN 446/99 w którym tenże sąd stwierdził , iż ustalenie wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, stale lub w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku, nie wymaga wiadomości specjalnych uzasadniających prowadzenie dowodu z opinii biegłego, czy wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 2 października 2012 roku wydany w sprawie III AUa 375/12, wskazujący na wyjątkowość dopuszczalności takiego dowodu .

W związku z treścią , przeprowadzonego w niniejszej sprawie dowodu z opinii biegłego, pomijając już jego nieprzydatność, z uwagi na brak poczynienia przez sąd uprzednio ustaleń co do rodzaju wykonywanej w spornym okresie pracy oraz tego czy była ona wykonywana stale i w pełnym wymiarze, podnieść za apelantem należy, iż także w sposób wadliwy sąd rozpoznający sprawę w pierwszej instancji ocenił przedłożoną opinie biegłego . Zwrócić przede wszystkim należy uwagę na to , że rozstrzyganie zagadnień prawnych nie należało do kompetencji biegłego , stąd obszerne rozważania nakierowane na odkodowanie pojęcia „ praca w szczególnych warunkach „ winny być całkowicie pominięte . Zaś przy ocenie pozostałych wniosków postawionych przez biegłego, nie można było przyjmować ich na zasadzie wiarygodność , gdyż nie takie jest kryterium oceny dowodu z opinii biegłego . Nie rozwijając , z uwagi zakres rozstrzygnięcia wydanego w niniejszej sprawie tego zagadnienia , poprzestać należy na stwierdzeniu , że błędne jurydycznie jest przyjęte w opinii założenie, iż miejsce wykonywania pracy przesądza o jej kwalifikacji jako wykonywanej w warunkach szczególnych . Zarówno opinia pisemna jak i ustana, nie pozostawia wątpliwości , że taki był tok rozumowania biegłego , nie przywiązującego istotnego znaczenia do tego co robił ubezpieczony w obu spornych okresach. W związku z powyższym przypomnieć także należy, że o kwalifikowaniu danej pracy do pracy wykonywanej w szczególnych warunkach nie decyduje przypisana w dokumentacji pracowniczej nazwa stanowiska czy miejsce wykonywania pracy lecz to czy czynności związane z danym stanowiskiem pracy wykonywane były stale i w pełnym wymiarze czasu w warunkach szczególnych , a zatem w takich , w których pracownik w sposób znaczny narażony jest na niekorzystne dla zdrowia czynniki oraz czy charakter tych czynności odpowiada pracom wymienionym w odpowiednim dziale Wykazu A lub B załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze . ( patrz bliżej – SN wyrok z 30 stycznia 2013 roku II UK 170/12 ).

Ponownie rozpoznając sprawę, sąd pierwszej instancji przeprowadzi postępowanie dowodowe, uwzględniając zarówno aktywność dowodową stron jak i własne uprawnienia w granicach zakreślonych przepisem art.232 k.p.c. i poczyni ustalenia faktyczne pozwalające na dokonanie procesowo poprawnych ocen w zakresie tego jakie czynności ubezpieczony rzeczywiście wykonywał w spornych okresach, czy były one wykonywane stale w pełnym wymiarze czasu pracy oraz czy objęte one były rodzajem prac zawartych w wykazie branżowo - stanowiskowym stanowiącym załącznik do rozporządzenia. Dokonując oceny sąd pierwszej instancji będzie miał na uwadze , że fakt wykonywania pracy w szczególnych warunkach , jeżeli ma być udowodniony innymi dokumentami niż świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach musi znajdować potwierdzenie w dokumentacji pracowniczej co wymaga przeprowadzenia szczegółowej analizy tejże dokumentacji . Formułując wnioski, sąd będzie też miał na uwadze, dotychczasowe stanowisko judykatury dotyczące wykonywania prac z wykazu A dział XIV pok.4 ( II UK 48/04 i II K 22/08 ). Wyjaśni także rzeczywisty charakter pracy wykonywanej przez ubezpieczonego w zakładach (...), w których jak wskazuje dokumentacja pracownicza oraz twierdzenia wnioskodawcy, ubezpieczony zatrudniony był na różnych stanowiskach w tym na stanowisku ślusarza , elektryka , elektromontera .

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny na podstawie art.386 § 4 k.p.c. i art. 108 § 2 k.p.c. uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji .